به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، وقتی از خیابانهای بیرجند گذر میکنیم و به انتهای خیابان معلم میرسیم، در دل شهر چشماندازی سرسبز و تاریخی پیش چشم باز میشود؛ جایی که تاریخ و طبیعت دست در دست هم دادهاند و باغ اکبریه را پدید آوردهاند. این باغ نه تنها از پرشکوهترین یادگارهای معماری ایرانی در شرق کشور است، بلکه با شماره 2326 در 20 خرداد 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در سال 2011 میلادی همراه با مجموعهای از باغهای ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز جای گرفت.
رد پای تاریخ در کوچهباغ اکبریه
قدم زدن در اکبریه یعنی لمس چند سده تاریخ و تمدن. شکلگیری این مجموعه به اواخر دوره زندیه بازمیگردد و در دوره قاجار، با همت شوکتالملک علم و دستان هنرمند استاد اللهداد جعفری، معمار نامدار آن زمان، به اوج رسید. قدیمیترین بنای باغ، عمارت حشمتالملک در بخش شرقی است که یادگار روزگار زندیه است و بعدها در دوره قاجار با احداث عمارت تشریفات و دیگر فضاهای تکمیلی گسترش یافت. این باغ روزگاری محل سکونت و حکمرانی خاندان خزیمه بود و پذیرای مهمانان داخلی و خارجی بوده است.
طراحی بر شیب زمین؛ معجزه معماری ایرانی
اکبریه روی زمینی شیبدار ساخته شد؛ جایی که میتوانست محدودیتی بزرگ باشد، اما معماران ایرانی از آن فرصتی ساختند برای خلق نظم و تقارن. محورهای اصلی باغ مستقیم و منظم طراحی شدهاند و عمارت اصلی در بلندترین نقطه قرار گرفته تا دیدی کامل بر کل فضای سبز داشته باشد.
در بخش جنوبی، استخر بزرگی با سکوی میانی جلوهای چشمنواز دارد؛ استخری که علاوه بر زیبایی، وظیفه تنظیم و تقسیم آب در بخشهای مختلف باغ را نیز بر عهده دارد. صدای شرشر آب و انعکاس درختان کهن در حوض، فضایی شاعرانه و آرامشبخش ایجاد میکند.
درختان؛ روح سبز باغ
باغ اکبریه تنها با کاجهای همیشهسبز و شمشادهای زینتی شناخته نمیشود؛ ردیف درختان انار و دیگر میوهها نیز بخش قابل توجهی از حیات باغ را تشکیل دادهاند. این ترکیب هوشمندانه نه تنها زیبایی و سایه ایجاد میکند، بلکه بهرهوری اقتصادی و تغذیهای برای صاحبان گذشته باغ نیز داشته است.در دل باغ، عمارت تشریفات همچون نگینی میدرخشد. تالار آیینه، گنبد کلاهفرنگی، مقرنسکاریهای لانهزنبوری و پنجرههای ارسی، همه نشانی از ظرافت و شکوه معماری ایرانیاند. گچبریها و آیینهکاریها، روایتگر ذوق و سلیقه هنرمندان ایرانی است که قرنها پیش این بنا را خلق کردند.
از سکونتگاه حاکمان تا خانه فرهنگ
پس از انقلاب اسلامی، باغ اکبریه وقف آستان قدس رضوی شد و سپس در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت. امروز این مجموعه تنها یک باغ تاریخی نیست؛ بلکه خانهای برای موزه باستانشناسی، موزه مردمشناسی، موزه مشاهیر و مفاخر، کتابخانه و حتی دانشکده هنر است. این تغییر کاربری، روح تازهای به باغ بخشیده و آن را به محلی زنده و پویا برای گردشگران، پژوهشگران و اهالی فرهنگ تبدیل کرده است.اکبریه با وسعت حدود 45 هزار متر مربع نه تنها باغی تاریخی، بلکه هویتی برای بیرجند و خراسان جنوبی است. هر قدم در این باغ، سفری به دل گذشته است؛ سفری که با آرامش، دانش و زیبایی درهم میآمیزد. درختان کهنسال، حوضها و عمارت باشکوه، تجربهای منحصر به فرد از تاریخ، طبیعت و هنر ایرانی را ارائه میکنند.اینجا باغ اکبریه است؛ جایی که اگر به دنبال آرامش، تجربهای متفاوت و لمس میراث ایرانی باشید، با آغوشی باز پذیرای شماست.
باغ اکبریه؛ نگین جهانی معماری ایرانی
بازدیدکنندگان داخلی و خارجی، باغ اکبریه را نمونهای برجسته از معماری ایرانی میدانند. در وبسایتهایی مانند Escape from Tehran، این باغ به عنوان مقصدی گردشگری و فرهنگی معرفی شده است که ترکیبی از زیبایی طبیعی، طراحی منظم و ارزشهای تاریخی را ارائه میدهد. از سوی دیگر، بازدیدهای رسمی نیز اهمیت باغ را برجسته کرده است.
سید حسن هاشمی، رئیس مجمع نمایندگان استان، به همراه فرماندار بیرجند و سید احمد برآبادی، سرپرست ادارهکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان جنوبی، روز جمعه 8 فروردین 1404 از نمایشگاه نسخ خطی قرآن در نگارخانه سرو و موزه باستانشناسی باغ بازدید کردند. در این بازدید، برآبادی مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به پیشینه پژوهشهای باستانشناسی استان افزود: قبل از انقلاب تنها یک پژوهش توسط یکی از محققان خارجی انجام شده بود، اما از سال 1392 با تخصیص 5 میلیون تومان در قالب کار دانشجویی، دانشجویان دکتری بومی پژوهشهای متعددی در نقاط مختلف استان انجام دادند که بخشی از اشیای موجود در موزه در اثر این پژوهشها کشف شدهاند و انقلابی در حوزه باستانشناسی خراسان جنوبی ایجاد کردهاند.
کارشناسان معماری و باغبانی نیز بر طراحی هوشمندانه باغ با توجه به شیب زمین، تنوع گیاهی و سیستم سنتی آبیاری تأکید میکنند، که نمونهای برجسته از هماهنگی طبیعت و معماری ایرانی است.
باغ اکبریه بیرجند تنها یک اثر تاریخی نیست؛ بلکه سندی زنده از تاریخ، هنر و هویت ایرانی است. با ثبت ملی و جهانی خود، این باغ نمادی از هوشمندی ایران
انتهای پیام/257