گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم – مریم مرتضوی: اشعث بن قیس کندی از چهرههای مرموز و خطرناک صدر اسلام است که تاریخ، او را نه به عنوان دشمنی آشکار، بلکه در قامت منافقی نقابدار میشناسد که بارها در بزنگاههای حساس، شمشیر بر فرق حق فرود آورد و خانهاش محل فتنهها بود.
اشعث ابن قیس از قبیله بزرگ و بانفوذ کنده در یمن بود که در دورههای مختلف نقشآفرین بودند. اشعث پیش از اسلام، یکی از فرماندهان قبیلهاش و از اشراف یمن محسوب میشد. پس از ظهور اسلام، اگرچه ظاهراً مسلمان شد اما در ماجرای ارتداد یمن پس از وفات پیامبر (ص) از کسانی بود که به مرتد شد. او پس از شکست از سپاه اسلام، اسیر و به مدینه آورده شد.
در مدینه، ابوبکر او را آزاد کرد و به او احترام گذاشت و دخترش، ام فروه، را هم به عقد اشعث درآورد. این ازدواج سیاسی، موقعیت اشعث را در میان قریش و دستگاه خلافت محکم کرد.
نقش اشعث در دوران امام علی (ع)
در زمان خلافت امیرالمؤمنین امام علی (ع)، اشعث بن قیس در کوفه حضور فعال داشت. امام علی (ع) به دلیل مصلحتسنجیهای خاص، او را از خود نراند اما هرگز به او اعتماد نکرد. اشعث در بسیاری از جبههها از جمله صفین، در کنار امام (ع) بود ولی در مواقع حساس، یا سکوت کرد و یا به نفع دشمن عمل کرد.
یکی از خیانتهای بزرگ اشعث، نقش او در قضیه تحکیم پس از جنگ صفین بود. هنگامی که عمرو عاص قرآنها را بر سر نیزه کرد و سپاه معاویه فریب کاروان را شروع کرد، اشعث از کسانی بود که مردم را بر ضد فرمان امام شوراند و امام را مجبور به پذیرش حکمیت کرد. او با اصرارش ابوموسی اشعری را به عنوان نماینده عراق و امام علی (ع) معرفی کرد، در حالی که میدانست این کار ضربه بزرگی بر پیکره حق خواهد بود.
در تاریخ نوشته که امیرالمؤمنین امام علی (ع) بارها او را با صراحت به عنوان منافق معرفی کرد. در نهجالبلاغه خطبهای وجود دارد که امام علی (ع) در آن خطاب به اشعث فرمود: «إِنَّكَ لَمِنَ الْمُنَافِقِینَ؛ تو از منافقان هستی». (نهج البلاغه، خطبه 19)
دختر اشعث، جعده؛ زهرِ آخر بر حلقوم امام حسن(ع)
یکی از بدنامترین چهرهها از خانواده اشعث، دخترش جعده بنت اشعث است. او همسر امام حسن مجتبی (ع) بود.
در منابع متعدد آمده است که معاویه به جعده وعده داد اگر امام حسن (ع) را مسموم کند، او را به عقد یزید درمیآورد و مال زیادی به او خواهد داد. جعده این خیانت را پذیرفت و با زهر، امام حسن (ع) را به شهادت رساند. اما معاویه پس از انجام جنایت، به وعدهاش وفا نکرد و گفت: «ما که به زنی که به شوهرش خیانت میکند، اعتماد نمیکنیم!»
این جنایت، لکه ننگی همیشگی بر دامان خاندان اشعث باقی گذاشت.
پسر اشعث؛ دستیار قاتلان کربلا
فرزند اشعث، محمد بن اشعث کندی، راه پدر را با شدت بیشتری ادامه داد. او یکی از مهرههای کلیدی در کوفه و در دستگاه عبیدالله بن زیاد بود.
وقتی مسلم بن عقیل (ع) به کوفه آمد و مردم با او بیعت کردند، محمد بن اشعث از کسانی بود که به کمک عبیدالله رفت. در جریان دستگیری مسلم، خانه هانی بن عروه محاصره شد و محمد بن اشعث فرمانده یکی از دستههای مهاجم بود.
در جریان بازداشت مسلم، او تلاش کرد با حیله، مسلم را تسلیم کند و پس از فریب دادن او، او را به کاخ عبیدالله برد. در تمام این مراحل، نقش محمد بن اشعث در تضعیف قیام مسلم، آشکار و مستند است.
او همچنین در کربلا حضور نداشت، اما از تصمیمسازان اصلی در کوفه و از مشاوران عبیدالله در نحوه برخورد با امام حسین (ع) بود. در برخی منابع آمده که او در جریان بازگشت اسرای کربلا هم در صف نیروهای حکومتی بود.
رفتار با اهل بیت (ع) پس از عاشورا
اشعث در زمان واقعه عاشورا زنده نبود، اما خاندان او در مسیر دشمنی با اهل بیت (ع) فعال بودند. رفتار خاندان اشعث را میتوان مصداق آیه: «وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ؛ و چون به آنان گفته شود: در زمین فساد نکنید، گویند: ما اصلاحگر هستیم.» (بقره، 11)
این خاندان، با ادعای خیرخواهی در تمام صحنهها علیه ولایت عمل کردند؛ از تحمیل حکمیت به امیرالمؤمنین تا زهر دادن به امام حسن (ع) و تسلیمکردن نماینده امام حسین (ع) در کوفه.
اشعث بن قیس و خانوادهاش نماد چهرهای از نفاق در تاریخ اسلام هستند که با استفاده از موقعیت قبیلهای و نزدیکی به قدرت، در نقاط کلیدی ضربههای عمیقی بر پیکر دین و اهل بیت (ع) وارد کردند. آنها هرگز به حقیقت ایمان نیاوردند، بلکه اسلام را ابزاری برای رسیدن به مال و مقام دیدند.
داستان اشعث و خاندانش هشداری است برای تاریخ، که گاهی دشمنان ولایت، نه در صف یزید و شمر، بلکه در کنار امامان مینشینند ولی خنجرشان را برای لحظهای حساس پنهان کردهاند.
انتهای پیام/