به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، در اواخر ماه ژوئن، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه از عشقآباد بازدید کرد، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با رشید مردوف، وزیر امور خارجه ترکمنستان دیدار کرد و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز با مردوف گفتگوی تلفنی داشت.
این حجم از فعالیت دیپلماتیک، حضور فزاینده ترکمنستان در صحنه بینالمللی را برجسته میکند. این کشور که در حال جلب توجه بیشتر قدرتهای خارجی و ایفای نقشی فعالتر در سیاست منطقهای است، از تعهد دیرینه خود به بیطرفی فاصله گرفته است.
ریشههای این مشارکت بینالمللی به دهههای قبل بازمیگردد، اما با انتخاب سردار بردیمحمداف به عنوان رئیسجمهور جدید در سال 2022 و جانشینی پدرش، شتاب بیشتری گرفت. خروج سه مشاور قدرتمند و روستبار از بدنه دولت در سال 2023 نیز راه را برای تغییرات بیشتر در سیاست خارجی این کشور هموار کرد.
دیپلماسی فشرده در عشقآباد؛ از لاوروف و عراقچی تا روبیوی آمریکایی
موقعیت جغرافیایی ترکمنستان در کنار دریای خزر، هممرز با افغانستان و ایران و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای تجاری شرق-غرب و شمال-جنوب، حضور بینالمللی فزاینده آن را عملاً اجتنابناپذیر کرده بود. با این حال، فعالیت دیپلماتیک همزمان عشقآباد با مسکو، واشنگتن و تهران از آن جهت قابل توجه است که با حضور بلندپایهترین دیپلماتهای هر سه کشور انجام شد.
روسیه امیدوار است نفوذ خود را در ترکمنستان احیا کند. آمریکا به توسعه روابط اقتصادی و احتمالاً امنیتی، از جمله استفاده احتمالی ارتش آمریکا از فرودگاهی در این کشور، علاقهمند است؛ هرچند این امر ممکن است با محدودیتهای جدید واشنگتن برای سفر اتباع ترکمنستان به آمریکا با مانع روبرو شود.
ریشههای تغییر در عشقآباد؛ از منابع گازی تا معادلات جدید قدرت
این گشایش نسبی در سیاست خارجی ترکمنستان، ادامه روندی است که از سال 2022 با روی کار آمدن سردار بردیمحمداف آغاز شد. به نظر میرسد دولت او متعهد به باز کردن درهای کشور به روی جهان و استفاده از موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی برای پیشبرد منافع ترکمنستان است.
دولت سردار روابط خود را با جمهوری خلق چین گسترش داده است. عشقآباد همچنین خود را به عنوان یک هاب ترانزیتی شمال-جنوب و شرق-غرب معرفی کرده تا نفوذ اقتصادی خود را افزایش دهد.
در همین حال، سردار در حال توسعه روابط نزدیک با ترکیه به عنوان پایگاهی در جهان تُرک است که این احتمال را افزایش میدهد که عشقآباد نیز سیاست «یک ملت، دو دولت» را در قبال ترکیه دنبال کند.
ویژگیهای منحصربهفرد ترکمنستان؛ از قبیلهگرایی تا تُرکگرایی
برای درک بهتر رفتار آینده ترکمنستان، باید به ویژگیهای منحصربهفرد سیاست داخلی و فرهنگی آن توجه کرد که آن را از همسایگانش متمایز میکند. اولاً، این کشور همچنان یک جامعه به شدت قبیلهای است.
ثانیاً، ترکمنستان به مراتب بیشتر از اسلام، به «تُرکگرایی» متعهد است. تعداد کمی از ترکمنها به عنوان کارگر مهاجر به خارج میروند و تعداد فزایندهای از غیرترکمنها در حال ترک این کشور هستند که جامعه را به سمت تکملیتی شدن سوق میدهد.
در حالی که عشقآباد، زبان و فرهنگ ترکمنی را ترویج داده و زبان روسی یا ترکی را به عنوان زبان دوم تبلیغ میکند، بقیه کشورهای آسیای مرکزی به سمت انگلیسی یا چینی متمایل شدهاند.
آینده در میانه دو راهی؛ گرایش به مسکو و پکن یا آنکارا و غرب؟
ثالثاً، ترکمنستان خود را به عنوان یک نظام «نئوشوروی» سازماندهی کرده که ساختار قدرتی مشابه سیستم «نومنکلاتورا» در اتحاد جماهیر شوروی دارد، البته بدون ارزشهای کمونیستی. این ساختار، برخی را در عشقآباد به سمت مسکو یا پکن (به عنوان یک نظام نئوکمونیستی) متمایل میکند، اما موضع تُرکگرایانه و طرفدار ترکیه، آن را در جهت دیگری سوق میدهد.
همزمان با افزایش جایگاه عشقآباد در صحنه جهانی، گرایش اول همچنان قوی باقی خواهد ماند، اما گرایش دوم نیز بر اهمیتش افزوده خواهد شد. این وضعیت، پیشبینی گام بعدی عشقآباد را دشوار میکند، اما ممکن است پیشبینی مسیر بلندمدت آن را، به ویژه با همکاری نزدیکتر با ترکیه و غرب، آسانتر سازد.
انتهای پیام/