به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، زیارت اربعین امام حسین (ع) هر ساله میلیونها زائر را از اقصی نقاط جهان به کربلا میکشاند، اما در ورای این اجتماع عظیم مردمی، ابعاد فرهنگی و معرفتی عمیقی نهفته است که کمتر به آن پرداخته شده است. از پیوند قلبی و معنوی با حضرت سیدالشهدا (ع) گرفته تا نقش بازتولید فرهنگ عاشورایی در جوامع مختلف، اربعین فراتر از یک مناسک مذهبی صرف، به جریان جهانی مقاومت، همبستگی و تزکیه نفس تبدیل شده است؛ پدیدهای که میتواند راهگشای نسلهای جدید در مسیر معنویت و عدالتطلبی باشد.
خبرگزاری تسنیم در گفتوگو با حجتالاسلام محسن سعادتی، کارشناس مسائل دینی و فرهنگی، ابعاد کمتر شناخته شده زیارت اربعین امام حسین (ع) را مورد بررسی قرار داده است.
زیارت اربعین؛ فراتر از مناسک دینی
زیارت اربعین امام حسین (ع) از منظر فرهنگی و معرفتی چه جایگاهی دارد و چرا باید فراتر از یک مناسک مذهبی به آن نگاه کرد؟
زیارت اربعین امام حسین (ع) یک مناسک صرفاً مذهبی نیست، بلکه یک پدیده فرهنگی و معرفتی بسیار عمیق است که ابعاد گستردهای دارد. از منظر فرهنگی، اربعین یک حرکت مردمی و اجتماعی است که با خود پیامی از اتحاد، همبستگی و مقاومت در برابر ظلم به همراه دارد. این اجتماع عظیم، یک «تمدنسازی فرهنگی» است که بر پایه ارزشهایی چون عدالتطلبی، ایثار، محبت به اهل بیت و حقطلبی بنا شده است.
از منظر معرفتی هم زیارت اربعین، فرصتی است برای پیوند قلبی و روحی انسان با امامی که نماد آزادگی و حقیقت است، و این پیوند، زمینهساز رشد معنوی و تزکیه نفس است.
ابعاد پنهان اربعین
در فضای عمومی بیشتر به جنبههای ظاهری و عددی حضور زائران در اربعین توجه میشود. به نظر شما چه ابعاد پنهان و مهمی وجود دارد که کمتر به آن پرداخته شده است؟
بله، معمولاً تأکید بر حجم حضور زائران یا جنبههای ظاهری است، اما به چند نکته مهم کمتر توجه شده است. یکی از آنها ابعاد معرفتی ارتباط زائر با امام است. زیارت اربعین تجربهای عمیق از «معرفت امام» است. این مسیر، فرصت بازخوانی و فهم پیام عاشورا و شناخت امام به عنوان الگوی تمامعیار حقطلبی است.
در عین حال باید به نقش زائر در بازتولید فرهنگ عاشورایی توجه کنیم. چون هر زائر، سفیر و مبلغ این فرهنگ در جامعه خود میشود. وقتی از مسیر بازمیگردد، این تجربه را در خانواده، محل کار و اجتماع منتقل میکند و در واقع فرهنگ عاشورا را بازتولید میکند. همچنین زیارت اربعین تجلی امید و مقاومت در مواجهه با چالشهای روز است و این راهپیمایی نشان میدهد که حتی در سختترین شرایط، پیروی از حق و ایستادگی ممکن است و امید را زنده نگه میدارد.
فرهنگ زیارت به عنوان تجربه تعاملی هم باید مد نظر ما باشد. چراکه زیارت اربعین یک «تعامل انسانی-معنوی» است، بین زائران با هم، با خادمان، و با خود امام حسین (ع). این تعاملات مولد روابط انسانی بر پایه محبت و اخوت است.
چالش ترویج فرهنگ معنوی در میان نسل جوان
یکی از دغدغههای فرهنگی در دهههای اخیر، چالش ترویج فرهنگ معنوی در میان نسل جوان است. زیارت اربعین چگونه میتواند پاسخگوی این دغدغه باشد؟
دقت کنید که این موضوع یکی از مهمترین ظرفیتهای زیارت اربعین است. نسل جوان امروز دنبال معنا و هویت هستند و اربعین چنین فرصتی را فراهم میکند.
