به گزارش دفتر منطقهای خبرگزاری تسنیم، پس از رد درخواست آمریکا برای بازگشت نیروهای نظامی به پایگاه بگرام، در فضای مجازی افغانستان موجی از شایعات و روایتهای ساختگی شکل گرفته است. به نظر می رسد این روند تازه، نه یک پدیده گذرا بلکه آغاز یک عملیات روانی گسترده است که در روزهای آینده شدت خواهد گرفت. آنچه در ابتدا با چند پست پراکنده شروع شد، احتمالا به شکل یک جریان هماهنگ و هدفمند گسترش خواهد یافت.
با وصل شدن مجدد اینترنت در افغانستان، آثار اولین شایعاتی که در دوره اختلال اینترنت شکل گرفت، آشکارتر شده و بازنشر آنها ادامه دارد. برخی اکانتهای خارجنشین در شبکههای اجتماعی مدعی شدهاند که شماری از مقامات ارشد طالبان از کابل خارج شده و برخی پایگاههای راهبردی، از جمله بگرام تحت کنترل نیروهای خارجی قرار گرفتهاند.
در یک نمونه دیگر، حتی اعلام شد پایگاه بگرام روز جمعه 11 مهرماه به دست نیروهای آمریکایی افتاده است؛ روایتی که هیچ منبع معتبر داخلی یا بینالمللی آن را تأیید نکرده است.
زمینه و الگوی انتشار شایعات
کارشناسان رسانه میگویند اختلال اینترنت و کاهش جریان اطلاعات رسمی، فرصت مناسبی برای تولید و انتشار روایتهای ساختگی فراهم کرد. در چنین شرایطی، حتی کوچکترین روایت نادرست میتواند به سرعت در فضای مجازی گسترش یابد و تا لحظاتی بدون رد رسمی، باورپذیر جلوه کند. با وصل شدن اینترنت، همان روایتها وارد مرحله بازتولید و تقویت شدند و اکنون در شبکههای مختلف اجتماعی و رسانههای کوچک خارج از افغانستان بازنشر میشوند.
الگوی انتشار نشان میدهد ماجرا تصادفی نیست و به احتمال زیاد، اتاقهای فکر رسانهای، چه رسمی و چه غیررسمی، درگیر طراحی این موج هستند. موضوع بگرام نه فقط از منظر نظامی اهمیت دارد، بلکه به دلیل نمادین بودن، تبدیل به ابزار فشار روانی شده است.
شبکه انتشار و نقش افراد و رسانههای خارجنشین
بررسی محتوای منتشر شده نشان میدهد که بخش اولیه موج، در اکانتهای فردی خارج از افغانستان شکل گرفته و مرحله بعدی، بازتاب در رسانههای کوچک و وابسته به اپوزیسیون بوده است. تجربه گذشته نشان میدهد فاز بعدی این موج، انتشار گسترده در رسانههای فارسیزبان منطقه و حتی ایران خواهد بود. استفاده از بازنشر هدفمند، اکانتهای واسطه و گاهی تبلیغات پولی، روندی است که در جریانهای مشابه در سالهای اخیر بارها مشاهده شده است.
بر اساس مشاهدات میدانی در شبکههای اجتماعی، شایعات فعلی عمدتاً حول سه محور شکل گرفتهاند:
1 - ادعای واگذاری یا سقوط پایگاه بگرام
2 - روایتسازی درباره اختلاف یا شکاف در بدنه طالبان
3 - شایعات مربوط به فرار یا مهاجرت چهرههای ارشد
این روایتها هدفشان کمتر اطلاعرسانی واقعی است و بیشتر ایجاد تردید، القای انتظار تغییر و تضعیف روانی جامعه داخلی افغانستان است. فایلهای صوتی و تصویری تأییدنشده، نقل قولهای مبهم و روایتهای داستانی، ابزارهایی هستند که این جریان در روزهای آینده برای افزایش باورپذیری و ایجاد هاله ابهام به کار میگیرند.
چشمانداز موج شایعات در روزهای آینده
با توجه به روند انتشار و بازنشر محتوا، پیشبینی میشود که حجم این شایعات در روزهای آینده افزایش پیدا کند. ممکن است روایتهای جدید با محورهای مشابه یا جزئیات تازه وارد شبکهها شوند و حتی برخی رسانههای فارسیزبان عملاً نقش فاز دوم بازنشر این موج را ایفا کنند. این روند، اگرچه کوتاهمدت باشد، اما توان ایجاد فشار روانی و آشفتگی در ذهن مخاطبان را دارد.
به هر حال، تحولات اخیر نشان میدهد یک موج تازه عملیات روانی علیه کابل شکل گرفته است که از ترکیب حساسیت موضوع بگرام و خلأهای اطلاعاتی بهره میبرد. این موج با چند روایت آغاز شده، اما انتظار میرود با رشد شبکه انتشار، ابعاد گستردهتری پیدا کند. برای تحلیلگران و مخاطبان، رصد دقیق رسانهها و تشخیص روایتهای ساختگی از واقعیات میدانی اهمیت بیشتری خواهد یافت، زیرا جریانهای شایعهساز با هدف ایجاد تردید و فشار روانی، حتی روایتهای نیمهدرست یا تصاویر غیرمستند را به سرعت منتشر میکنند.
انتهای پیام/