بهگزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، حاشیهنشینی در تبریز، نه صرفاً یک پدیده شهری، بلکه «ابر مسئلهای» است که ریشه در سیاستگذاریهای تاریخی دارد و امروز مجموعهای از چالشهای اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و شهرسازی را بازتولید میکند.
حاشیهنشینی تبریز سالها در سایه بیتوجهی مانده و نگاههای سیاستزده و رویکردهای وارداتی به مسائل اجتماعی، موجب شده است که مدیران شهری در مقاطعی تصور کنند راهحل، حذف حاشیهنشینان از جغرافیای شهر است.
به باور کارشناسان مدیریت شهری، نخستین خطا در مواجهه با حاشیهنشینی، تقلیل آن به «عارضهای موقتی» بود. چنین نگرشی نهتنها مسئله را حل نکرد، بلکه شکافهای اجتماعی را تعمیق بخشید. واقعیت این است که حاشیهنشینان شهروندانی بدون تریبون هستند که سالها برای اثبات ابتداییترین حق زیست، در انتظار دیدهشدن ماندهاند.
اگر توسعه شهری قرار است مسیر پایداری طی کند، باید با حضور همه نیروهای اجتماعی و زیستکنندگان شهر رقم بخورد، نه با حذف بخشی از آنها.
یکی از خطاهای اساسی در نگرشهای گذشته، تقسیم شهر به دو قطب «دارا» و «ندار» بود. چنین نگاهی، حاشیهنشینان را به مصرفکنندگان منفعل خدمات شهری تقلیل میداد و آنان را از ظرفیتهای بالقوهٔ مشارکت در توسعه تهی میساخت. در حالیکه بهگفته کارشناسان شورای اسلامی شهر تبریز، این گروهها میتوانند موتور محرک نوسازی و بازآفرینی شهری باشند، مشروط به آنکه رویکردی عدالتمحور و همگرایانه در مدیریت شهر اتخاذ شود.
در چارچوب اندیشه اسلامی، توسعه از مسیر عدالت میگذرد، نه از حذف و قلعوقمع گروههای مستضعف. حاشیهنشینها جلوهٔ شهری همین مستضعفان هستند و نادیده گرفتن آنها به معنای انکار بخشی از هویت اجتماعی تبریز است. به همین دلیل، سیاستهای امروز مدیریت شهری بیش از گذشته بر همگرایی و عدالت اجتماعی در بازآفرینی بافتهای ناکارآمد تأکید دارد.
ریشه اصلی ناکارآمدی بافت حاشیهنشین، در ضعف ساختاری مسکن است. واحدهای کوچک، بیکیفیت و فاقد زیرساخت مناسب، امکان زیست سالم را از ساکنان سلب کرده و آنها را در معرض مخاطرات اجتماعی و بهداشتی قرار داده است. بر این اساس، نوسازی مسکن و ایجاد زیرساختهای شهری کارآمد، کلید اصلی بازآفرینی این مناطق محسوب میشود.
یکی از مهمترین ابزارهای اصلاح بافتهای حاشیهنشین، مسیرگشایی و ایجاد شریانهای جدید شهری است. تجربه نشان داده است که مسیرگشایی نهتنها دسترسی را بهبود میبخشد، بلکه اثر وضعی آن بر نوسازی بافت، افزایش امنیت، رشد ارزش منطقهای و ارتقای شاخصهای زیستی، فراتر از کارکرد کالبدی است.
رضا صدیقی، دبیر کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر وضعیت نگرانکننده سکونتگاههای ناایمن تبریز، اظهار کرد: بخش قابل توجهی از جمعیت این کلانشهر در بافتهای فرسوده و محلات ناایمن زندگی میکنند و این شرایط، تهدیدی جدی برای امنیت و کیفیت زیست شهری است.
به گفته وی، امروز بیش از 300 هزار نفر از شهروندان تبریزی در چنین سکونتگاههایی ساکن هستند و راهکار اصلی، مسیرگشایی و انتقال تدریجی این جمعیت به مناطق ایمن است.
نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر با اشاره به طرح شهرک جدید جوانان که سالها پیش برای انتقال بخشی از این جمعیت جانمایی شده بود، گفت: این شهرک میتواند بهعنوان یکی از کانونهای ساماندهی جمعیت در سکونتگاههای فرسوده عمل کند، اما به دلیل نبود حمایتهای کافی، روند تکمیل آن متوقف مانده است.
صدیقی تأکید کرد: این شهرک باید از نظر زیرساختهای شهری، فضاهای سبز، مراکز تفریحی و خدمات عمومی تکمیل شود تا بتواند جایگزینی واقعی برای سکونتگاههای ناایمن باشد.
صدیقی، با تأکید بر اینکه شهرداریها بهترین محل برای تحقق عدالت اجتماعی هستند، خواستار تخصیص تسهیلات ویژه در قالب «اقدام ملی مسکن» برای تسریع در این انتقال جمعیتی شد.
وی گفت: دولت باید با در نظر گرفتن تسهیلات کمبهره، زمینه نوسازی بافتهای فرسوده و انتقال ساکنان به محلات ایمن را فراهم کند.
دبیر کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به نقش شرکت بازآفرینی شهری در مدیریت این فرآیند، گفت: این شرکت علاوه بر تأمین منابع مالی و پشتیبانی زیرساختی، میتواند در حوزه آموزش نیز وارد عمل شود.
صدیقی تصریح کرد: توانمندسازی اجتماعی ساکنان و ارتقای فرهنگ شهری بخش مهمی از فرآیند بازآفرینی است و تنها با ساخت مسکن جدید، مشکل به شکل کامل حل نخواهد شد.
انتهای پیام/