به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، جهان امروز دیگر شباهتی به سالهای گذشته که قطعنامههای تحریمی شورای امنیت سازمان ملل با اجماع نسبی قدرتهای بزرگ و اقتدار جهانی به اجرا درمیآمد ندارد.
در آن دوره، بهویژه بین سالهای 2006 تا 2010، تحریمهای شورای امنیت علیه ایران بهدلیل برنامه هستهایاش با حمایت گسترده بینالمللی همراه بود و اجرای آنها بهدلیل نفوذ دیپلماتیک و اقتصادی ایالات متحده و همسویی نسبی اعضای دائم شورای امنیت امکانپذیر بود.
دردسرهای کنونی احیای تحریمهای ضدایرانی سازمان ملل
اکنون، اجرای تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران با موانع متعددی مواجه است. رأیگیری شورای امنیت در جمعه هفته پیش برای احیای تحریمهای شورای امنیت نشان داد که قطعنامه پیشنهادی برای بازگشت تحریمها دیگر با حمایت چین و روسیه همراه نیست،
نتیجه این روند آن خواهد بود که انزوای فزاینده ایالات متحده در صحنه جهانی، که نتیجه سیاستهای یکجانبهگرایانه، نگاه سلطهجویانه به دیگر کشورها و تشدید شکافهای ژئوپولیتیکی در جهان است، همراه با همگرایی فزاینده روسیه و چین در برابر غرب بهدلیل جنگهای غزه و اوکراین اجرای تحریمها را بهشدت دشوارتر خواهد کرد.
انزوای آمریکا ریشه در تصمیمهایی دارد که جایگاه این کشور را بهعنوان بهاصطلاح رهبر یک نظم جهانی چندجانبه تضعیف کرده است، خروج یکجانبه از توافق هستهای (برجام) در سال 2018 نقطه عطفی در این مسیر بود.
این تصمیم، که بدون هماهنگی با دیگر امضاکنندگان برجام و در حالی اجرا شد که ایران به تعهداتش پایبند بود، با انتقاد شدید اروپا، چین و روسیه مواجه شد. این اقدام نهتنها اعتماد متحدان سنتی آمریکا را خدشهدار کرد، بلکه تصویری از این کشور بهعنوان بازیگری غیرقابلاعتماد در مذاکرات بینالمللی ایجاد کرد.
تلاش آمریکا در سال 2020 برای فعالسازی مکانیسم ماشه با شکست مواجه شد، زیرا 13 عضو شورای امنیت آن را بهدلیل خروج آمریکا از برجام غیرمشروع دانستند، این شکست دیپلماتیک نشان داد که نفوذ آمریکا در نهادهای جهانی، که زمانی برای اجماعسازی در اجرای تحریمها کافی بود، بهشدت کاهش یافته است.
جنگ غزه و جنایات بیشمار و بیرحمانه رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین و ادامه جنگ در اوکراین این انزوا را تشدید کردهاند. حمایت بیچونوچرا از اسرائیل در جنگ غزه باعث شد که بسیاری از کشورها و حتی برخی متحدان، آمریکا را بهعنوان بازیگری ببینند که بیش از حد به سیاستهای نظامی و یکجانبه متکی است،
این وضعیت، همراه با همگرایی فزاینده روسیه و چین در برابر غرب، که در واکنش به این درگیریها تقویت شده است، توانایی آمریکا برای ایجاد اجماع جهانی در اجرای تحریمها را کاهش خواهد داد.
جنگهای غزه و اوکراین
جنگهای غزه و اوکراین نقش مهمی در تقویت همگرایی روسیه و چین در برابر غرب ایفا کردهاند. در جنگ غزه، حمایت بیقیدوشرط آمریکا و برخی کشورهای اروپایی از اسرائیل، بهویژه پس از اعلام رسمی قحطی در غزه توسط سازمان ملل در اوت 2025، خشم کشورهای منطقه و جهان جنوب را برانگیخته است. این روزها اوج این انتقادها را در سخنرانی اکثریت رهبران کشورهای جهان در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک شاهد هستیم،
این وضعیت باعث شده است که چین و روسیه با استفاده از این نارضایتی خود را بهعنوان مدافعان کشورهای در حال توسعه در برابر سیاستهای غربی معرفی کنند.
