گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ نود و هفتمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز دوشنبه 16 تیر ماه 1404 ضبط و منتشر شد. در این شماره «علیرضا مجیدی»، به بررسی ریشهها و پیامدهای حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی العدید در قطر پرداخته است. البته با توجه به اینکه این اپیزود ادامه شماره 95 است، پیشنهاد می کنیم، ابتدا شماره 95 را گوش کنید.
در سیاستگذاری و اقدامات ایران در حوزه خلیج فارس، یک قاعده طلایی و نقطه بهینه برای سطح تنش و اقدام باید مد نظر قرار گیرد تا ریسک آسیبهای احتمالی به منافع ملی به حداقل برسد و آورده راهبردی کشور حفظ شود. این نقطه بهینه، در واقع یک محدوده یا کانال عملیاتی است که نه باید سطح اقدام آنقدر بالا رود که ریسکهای جبرانناپذیر متوجه کشور شود، و نه آنقدر پایین باشد که ایران دچار ضعف و در نهایت، آسیب شدید گردد.
قاعده کلیدی در این باره این است: هیچ اقدام و عملیاتی نباید منجر به خروج گسترده سرمایه از کشورِ هدف (کشورهای حوزه خلیج فارس) بشود. خروج سرمایههای خارجی برای این کشورها پیامدهای بسیار بزرگی دارد؛ چون شالوده اقتصادی آنها بر سرمایهگذاری خارجی استوار است و اگر احساس ناامنی در آنها شکل بگیرد، سرمایهگذاران خیلی سریع منابع خود را خارج میکنند و این میتواند کشور هدف را نه فقط سالها، بلکه دههها به عقب براند. چون این سرمایهها میلی به ماندگاری یا تعلق به خاک آن کشورها ندارند و همواره به دنبال محیطی امنتر هستند.
بنابراین سطح اقدام ایران باید همیشه یک پله پایینتر از آستانه خروج گسترده سرمایهها قرار گیرد. این سطح، علاوه بر اینکه ریسک آسیب متقابل و بیثباتسازی شدید منطقه را کاهش میدهد، قابلیت بازدارندگی دارد و رفتار بازیگران ثالث ـ اعم از خود کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و متحدان یا شرکای مالی آنها ـ را مقید و محتاط میکند؛ چون آنها میترسند که ایران سطح تنش را چند پله بالاتر ببرد و به آستانه تهدید کاربردی نزدیک شود.
از منظر عملیاتی، تهدید معتبر باید وجود داشته باشد، ولی اقدام عملی نباید از آستانه خروج سرمایه فراتر برود. تهدید لفظی صرف کفایت نمیکند و باید با اقدامات عملی سطح پایینتر تقویت شود تا باورپذیر باشد، اما نباید به سطح اقدامات پرریسک برسد.
در انتخاب اهداف نیز باید دقت کرد. هر اقدامی که منافع مستقیم سرمایهگذاران خارجی یا زیرساخت اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس را به طور جدی تهدید کند (مانند حمله به بنادر، شهرها یا زیرساختهای نفتی)، به سرعت واکنش سرمایهگذاران را در پی خواهد داشت و سرمایهها خارج میشود. اما در مقابل، اهدافی مانند پایگاههای آمریکایی در منطقه که منشأ تهدید علیه ایران هستند و دولتهای میزبان هم خود را در قبال آنها ناتوان نشان میدهند، برای اقدام کمریسکتر به نظر میرسند. چون این پایگاهها مستقیماً منافع کشورهای حوزه خلیج فارس یا سرمایهگذاران خارجی را نشانه نمیگیرند و در عین حال پیامی روشن به منشا تهدید ارسال میکنند.
در جمعبندی، اصل راهبردی این است: سطح تنش و اقدام ایران باید دقیقاً در نقطهای تنظیم شود که ضمن ایجاد بازدارندگی و اثرگذاری لازم، به آستانه تحریک گسترده سیستم اقتصادی و مالی کشورهای منطقه ـ به ویژه از منظر خروج سرمایههای خارجی ـ نزدیک نشود و از طرف دیگر، ضعف یا انفعال نیز به چشم نخورد.
انتهای پیام/