به گزارش خبرگزاری تسنیم از زابل، سینهزنی «شنستکا» از سنتهای منحصر به فرد عزاداری در منطقه سیستان است که در ایام محرم با شور و شوق خاصی توسط مردم برگزار میشود.
در گویش سیستانی، «شنستکا» به نوعی خاص از سینهزنی سنتی و هماهنگ گروهی اطلاق میشود که بدون استفاده از هیچگونه ساز یا طبل، با نظم و هماهنگی بدنی و صدای گروهی مردان اجرا میشود. در این آیین یک نفر نوحهخوانی را آغاز میکند و دیگران به صورت جمعی با ضربات منظم سینه، به صورت ایستاده، آهسته و هماهنگ پاسخ میدهند.
.
این سینهزنی ریتم تند یا هیجانی ندارد؛ بلکه آرام، عمیق، مؤثر و اندیشمندانه است. همراه با نوحهخوانی، مردم کلمات کلیدی مانند «حسین واویلا»، «ای وای حسین» را تکرار میکنند.
شنستکا نه تنها در حسینیههای قدیمی زابل بلکه حتی در حیاط خانهها، کوچههای خاکی و روستاهای دورافتاده مانند قلعهنو، تیمورآباد، جزینک و دوستمحمد نیز رواج دارد. در برخی مناطق، پیرغلامان بیش از 80 ساله هنوز این آیین را اجرا میکنند و نسل جدید را به آن میآموزند.
شنستکا آیینی از عمق تاریخ شفاهی سیستان
شنستکا ریشه در تاریخ چند صد ساله دارد. بر اساس روایتهای محلی، این شیوه سوگواری در دوران قاجار و پیش از آن، بهعنوان آیین عزاداری رسمی در تکیهها و حسینیههای سیستانی رایج بوده و سینهزنیهای پرصدای امروزی بعدها از مناطق دیگر وارد شدهاند.
یکی از جوانان عزادار سیستانی در این رابطه به خبرنگار تسنیم گفت:ما از بچگی با شنستکا بزرگ شدیم. وقتی در صف سینهزنها ایستادی، دیگر صدای طبل نمیخواهی؛ ضربان دلت طبل و دستانت کلام میشود و عشق به حسین(ع) به اوج میرسد.
کارشناسان آیینهای بومی معتقدند شنستکا بهدلیل آرامبودن ریتم و همزمانی هماهنگ، اثرات روانی و ذهنی بالایی دارد. این آیین با تکرار واژگان سوگ و نظم بدنی، احساس حضور در یک فضای متعالی و معنوی را تقویت میکند.
«شنستکا» ریشه در فرهنگ غنی سیستان دارد
خدابخش جودی، مداح سیستانی اهل بیت(ع) در گفتوگو با تسنیم به تشریح این آیین پرداخت و گفت: «شنستکا» ریشه در فرهنگ غنی سیستان دارد و قدمت بسیا طولانی است. این آیین در واقع نوعی عزاداری تسریعی است که در آن، عزاداران به صورت نشسته و با نظمی خاص به سینهزنی میپردازند.
وی با اشاره به نحوه اجرای این آیین اظهار داشت: در «شنستکا» نوحهخوان با نوایی حزین به ذکر مصائب اهل بیت(ع) میپردازد و عزاداران نیز با هماهنگی و شور وصفناپذیر، بر سینه میزنند. نوع سینهزنی در این آیین، تداعیگر سه ضرب زنجیرزنی قدیمی است که با سرعت بیشتری اجرا میشود و بر سوز و گداز مراسم میافزاید.
این مداح اهل بیت(ع) در ادامه به اهمیت حفظ و احیای آیینهای سنتی عزاداری تاکید کرد و گفت: «شنستکا» بخشی از هویت فرهنگی ماست و باید تلاش کنیم تا این میراث ارزشمند به نسلهای آینده منتقل شود. خوشبختانه در سالهای اخیر، شاهد استقبال جوانان از این آیین بودهایم و این نشان میدهد که عشق به اهل بیت(ع) در دل جوانان این مرز و بوم همواره زنده است.
