به گزارش خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، جلسه سی و سوم از سلسله جلسات گروه فلسفه غرب با محوریت بررسی نسبت فمینیسم و مدرنیته در جهان اسلام برگزار شد. در این نشست، سرکار خانم دکتر زینب مهنا، دکتری علوم اجتماعی مسلمین و پژوهشگر مستقل از لبنان، بهنقد ریشهها، تناقضات و بدیلهای این جریان فکری پرداخت و با تکیهبر الگوهای زنانه در سنت اهلبیت(ع)، چارچوبی بومی برای فهم جایگاه زنان ارائه کرد.
دکتر مهنا در ابتدا به خاستگاه فمینیسم لیبرال اشاره کرد و توضیح داد که این جریان در بستر پروژه روشنگری و مدرنیته شکل گرفته و شعارهایی چون آزادی، برابری و عقلانیت را دنبال میکند. او تأکید کرد که فمینیسم لیبرال همواره با استعمار و مرکزیتگرایی اروپایی پیوند داشته و تجربه زنان جوامع مستعمره را نادیده گرفته است. به گفته وی، این جریان در قرن نوزدهم و بیستم بیشتر بر حقوق فردی نظیر حق تحصیل، مشارکت سیاسی و اصلاحات قانونی تمرکز داشت، اما اغلب زنان غیر غربی را شامل نمیشد و در مواردی به ابزار سلطه تبدیل شد. بهعنوان نمونه، لغو حجاب در مصر توسط استعمارگران بریتانیایی بهعنوان نماد «پیشرفت» معرفی شد، بدون توجه به معنا و ارزش فرهنگی و دینی آن برای زنان مسلمان.
در ادامه، دکتر مهنا به ورود نسخههای وارداتی فمینیسم به جهان اسلام اشاره کرد که عمدتاً در قالب رقابت جنسیتی تعریفشدهاند. وی نمونههایی همچون اقدامات امینه و دود در برگزاری نماز جماعت مختلط را نقد کرد و توضیح داد که این رویکردها بیشتر بازتاب الگوهای غربی است تا بومی و اسلامی. او همچنین به متفکرانی مانند «فاطمه مرنسی» و «مارجریت بدران» اشاره کرد که با وجود نقد نظام پدرسالارانه، همچنان متأثر از گفتار غربی بودند و نتوانستند فلسفهای جامع برای عبور از دوگانه زن / مرد ارائه کنند.
دکتر مهنا سپس بهنقد تناقضات مدرنیته در حقوق زنان پرداخت و نمونههایی از پیشرفتهای ظاهری اما ناقص را مطرح کرد، مانند اعطای حق رانندگی به زنان در عربستان بدون همراهی با مشارکت سیاسی یا آزادی بیان، که به گفته وی، بنیان عدالت جنسیتی را تأمین نمیکند.
در بخش پایانی، دکتر مهنا ضرورت ارائه بدیل اخلاقی-انسانی مبتنی بر تعالیم اهلبیت(ع) را مطرح کرد و سه الگوی محوری را معرفی نمود: حضرت خدیجه(س) با ترکیب استقلال اقتصادی و التزام دینی، حضرت فاطمهزهرا(س) با نقد نظام سیاسی و افشای ظلم ساختاری، و حضرت زینب(س) با تبدیل شکست ظاهری به پیروزی اخلاقی و تاریخی. وی این الگوها را معیار ارزیابی تجربه زنان در کشورهای مختلف دانست، از لبنان و عراق گرفته تا ایران و یمن، و تأکید کرد که اصلاح حقوق زنان تنها در چارچوبی بومی و ریشهدار در میراث دینی قابل تحقق است.
به گفته دکتر مهنا، نسخههای غربی فمینیسم و نمونههای اسلامی متأثر از آن، هر دو در ایجاد نظریهای جامع و غیر تقابلی ناکام ماندهاند و بدیل مؤثر باید در تعامل با فرهنگ و سنت دینی شکل گیرد.
این جلسه با بررسی دقیق ابعاد نظری و عملی فمینیسم و مدرنیته و ارائه راهکارهای مبتنی بر سنت اهلبیت(ع)، فرصتی برای تأمل عمیق در حوزه مسائل زنان و خانواده در جهان اسلام فراهم کرد.
انتهای پیام/