به گزارش دفتر منطقهای خبرگزاری تسنیم، کابل، شهری با بیش از 6.5 میلیون نفر جمعیت، در آستانه یکی از شدیدترین بحرانهای آبی تاریخ معاصر قرار دارد. بر اساس پیشبینیهای سازمان ملل، منابع آب زیرزمینی این شهر تا سال 2030 ممکن است کاملاً خشک شوند. اما این بحران صرفاً ناشی از تغییرات اقلیمی یا خشکسالی نیست؛ نقش پروژههای ناکام خارجی، یکی از عوامل کمتر دیدهشده در وخامت اوضاع است.
پروژههایی با ظاهر توسعه، بدون زیرساخت پایدار
در دو دهه گذشته، میلیاردها دلار کمک خارجی به افغانستان سرازیر شد. اما کارشناسان معتقدند سهم اندکی از این منابع به ایجاد زیرساختهای پایدار اختصاص یافت. «عبیدالله رحیمی» پژوهشگر مدیریت آب شهری در دانشگاه کایزرسلاترن آلمان میگوید: «بیشتر پروژهها بهجای طرحهای بلندمدت مانند سدسازی یا تصفیهخانهها، صرف چاههای موقتی و برنامههای تبلیغاتی شدند که دوام چندانی نداشتند.»
به گفته وی، منابع آبی زیرزمینی کابل تنها پاسخگوی 2 میلیون نفر از جمعیت فعلی هستند؛ یعنی تنها حدود 30 درصد مردم شهر. برداشت بیرویه، کاهش بارش و ذوبشدن ذخایر برفی کوههای هندوکش، این منابع را به سرعت تحلیل بردهاند.
اجرای بدون مشارکت محلی؛ فرمولی برای شکست
«احمدشاه فرهمند» متخصص سنجش از دور در گفتگو با «عرب نیوز» معتقد است اجرای پروژهها توسط شرکتهای خارجی و بدون دخالت جوامع محلی، عامل کلیدی در ناکامی آنها بود. «بسیاری از پروژهها پس از مدت کوتاهی از کار افتادند، چون مردم محلی در طراحی و بهرهبرداری آنها نقشی نداشتند و آموزش کافی هم ندیده بودند.»
وی همچنین تأکید میکند که کمتر از 10 درصد بودجه این طرحها صرف آموزش و نگهداری نیروی انسانی شده است؛ موضوعی که باعث فرسودگی سریع حتی پروژههای درستساخته شده شد.
فساد، تحریم و توقف توسعه
گزارش بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سی گار) در سال 2020 نشان میدهد که حدود 30 درصد از کمکهای بازسازی، معادل 19 میلیارد دلار، یا تلف شده یا در فساد و سوءاستفاده غرق گردید. برخی منابع دیگر این رقم را تا 40 درصد برآورد میکنند.
پس از خروج نیروهای خارجی در سال 2021 و اعمال تحریمها، روند سرمایهگذاری زیرساختی در افغانستان تقریباً متوقف شد. به گفته فرهمند، «در کشوری که بهشدت نیازمند زیرساختهای اساسی است، چنین منابعی میتوانستند تغییر بزرگی ایجاد کنند. اما بسیاری از پروژهها ناتمام ماندند یا بدون هیچ نتیجهای رها شدند.»
آیندهای نگرانکننده برای کابل
کابل همچنان فاقد یک برنامه جامع برای مدیریت منابع آبی است. میلیونها نفر از تانکرها، چاههای غیربهداشتی یا فروشندگان آب استفاده میکنند. برآوردها نشان میدهد که اگر این روند ادامه یابد، تا سال 2030 حدود دو میلیون نفر ممکن است به دلیل کمبود آب، از کابل مهاجرت کنند.
علاوه بر مخاطرات انسانی، نابودی منابع آبی میتواند منجر به فروپاشی زیستبوم محلی، کاهش 40 درصدی محصولات کشاورزی تا سال 2035 و تشدید ناامنی غذایی شود.
فرهمند هشدار میدهد: «اگر همین حالا اقدام جدی نشود، کابل ممکن است نخستین شهر مدرن جهان باشد که کاملاً از آب محروم میشود. پیامدهای آن نهفقط برای افغانستان، بلکه برای منطقه نیز فاجعهبار خواهد بود.»