به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، دکتر فاطمه عطارد، پژوهشگر و استاد دانشگاه، در بیستوچهارمین پیشنشست تخصصی اولین همایش بینالمللی الهیات مقاومت که در سالن شهید بهشتی دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، با اشاره به جایگاه مادر مسلمان در تربیت نسل مقاوم و تولید سرمایه اجتماعی، از پیوند میان خانواده و مقاومت سخن گفت.
دکتر عطارد تصریح کرد: با توجه به اینکه امروز روز جهانی کودک است، بحث خود را با موضوع مادر و با مقدمهای از مفهوم سرمایه اجتماعی آغاز میکنم. سرمایه اجتماعی مفهومی چندبُعدی است که از عناصر روانشناختی و جامعهشناختی تشکیل شده است و توانایی بالایی برای حل بحرانها و آسیبهای اجتماعی دارد، بهزبان ساده، سرمایه اجتماعی یعنی ظرفیت مردم برای باهمبودن؛ ظرفیتی که موجب همبستگی، اعتماد، انسجام، اعتبار و شبکهسازی در جامعه میشود.
وی با اشاره به تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی افزود: سرمایه اجتماعی، مجموعهای از شبکههاست که با هنجارها و ارزشهای مشترک پیوند میخورند و همکاری درونگروهی و بینگروهی را تسهیل میکنند. ایده اصلی این مفهوم آن است که خانواده، دوستان و آشنایان را بهعنوان سرمایههایی بنگریم که در بحرانها میتوان به آنها رجوع کرد، این همان شبکهسازی اجتماعی است که موجب تابآوری جامعه در برابر آسیبها میشود.
دکتر عطارد با تکیه بر اصل قرآنی اخوت ایمانی بیان کرد: اصل اخوت و برادری ایمانی، که در جامعه زنان بهصورت خواهریت جلوه دارد، بستر گسترش ارتباطات اجتماعی و انتقال ارزشهای دینی است. اگر این اصل مبنای رفتار اجتماعی قرار گیرد، خود منجر به تولید و تقویت سرمایه اجتماعی میشود. اسلام برای حفظ این ارتباطات، به شیوههایی مانند تعاون، عفو، گذشت، مشورت، ادب معاشرت و حضور در اجتماعات سالم توصیه کرده است و همین ادب معاشرت خود یک منبع تولید سرمایه اجتماعی است.
وی افزود: دین اسلام، خود یکی از منابع اصلی تولید سرمایه اجتماعی است و خانواده یکی از ابزارهای مهم آن بهشمار میآید، در این میان، مادر محوریت دارد، نه بهمعنای حذف نقش پدر، بلکه از آن جهت که مادر زمان بیشتری را کنار فرزند میگذراند و تأثیر مستقیمتری بر شکلگیری شخصیت او دارد.
او تأکید کرد: شخصیت کودک در شش سال نخست زندگی شکل میگیرد؛ دورهای که بیش از هر زمان دیگری کنار مادر است، بنابراین مادر مسلمان میتواند از دل خانواده، سرمایه اجتماعی تولید کند. او قادر است اصل اخوت و ارزشهای اسلامی را در شبکه خانوادگی بازتولید و به نسل بعد منتقل کند.
نقش مادر در تولید سرمایه اجتماعی
دکتر عطارد با استناد به آموزههای قرآن کریم گفت: قرآن از مادران موفقی مانند مادر حضرت مریم(س) و مادر حضرت موسی(ع) بهعنوان مربیان بزرگ یاد میکند؛ زنانی که نقش آنها در تربیت نسل الهی سرنوشتساز بوده است، از سوی دیگر، قرآن در ماجرای همسران حضرت نوح و حضرت لوط، گرچه از آنها بهعنوان الگوی کفر یاد میکند، اما هیچگاه مقام مادری آنان را تخریب نمیکند.
