خبرگزاری تسنیم ـ نجمه صالحی؛ در فرهنگ اسلامی، زیارت صرفاً یک عمل عبادی فردی نیست، بلکه حرکتی عمیق با ابعاد اجتماعی، فرهنگی و تمدنی است. حرکتی که توحید فردی را به توحید جمعی بدل میکند. زیارت امام حسین علیهالسلام و بهویژه پیادهروی اربعین، نمونهای برجسته از این پیوند میان معنویت و جامعه است که میلیونها انسان از سراسر جهان را در یک مسیر مشترک گرد هم میآورد. در این حرکت عظیم، زنان جایگاه ویژه و تعیینکنندهای دارند؛ جایگاهی که نهتنها در متن مراسم، بلکه در پیامدهای خانوادگی، تربیتی و فرهنگی آن بروز و ظهور مییابد.
حضور زنان در پیادهروی اربعین، تداوم نقش زینبی در تاریخ اسلام است؛ همان نقشی که حضرت زینب سلاماللهعلیها پس از عاشورا بر عهده گرفت و با رساندن پیام کربلا به جهان اسلام، نهضت حسینی را زنده نگه داشت. امروز، زنان با حضور فعال در این رویداد، در واقع ادامهدهنده همان مأموریت هستند. آنها نه در حاشیه، بلکه در قلب حرکت اربعین قرار دارند و با حضور، همراهی خانوادهها، مدیریت امور موکبها، پذیرایی از زائران و ایفای نقش تبلیغی، بُعد نرم و انسانی این حماسه را تقویت میکنند.
این حضور، پیامدهای عمیقی در حوزه خانواده دارد. زنی که همراه همسر و فرزندانش مسیر کربلا را طی میکند، بهطور عملی ارزشهایی چون صبر، ایثار، همبستگی و معنویت را به نسل آینده منتقل میسازد. کودکان و نوجوانان در این سفر، درسهایی زنده و ماندگار از خدمتگزاری، احترام به دیگران، نظم جمعی و وفاداری به آرمانها میآموزند؛ چنین تجربهای، خانواده را به یک «کارگاه تربیتی سیار» تبدیل میکند که در آن، والدین و فرزندان همزمان یاد میگیرند و میآموزانند.
زنان، علاوه بر نقش تربیتی در خانواده، نقش مهمی در تبلیغ و ترویج فرهنگ اربعین در جامعه ایفا میکنند. بسیاری از زنان زائر، پس از بازگشت از این سفر، روایتگر دیدهها و تجربههای خود میشوند. آنها با زبان عاطفه، صداقت و جزئیات انسانی، پیام اربعین را به گوش کسانی میرسانند که شاید هرگز امکان حضور در این مراسم را نداشته باشند. این روایتگری، شکل مؤثری از «دیپلماسی مردمی» و «قدرت نرم» است که مرزهای جغرافیایی را درمینوردد و پیام همبستگی، مقاومت و وفاداری به اهلبیت علیهمالسلام را به گوش جهانیان میرساند.
حضور زنان در اربعین، الگوی تازهای از زن مسلمان را به نمایش میگذارد؛ الگویی که از دوگانههای کلیشهای «زن خانهنشین» یا «زن صرفاً شاغل اجتماعی» عبور کرده و تصویری متوازن ارائه میدهد: زنی که در متن اجتماع جهانی حضور دارد، با فرهنگها و زبانهای گوناگون تعامل میکند، در مدیریت جمعی نقشآفرین است و در عین حال، حجاب، عفاف و هویت دینی خود را بهطور کامل حفظ میکند. این تصویر، بهویژه برای دختران و زنان جوانی که در فضای جهانی امروز با الگوهای متعارض مواجه هستند، یک نمونه الهامبخش و قابل اتکا ارائه میدهد.
نقش زنان در مسیر اربعین، تنها به حضور، همراهی یا خدمترسانی محدود نمیشود، بلکه در سطح برنامهریزی و سازماندهی نیز بروز دارد. بسیاری از موکبهای اربعینی با محوریت یا مدیریت زنان اداره میشوند. این زنان، با بهرهگیری از مهارتهای مدیریتی و ارتباطی، ساختاری منظم برای پذیرایی از هزاران زائر ایجاد میکنند و نشان میدهند که مدیریت دینی و مردمی، نهتنها از عهده مردان، بلکه از عهده زنان نیز بهخوبی برمیآید.
شیوههای تربیتی زنان در اربعین، اغلب غیررسمی اما بسیار مؤثر است. آنان با الگو دادن از طریق عمل، همانند روش «آموزش به شیوه مشاهده و تقلید»، پیام خود را منتقل میکنند. زائری که صبورانه سختی راه را تحمل میکند یا بانویی که بیوقفه به خدمترسانی میپردازد، بیآنکه خطابهای ایراد کند، درسی ماندگار در دلها مینشاند. همچنین تکرار سالانه این حضور، بهمثابه تمرین و تداوم، فرهنگ اربعین را در ذهن و رفتار نسلها نهادینه میسازد.
زنان اربعینی، حتی از ابزارهای هنری و فرهنگی برای ترویج این فرهنگ بهره میبرند. از شعر و نثر و نوحهخوانی گرفته تا تولید صنایع دستی و خاطرهنویسی، همه میتوانند حامل پیام کربلا باشند. این روشهای غیرمستقیم، بهویژه برای مخاطبانی که با پیامهای دینی مستقیم ارتباط کمتری برقرار میکنند، جذاب و اثرگذار است.
حضور زنان در اربعین، تأثیری فراتر از خود رویداد دارد و به تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جوامع اسلامی منجر میشود. زنی که در این مسیر نقشآفرینی کرده، پس از بازگشت، با اعتمادبهنفس و روحیهای تازه به محیط خانواده و جامعه خود بازمیگردد. این تحول، خود را در تصمیمگیریهای خانوادگی، مشارکت اجتماعی و تقویت روحیه خدمترسانی نشان میدهد. در واقع، اربعین نهتنها هویت دینی زنان را تحکیم میکند، بلکه ظرفیتهای اجتماعی و مدیریتی آنان را نیز بروز میدهد.
زنان زائر اربعین بخشی از یک شبکه انسانی و فرهنگی عظیم را شکل میدهند که فراتر از مرزهای ملی عمل میکند. ارتباط و تعامل آنان با زنان دیگر کشورها، زمینهساز تبادل فرهنگی، همگرایی و ایجاد حس همبستگی جهانی در میان شیعیان و حتی غیرشیعیان میشود. این شبکه، سرمایهای عظیم برای امت اسلامی است که میتواند در عرصههای فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی بهکار گرفته شود.
زنان زینبی در اربعین، هم حامل پیام هستند و هم خالق آن. آنها با حضور، عمل و روایت خود، فرهنگ اربعینی را در خانواده و جامعه زنده نگه میدارند و نسل به نسل منتقل میکنند. این نقش، ترکیبی از مأموریت تاریخی حضرت زینب سلاماللهعلیها و نیازهای امروز جهان اسلام است. اگر این ظرفیتها شناخته و حمایت شود، زنان میتوانند پرچمداران گسترش فرهنگ اربعین در سطح جهانی باشند؛ فرهنگی که بر محور معنویت، همبستگی و عدالت استوار است و میتواند الهامبخش همه کسانی باشد که در جستوجوی معنای زندگی و نقشآفرینی اجتماعی هستند.
انتهای پیام/