به گزارش گروه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، الی گرانمایه، کارشناس مسائل بینالمللی در مقالهای در شورای روابط خارجی اروپا به موضوع روابط جمهوری اسلامی ایران و اروپا، مکانیسم ماشه و پیامدهای آن پرداخته است.
با نزدیک شدن به مهلت اکتبر 2025، سه کشور اروپایی عضو توافق هستهای با تصمیمی سرنوشتساز روبهرو هستند: آیا باید سازوکار بازگشت خودکار تحریمها علیه ایران را به کار گیرند یا آن را تمدید کنند؟ نویسنده این مقاله استدلال میکند که تمدید این مکانیسم بهعنوان اهرمی برای دیپلماسی بهتر است تا استفاده فوری از آن، که میتواند پیامدهایی جبرانناپذیر در پی داشته باشد.
این سازوکار، که در قطعنامه 2231 شورای امنیت تعبیه شده اما بهصراحت در متن توافق سال 2015 نیامده، به طرفهای باقیمانده اجازه میدهد بدون امکان وتوی روسیه یا چین، تحریمهای سابق سازمان ملل علیه ایران را احیا کنند. این امکان اما تنها تا پیش از "تاریخ پایان" در اکتبر برقرار است. برخی منابع از پیشنهاد سه کشور اروپایی برای تمدید این مهلت به ایران خبر دادهاند؛ پیشنهادی که میتواند تنشها را کاهش داده و فرصت تازهای برای مذاکرات با آمریکا ایجاد کند.
سابقه تنشها، بهویژه حملات اخیر اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هستهای ایران در ژوئن، فضای گفتگو را بهشدت ملتهب کرده است. به کارگیری سازوکار ماشه، نه تنها از نظر حقوقی مناقشهبرانگیز است، بلکه میتواند موجب تشدید تقابل شود. ایران تهدید کرده که در صورت فعالسازی این مکانیسم، از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) خارج خواهد شد؛ اقدامی که به حذف نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر برنامه هستهای ایران منجر میشود و اروپا را مجبور به اتکا بر اطلاعات اسرائیل و آمریکا میکند—اطلاعاتی که پس از حملات ژوئن بیشتر رنگ و بوی سیاسی گرفتهاند.
سازوکار ماشه ممکن است دستاویزی به اسرائیل و دولت ترامپ بدهد تا حملات بیشتری علیه ایران انجام دهند. این احتمال، ضمن دامن زدن به رقابت تسلیحاتی، میتواند تهران را به توسعه تسلیحات سوق دهد. همچنین، پاسخ مستقیم ایران به اروپا، شامل توقف همکاریهای دیپلماتیک و تعمیق همکاریهای نظامی با روسیه، از دیگر پیامدهای احتمالی خواهد بود.
در برابر این سناریوی تنشزا، پیشنهاد "راه سوم" یعنی تمدید محدود و مشروط این سازوکار قرار دارد. اروپا میتواند با همراهی آمریکا، قطعنامه جدیدی در شورای امنیت برای تعویق تاریخ پایان ارائه دهد و به ایران فرصت یکساله برای بازگشت به همکاری با آژانس و مذاکرات با غرب بدهد. در این میان، چین میتواند نقش تسهیلگر ایفا کند؛ مثلا با اعزام بازرسان خود تا شرایط سیاسی برای بازگشت آژانس فراهم شود. این اقدام میتواند هم رضایت ایران را جلب کند و هم برای چین موقعیتی مؤثر در صحنه جهانی فراهم آورد.
در نهایت، هرچند بازگشت خودکار تحریمها ابزاری مفید است، اما تنها در صورتی باید از آن استفاده شود که در چارچوب یک استراتژی هوشمندانه قرار گیرد. اروپا، اگر خواهان نجات توافق هستهای و جلوگیری از درگیری نظامی تازه است، باید بهجای فشار بینتیجه، به دیپلماسی فرصت بدهد—هرچند دشوار و زمانبر باشد.
انتهای پیام/