به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، بسته هجدهم تحریمهای اتحادیه اروپا که در ماه ژوئیه به تصویب رسید، ورود محصولات فرآوریشده از نفت خام روسیه به بازار اتحادیه اروپا را ممنوع میکند. این تصمیم، پالایشگاه استار متعلق به سوکار در ترکیه و نفتکشهای آذربایجانی را نیز هدف قرار داده است.
آنیتا هیپر، سخنگوی سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا، توضیح داد که این ممنوعیت با هدف «جلوگیری از ورود نفت خام روسیه به هر شکلی به بازار اتحادیه اروپا» طراحی شده است. به عبارت دیگر، اگر فرآوردههای نفتی تولید شده از نفت خام روسیه، حتی در پالایشگاههای تحت حمایت دولتهای دیگر، به اتحادیه اروپا صادر شوند، مشمول این ممنوعیت خواهند بود. این قانون همچنین شامل ممنوعیتهای بندری برای حدود صد نفتکش متعلق به «ناوگان سایه» روسیه است.
نقش پالایشگاه استار و مقیاس واردات نفت از روسیه
پالایشگاه استار، که سرمایهگذاری مشترک آذربایجان و ترکیه است، مدتهاست که به وابستگی به نفت روسیه شهرت دارد. از اواخر سال 2023، حجم نفت خام روسیه در این پالایشگاه به شدت افزایش یافته است.
به عنوان مثال، بر اساس تحقیقات سازمان «گلوبال ویتنس»، در سه ماهه اول سال 2024، بیش از 90 درصد نفت مورد استفاده در پالایشگاه استار از روسیه تأمین شده و حجم نفت وارداتی روسیه در این دوره به 1.2 میلیارد دلار رسیده است. این رقم در مقایسه با 500 میلیون دلار در مدت مشابه سال 2022، یک جهش بزرگ محسوب میشود.
در پاییز 2023، شرکت روسی «لوکاویل» وامی به مبلغ 1.5 میلیارد دلار به سوکار اعطا کرد و در مقابل، عرضه مجدد نفت خام روسیه به پالایشگاه استار از سر گرفته شد.
خبرگزاری «رویترز» گزارش داده بود که این توافق به آذربایجان اجازه داد تا بدهی 1.3 میلیارد دلاری خود به بانکهای آمریکایی «سیتی» و «جیپی مورگان» را پیش از موعد تسویه کرده و واردات نفت از روسیه را دوباره آغاز کند.
اتهامات «تغییر برچسب» و سکوت باکو
از زمان آغاز جنگ اوکراین، آذربایجان بارها با اتهام «تغییر نام تجاری» یا «تغییر برچسب» نفت و گاز روسیه و عرضه آن به عنوان محصول آذربایجان به بازارهای اروپایی مواجه شده است. باکو همواره این شایعات را قاطعانه رد کرده است. با این حال، دولت آذربایجان تاکنون هیچ اظهارنظر رسمی در مورد تحریمهای جدید علیه پالایشگاه استار ارائه نکرده است.
ناوگان نفتکشهای آذربایجان در لیست سیاه اتحادیه اروپا و انگلیس
تحقیقات نشان میدهد که شرکت کشتیرانی دولتی خزر آذربایجان (ASCO) نفتکشهای جدید خود از نوع آفراماکس را برای خدمترسانی به پالایشگاه استار به کار گرفته است.
به گزارش «OCCRP»، نفتکشهای «زنگهزور»، «شوشا» و «قرهباغ» که با پرچم آذربایجان تردد میکنند، سال گذشته چندین بار نفت روسیه را از بندر پریمورسک به خلیج نمرود ترکیه منتقل کردهاند.
در نتیجه این فعالیتها، نفتکش «شوشا» و «قرهباغ» در ماه ژوئیه 2025 به لیست تحریمهای اتحادیه اروپا اضافه شدند. نفتکش «زنگهزور» نیز در ماه مه توسط بریتانیا و سپس توسط اتحادیه اروپا تحریم شد. این نفتکش 115 هزار تنی که به طور کامل متعلق به دولت آذربایجان است، سال گذشته 11 محموله نفت از پریمورسک به نمرود حمل کرده است.
نفتکش دیگر آذربایجان با نام «خانکندی» نیز در همین مسیر فعال است و احتمالاً در بسته تحریمی بعدی قرار خواهد گرفت. در حال حاضر، چهار فروند از شش نفتکش شرکت ASCO در این مسیر حمل نفت روسیه فعالیت میکنند.
واکنش نهادهای تحقیقی: «آذربایجان به در پشتی نفت روسیه تبدیل شده است»
گروههای شفافیت جهانی و محققان، گزارشهای مفصلی درباره نقش آذربایجان در حمل و پردازش نفت روسیه تهیه کردهاند. جان نورونها-گانت، کارشناس «گلوبال ویتنس»، میگوید: «آذربایجان قرار بود جایگزین روسیه برای اروپا شود، اما برعکس، به یک در پشتی برای نفت پوتین تبدیل شده است. این تجارت، تحریمهای نفتی اتحادیه اروپا علیه روسیه را تضعیف میکند و میلیاردها دلار برای دولت آذربایجان درآمد دارد.»
ماکسیمیلیان هس از مؤسسه UFR نیز به OCCRP گفته است: «قرار گرفتن نفتکش زنگهزور در لیست تحریم، یک هشدار جدی به آذربایجان است. این یک هشدار آشکار است که تلاشهای طرف آذربایجانی برای دور زدن تحریمهای روسیه میتواند خطرات بزرگی برای موقعیت دیپلماتیک و اقتصاد این کشور ایجاد کند.»
پیامدها و چشمانداز آینده: خدشه به اعتبار باکو به عنوان شریک انرژی غرب
این وضعیت، چالشهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای باکو ایجاد میکند. آذربایجان تلاش میکند نقش مهمی در متنوعسازی منابع انرژی اروپا ایفا کند و از طریق خط لوله TANAP-TAP گاز طبیعی را به اتحادیه اروپا میرساند. اما اکنون برخی کارشناسان میگویند که در بسیاری از خطوط لولهای که از آذربایجان عبور میکند، در واقع «نفت روسیه» جریان دارد.
ناظران هشدار میدهند که این وضعیت میتواند اعتماد میان آذربایجان و اروپا را از بین ببرد و به روابط دیپلماتیک آنها آسیب برساند. در عین حال، انتظار میرود که باکو در آینده سیاست انرژی خود را بیشتر به سمت بازار اروپا سوق دهد و با ایجاد زنجیرههای تأمین شفافتر، تلاش کند از عواقب تجاری و دیپلماتیک بیشتر جلوگیری کند.
انتهای پیام/