در اوکراین، حمایت گسترده غرب از کییف، بهویژه از سوی آمریکا، به تقویت روابط استراتژیک روسیه و چین منجر شده است. این دو کشور که هر دو از متحدان ایران هستند در برابر فشارهای غرب برای اجرای تحریمهای شورای امنیت مقاومت میکنند،
در همین راستا و در رأیگیری 19 سپتامبر 2025، چین و روسیه بههمراه پاکستان و الجزایر به قطعنامهای برای تمدید معافیت از تحریمهای ایران رأی مثبت دادند، در حالی که 9 عضو دیگر، از جمله آمریکا و سه کشور اروپایی، با آن مخالفت کردند. این رأیگیری نشاندهنده شکاف عمیق در شورای امنیت است، شکافی که ریشه در همگرایی استراتژیک چین و روسیه در برابر غرب دارد و اجرای تحریمها را از نظر عملی و سیاسی دشوارتر میکند.
تحولات جهانی
تحولات ژئوپولیتیکی جهانی نیز به پیچیدگی اجرای تحریمهای شورای امنیت افزوده است. در گذشته، اجماع نسبی میان قدرتهای بزرگ اجرای تحریمها را تسهیل میکرد، اما اکنون، رقابت فزاینده میان آمریکا و رقبایی مانند چین و روسیه این اجماع را از بین برده است.
چین و روسیه که از سیاستهای یکجانبه آمریکا در خاورمیانه و اوکراین متضرر شدهاند، دیگر حاضر نیستند بهراحتی با تحریمهای تحت هدایت غرب همراهی کنند. این دو کشور استدلال میکنند که اروپا و آمریکا به تعهدات برجامی خود عمل نکردهاند و فعالسازی مکانیسم ماشه را غیرمشروع میدانند،
این موضعگیری، که در بیانیههای رسمی آنها پس از فعالسازی ماشه در اوت 2025 منعکس شد، اجرای تحریمها را از نظر حقوقی و عملی با چالش مواجه میکند. حتی اگر تحریمها بهصورت خودکار بازگردند، بدون همکاری چین و روسیه، نظارت بر اجرای آنها، مانند توقیف محمولههای تسلیحاتی یا محدود کردن نقلوانتقالهای مالی ایران، عملاً غیرممکن خواهد بود.
مشروعیت تحریمهای شورای امنیت نیز در مقایسه با گذشته کاهش یافته است. در دهه 2000، این تحریمها بهعنوان پاسخی به نگرانیهای مشترک جهانی درباره برنامه هستهای ایران دیده میشدند، اما اکنون، تحریمهای یکجانبه آمریکا که گستردهتر از تحریمهای سازمان ملل هستند، باعث شدهاند بازگشت تحریمهای ماشه بیشتر بهعنوان ابزاری برای پیشبرد سیاستهای آمریکا تلقی شود،
این برداشت، بهویژه میان کشورهای غیرمتعهد، تمایل به همکاری با تحریمها را کاهش داده است، بهعنوان مثال، هند، که از لغو معافیت بندر چابهار توسط آمریکا متضرر شده است، ممکن است انگیزهای برای اجرای تحریمهای شورای امنیت نداشته باشد،
علاوه بر این، تأثیر اقتصادی تحریمهای موسوم به مکانیسم ماشه در مقایسه با تحریمهای یکجانبه آمریکا محدود بهنظر میرسد، زیرا اقتصاد ایران از پیش تحت فشار شدید قرار گرفته و اکنون در حال یافتن راههایی برای خنثی کردن اثرات این تحریمها است.
انتهای پیام/+