وی سپس به ده کارکرد مادر در تولید سرمایه اجتماعی اشاره کرد و توضیح داد: توانایی باروری و زایمان که خود آغازگر شبکهای از روابط انسانی و پیوندهای عاطفی است؛ توانایی ایجاد محیط مناسب در خانه برای تربیت فرزند؛ حمایت عاطفی که موجب عزتنفس و اعتمادبهنفس کودک میشود؛ حمایت تحصیلی از فرزند؛ تربیت عقلانی و تقویت تفکر انتقادی و استقلال فکری؛ تربیت دینی و اخلاقی مبتنی بر آموزههای اسلامی؛ تربیت جنسی بهمعنای اسلامی آن برای پیشگیری از انحرافات اخلاقی؛ تربیت بهداشتی در حوزه جسم، روح و روان؛ تربیت اجتماعی شامل آموزش نظم، قانونمندی، مسئولیتپذیری و احترام به فرهنگ جامعه و توانایی شبکهسازی اجتماعی و تشویق فرزند به مشارکت در فعالیتهای جمعی، از هیئت و مسجد تا گروههای علمی و خیریه.
وی ادامه داد: هر یک از این کارکردها اگر بهدرستی انجام شود، به افزایش سرمایه اجتماعی در خانواده و جامعه میانجامد، اما در صورت ضعف یا غفلت مادر، زمینه بروز آسیبهای اجتماعی، بزهکاری و کاهش اعتماد عمومی فراهم میشود.
پیوند سرمایه اجتماعی و مقاومت
دکتر عطارد سپس به ارتباط میان سرمایه اجتماعی و مقاومت پرداخت و گفت: میان سرمایه اجتماعی و مقاومت رابطهای مستقیم وجود دارد؛ هر جا سرمایه اجتماعی افزایش یابد، مقاومت پایدارتر میشود و هرگاه کاهش یابد، مقاومت نیز شکننده میشود. مقاومت تنها بهمعنای نظامی نیست؛ بلکه ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نیز دارد.
وی با اشاره به الگوهای زنانه مقاومت در جهان اسلام اضافه کرد: مادران فلسطینی، نمونههای برجسته مقاومتاند؛ مادرانی که با وجود تهدید، تخریب خانهها و از دست دادن فرزندان، همچنان استوارند، نمونه شاخص آن ناصر ابوحمید است؛ مادری که دو فرزندش شهید و چهار فرزند دیگرش به حبس ابد محکوم شدهاند، اما همچنان با صلابت زندگی میکند.
نقد غفلت از ظرفیت زن ایرانی در مقاومت
وی در ادامه با اشاره به پویش طلا و نقره که سال گذشته در ایران اجرا شد، اظهار کرد: زنان ایرانی در این پویش بیش از صد کیلوگرم طلا و نقره خود را به محور مقاومت اهدا کردند؛ آنهم در شرایط تورم و فشار اقتصادی، این اقدام خودجوش نشان داد که زن ایرانی نهتنها در میدان نظری، بلکه در عمل نیز در گفتمان مقاومت حضور فعال دارد، بااینحال، این حرکت بزرگ از سوی رسانهها و نهادهای علمی و فرهنگی بهدرستی بازنمایی نشد.
وی تأکید کرد: بهباور من، زن مقاوم خانواده مقاوم میسازد و خانواده مقاوم جامعه مقاوم، حذف نقش مادر از منظومه مقاومت، بهمعنای تضعیف بنیانهای اجتماعی آن است.
تمایز زن مسلمان و زن فمینیست
وی در بیان تمایز زن مسلمان و زن ایرانی گفت: با پیروزی انقلاب اسلامی، الگویی نو از زن مسلمان مقاوم در ایران شکل گرفت که امروز به جهان اسلام صادر شده است، زن ایرانی امروز نماینده گفتمان زن مسلمان در عصر جدید است.
وی درباره نسبت عاملیت زن مسلمان و فمینیسم نیز تصریح کرد: میان این دو گفتمان تضاد بنیادین وجود دارد؛ زن فمینیست بر خودمحوری، رقابت با مرد و سقط جنین تأکید دارد، درحالی که زن مقاوم بر مادری، فرزندآوری، همسری و ایثار تکیه میکند، زن در گفتمان مقاومت، شریک و پشتیبان مرد در مسیر تعالی است، نه رقیب او.
انتهای پیام/+