به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، آغاز جنگ غزه در هفتم اکتبر نقطه عطفی در سیاست خارجی و داخلی مصر بود. این کشور ناگهان با شرایطی مواجه شد که بهطور همزمان فشارهای داخلی و خارجی شدید و تهدید به کاهش نقش منطقهای تاریخیاش را در پی داشت. شرایطی که نهتنها نیازمند واکنشهای فوری امنیتی و دیپلماتیک بود، بلکه مستلزم طراحی یک راهبرد بلندمدت برای حفظ جایگاه سنتی مصر در پرونده فلسطین نیز میشد.
فشارهای داخلی: کنترل افکار عمومی و مدیریت بحران سیاسی
افکار عمومی مصر به طور تاریخی با آرمان فلسطین پیوند دارد و هرگونه تشدید بحران در غزه میتواند به فوران خشم مردمی و اعتراضات سراسری منجر شود. پس از هفتم اکتبر، موجی از همدلی با فلسطینیها در میان مردم شکل گرفت که بالقوه میتوانست وضعیت سیاسی داخلی را بیثبات سازد. دولت با حساسیت، تجمعات را کنترل و با استفاده از ابزار رسانه و محدودیتهای امنیتی، مانع گسترش آن شد. این مدیریت، هدفی دوگانه داشت: جلوگیری از ایجاد بحران سیاسی و حفظ چارچوب نظم عمومی بدون قرار گرفتن در موضع ضد فلسطینی در نگاه افکار عمومی.
فشارهای خارجی: تعادل میان مطالبات متضاد
در عرصه بینالمللی، مصر در موقعیتی دشوار قرار گرفت. یک طیف از بازیگران جهانی و منطقهای، به ویژه دولتهای غربی و برخی کشورهای عربی، موضعی مخالف حماس و مقاومت داشتند و مصر را تحت فشار قرار میدادند تا با سیاستهای امنیتی اسرائیل هماهنگ شود. در سوی مقابل، کشورها و گروههایی مصر را به ایفای نقش فعال و صریح در حمایت از فلسطین فرا میخواندند.
در این بین پاسخ قاهره ترکیبی هوشیارانه بود: محکومیت علنی حملات اسرائیل، تعریف کوچاندن مردم غزه به عنوان خط قرمز غیرقابل مذاکره، فشار بر اسرائیل برای پذیرش آتشبس، و اقدامات عملی در جهت ارسال کمکهای انسانی به داخل غزه. این سیاست دوگانه توانست تا حدی مطالبات هر دو طرف را مدیریت کرده و از تقابل مستقیم با یکی از جبههها جلوگیری کند.
افول نقش منطقهای: خطر حذف از معادلات آینده
پس از آغاز جنگ، کاهش وزن ژئوپلیتیکی مصر در معادلات جدید خاورمیانه آشکار شد. رژیم صهیونیستی با طرح کوچاندن مردم غزه، تلاش داشت تحولات را بدون مشارکت مصر رقم زند. این خطر، قاهره را واداشت تا با احیای روابط و همکاریهای فعال با قدرتهای منطقهای نظیر ترکیه و ایران، حضور خود را در میز مذاکرات تضمین کند. نقش میانجیگری که مصر همزمان با قطر میان اسرائیل و حماس ایفا کرد، بخشی از این راهبرد بود. علاوه بر این، قاهره با ارائه طرحی برای بازگشت نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان به گذرگاه رفح و مدیریت اداری بخشهایی از غزه، بر تداوم نقش خود به عنوان بازیگر اصلی در آینده این منطقه تأکید نمود.
طرح آینده غزه: معماری سیاسی و اقتصادی
طرح پیشنهادی مصر برای آینده غزه دارای ابعاد چندجانبه بود. از منظر داخلی، این طرح تصویری از مصر به عنوان حامی فلسطین و مخالف کوچاندن ساکنان غزه ارائه میکرد تا رضایت افکار عمومی تضمین شود. در سطح بینالمللی، با تمرکز بر اصلاح تشکیلات خودگردان و آموزش نیروهای آن، اهدافی چون کاهش نفوذ حماس و رفع نگرانیهای امنیتی مصر پیگیری شد. در حوزه اقتصادی، حضور شرکتهای بزرگ ساختوساز مصر و مشارکت ارتش در بازسازی غزه پیشبینی شده بود، که نهتنها ارزش اقتصادی داشت بلکه نقش منطقهای مصر را تثبیت میکرد. این طرح همچنین شامل جلب سرمایه از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بود و حتی بستههای املاک و مستغلات برای ترغیب سرمایهگذاران بینالمللی لحاظ شد تا رضایت شرکای جهانی، از جمله ایالات متحده، حاصل گردد.
اعتراضات داخلی: ظرفیت بالقوه و مدیریت فعال
مصر همواره مستعد اعتراضات گسترده به دلیل مشکلات اقتصادی، تورم، فقر و ساختار اقتصاد نظامیمحور بوده است. با این حال، پیوند عاطفی و تاریخی بخش مهمی از مردم با ارتش، هرگونه اعتراض را پیچیده میسازد. پس از هفتم اکتبر، امکان بروز اعتراضات شدید یکی از دغدغههای اصلی محافل غربی و آمریکایی بود، زیرا چنین روندی میتوانست نهتنها ثبات داخلی مصر را متزلزل کند بلکه بر موقعیت این کشور در پرونده غزه نیز اثر منفی بگذارد. دولت با جذب کمکهای اقتصادی قابل توجه از شرکای خارجی و مدیریت هوشمندانه فضای سیاسی، توانست بحران را تا حدی مهار کند. با این حال، هرگونه شکاف جدید ممکن است راه را برای بیثباتی داخلی و حتی بهانهجویی رژیم صهیونیستی برای مداخله نظامی در خاک مصر هموار سازد.
مجموع اقدامات مصر از هفتم اکتبر تا امروز را باید در چارچوب راهبردی دوگانه فهمید: مدیریت فشارهای داخلی و خارجی و تلاش برای جلوگیری از افول نقش منطقهای. این سیاست چندسطحی با بهرهگیری از ابزارهای دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی پیگیری شده تا قاهره بتواند موقعیت خود را در تحولات فلسطین و غزه حفظ کند. آینده این راهبرد وابسته به توان مصر در مهار بحران اقتصادی و حفظ انسجام سیاسی–اجتماعی است؛ زیرا هرگونه اختلال در این حوزهها به سرعت موقعیت این کشور را در معادلات پیچیده و پرتحول خاورمیانه تضعیف خواهد کرد.
نویسنده: احمد بروایه، کارشناس مسائل مصر و شمال آفریقا
انتهای پیام/