چطور؟
تجربه حضور در جمع میلیونی، لمس احساس همبستگی و تجربه مستقیم فرهنگ ایثار و مقاومت، فضای تازهای به جوانان میدهد. همچنین ارتباط معنوی با امام حسین (ع) و فهم پیام عاشورا، هویت دینی و ملی جوانان را تقویت میکند. از طرف دیگر، زیارت اربعین بهواسطه زبان هنر، رسانه و روایتگریهای نوین میتواند به صورت نوآورانه فرهنگ عاشورا را به جوانان معرفی کند.
جنبههای جهانی و بینالمللی زیارت اربعین
با این وجود به نظر میرسد زیارت اربعین جنبهای جهانی نیز یافته است. در این باره چه نکاتی قابل ذکر است؟
درست است. این حرکت فقط یک پدیده داخلی شیعی نیست، بلکه تبدیل به یک جریان بینالمللی شده است. این موضوع نشاندهنده انسجام جهانی علیه ظلم و ستم است که فراتر از مرزهای جغرافیایی و ملیتی مطرح میشود.
زیارت اربعین نماد پیوند بینالمللی انسانهای عدالتخواه و حقطلب است که پیام جهانی دارد و آن، ایستادگی در برابر ستم، حرمت دادن به آزادی و حفظ ارزشهای انسانی است.
چطور باید این پیام و دستاورد مهم، جهانی شود؟
این نکته بسیار مهم و قابل توجه است که زیارت اربعین امام حسین (ع) بهتدریج از یک مناسک صرفاً مذهبی و محلی، به یک پدیده جهانی و فراملی تبدیل شده است. در این باره باید دقت داشت که امروز زائرانی از اقوام، ملیتها و حتی مذاهب مختلف در مسیر اربعین حضور پیدا میکنند. این امر نشاندهنده جذابیت پیام امام حسین (ع) و عاشورا به عنوان نمادی از عدالتخواهی، مقاومت در برابر ظلم و دفاع از کرامت انسانی است که به زبان جهانی تبدیل شده است.
در عین حال، اربعین زمینهساز شکلگیری ارتباطات انسانی و فرهنگی میان مردمی است که ممکن است پیش از آن با یکدیگر آشنا نبودند، اما حالا در مسیر پیادهروی اربعین، بر اساس ارزشهای مشترک انسانی و معنوی با هم متحد میشوند.
نماد همبستگی جهانی
چرا تا این اندازه بر اربعین به عنوان نماد همبستگی جهانی علیه ظلم تأکید میشود؟
چون امام حسین (ع) و قیام او، سمبل ایستادگی در برابر ظلم است. به همین دلیل، این زیارت تبدیل به نقطهای برای بیان اعتراض و همبستگی جهانی با مردم و ملتهایی شده که علیه ظلم، سرکوب یا بیعدالتی مبارزه میکنند.
البته اربعین در عین حال، فرصتی برای دیالوگ میان فرهنگی و دینی است و به دلیل حضور گسترده اقوام و مذاهب مختلف، بستری برای گفتوگوی فرهنگی، آشنایی با سنتها و تفاهم بینالادیان و اقوام فراهم میکند.
درواقع زیارت اربعین اکنون نه تنها یک حرکت مذهبی، بلکه یک حرکت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جهانی است که پیام آن فراتر از هر مرز و چارچوب محدود انسانی است و باعث انسجام و امیدبخشی در سطح جهانی شده است.
زائران و علاقهمندان به این حرکت معنوی چه کنند تا تجربهای عمیقتر و اثربخشتر داشته باشند؟
باید دقت شود که زیارت اربعین صرفاً یک سفر جسمی نباشد. باید با مطالعه و معرفت به این حرکت نزدیک شد، پیام عاشورا را درک کرد و در طول مسیر و پس از بازگشت، آن را در زندگی شخصی و اجتماعی پیاده کرد.
این موضوع مهم است که زیارت، موجب تحول در درون انسان شود و انسان را به تعهد به عدالت، صلح و خدمت به دیگران دعوت کند. اینگونه است که اربعین از یک حرکت مذهبی به یک جریان انسانی و معنوی ماندگار تبدیل میشود.
انتهای پیام/