جودی با بیان اینکه «شنستکا» معمولاً در شبهای پایانی دهه اول محرم اجرا میشود، تصریح کرد: بر اساس سنت دیرینه، این آیین در شبهای هفتم تا دهم محرم و به منظور افزایش شور و هیجان عزاداران برگزار میشده است. البته امروزه شاهد اجرای این آیین در سایر شبهای محرم نیز هستیم و این نشان از فراگیر شدن آن در بین مردم دارد.
وی در پایان با اشاره به اینکه نوحههای «شنستکا» با وزن و قافیهای خاص ساخته میشوند، گفت: نوحههای قدیمی «شنستکا» هنوز هم در مراسم عزاداری خوانده میشوند و نوحهسرایان جوان نیز با الهام از این نوحهها، آثار جدیدی را خلق میکنند. این نوحهها با مضامین حماسی و عرفانی، بر عمق معنوی مراسم عزاداری میافزایند و دلهای عزاداران را به سوی کربلا رهسپار میکنند.
مداحی «بحر طویل» ویژه سینهزنی شنستکا
سیدمحمدحسین حسینی طباطبائی، مداح سیستانی پیشکسوت اهل بیت(ع)، در گفتوگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به آیین سنتی سینهزنی شنستکا در سیستان، اظهار داشت: سیستان تاریخ کهنی دارد و نیازمند پژوهشهای گسترده توسط دانشمندان و تحصیلکردگان است. این نوع سینهزنی که بهصورت نشسته انجام میشود، در گذشته در بسیاری از مناطق سیستان رواج داشته و هنوز هم در برخی نقاط اجرا میشود.
وی در خصوص وجه تسمیه «بحر طویل» برای این نوع سینهزنی، گفت: به دلیل طولانیتر بودن بندهای ابتدایی نوحهها نسبت به نوحههای معمولی زنجیرزنی یا سینهزنی، به آن بحر طویل میگویند.
این مداح اهل بیت(ع) با اشاره به قدمت این آیین، خاطرنشان کرد: از زمانی که خود را شناختم، این برنامه در روستای ما وجود داشته است. پیرمردهایی بودند که این سینه را بهزیبایی مینواختند و حرکات دستشان بسیار زیبا و فراموشنشدنی بود. روستای «چلنج» با قدمت 2250 ساله، در طول دهههای محرم، مجالس عزای حسینی را بهصورت شبانهروزی برگزار میکرده است. حتی در زمان پهلوی که عزاداری ممنوع بود، این مراسم در چلنج ترک نشد.
حسینی طباطبائی در خصوص دلیل نشسته بودن سینهزنان در این آیین، توضیح داد: در این نوع سینهزنی، مرتباً دو دست به بالا و پایین حرکت میکنند و به همین دلیل، بهصورت نشسته و گرد هم به اجرای آن میپردازند.
وی با بیان اینکه جذابترین نکته در این نوع سینهزنی، لذت و حظی است که سینهزن از آن میبرد، افزود: در روز عاشورا، عزاداران و هیئتهای مذهبی از روستاهای دیگر نیز درخواست میکنند که نوحه سینهزنی نشسته و به لهجه محلی، نوحه سینهزنی شنستکا برای آنها اجرا شود.
شنستکا فرهنگ عاشورا با لهجه سیستانی
سینهزنی شنستکا تنها یک آیین عزاداری نیست؛ زبان عاشورایی سیستان است. زبانی که بدون تظاهر، بدون تشریفات، در خلوص خاک و سادهزیستی مردم این منطقه ریشه دارد. هنری زنده، آیینی جاری، و سرمایهای که اگر حفظ نشود، در هیاهوی عزاداریهای وارداتی گم خواهد شد.
انتهای پیام/