به گزارش خبرنگار حوزه و روجانیت خبرگزاری تسنیم، دکتر پریسا راد، پژوهشگر و مدرس حوزه زنان، در بیست و چهارمین پیش‌نشست تخصصی اولین همایش بین‌المللی الهیات مقاومت که در سالن جلسات شهید بهشتی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد، گفت: دانش فقه در طول تاریخ عمدتاً بر اساس نیازهای پیش از دوران مدرن سامان یافته است و فقهِ فعلی بر اساس مسائل و نیازهای تاریخی گذشته تنظیم شده است؛ بنابراین هنگام مواجهه با مسائل جدید، یا عنوان‌های جدیدی برای ابواب پیدا می‌کنیم یا اطلاق‌های عمومی‌ای که پاسخ کاملی ارائه نمی‌دهند. نظریه‌های معاصر فقهی با این روش موافق نیستند و ما را به چالش می‌کشند؛ برای رفع این چالش باید به روش‌شناسی‌های دیگر رجوع کنیم.

دکتر راد یکی از راهبردهای ممکن را اتکاء به امتدادات نظری شهید صدر و پیروان او دانست و توضیح داد: می‌توانیم در چارچوب فقه جواهری و با اتکا به منابع اصیل، تحولاتی ایجاد کنیم تا بخشی از مسائل معاصر را پاسخ دهد؛ بدون آنکه به عرف‌زدایی از فقه یا خروج از سنت فقهی منجر شود.

وی افزود: در گام نخست می‌توانیم به دلالات قرآنی مراجعه کنیم؛ گستره دلالات قرآنی بسیار فراتر از آیات محدودی است که امروز در احکام استفاده می‌شود. اگر از این دلالات بهره بگیریم، می‌توانیم ابواب فقه را بازتعریف یا عنوان‌های مفهومی جدیدی تعیین کنیم که بسیاری از مسأله‌های معاصر را پوشش دهد، بدون اینکه به چارچوب فقهی سنتی آسیب بزند.

دکتر راد سپس به مصداقِ بحث یعنی جهاد و مقاومت پرداخت و گفت: وقتی می‌خواهیم مقاومت را در فقه جای دهیم، معمولاً به‌سرعت آن را زیرمجموعه جهاد ابتدایی یا جهاد دفاعی قرار می‌دهند؛ این ساده‌سازی ممکن است همه ظرفیت مفهومی مقاومت را نپوشاند. مقاومت لغات و معانی خاص خود  از جمله ثبات، استمرار، پایداری و حفظ کرامت در مبارزه با دیگری را دارد. مقاومت یک مفهوم پویاتر است و می‌تواند رفتار آغازین (ابتدائی) نیز باشد؛ بنابراین فقه باید جایی مستقل یا دست‌کم طرح‌ریزی‌شده‌تر برای آن فراهم کند.

وی اضافه کرد: اگر بخواهیم مقاومت را در چارچوب جهاد قرار دهیم، خودِ مفهوم جهاد نیازمند بازتعریف و توسعه است تا با معنای گسترده مقاومت سازگار شود. جهاد در متون فقهی و تاریخی همواره جلوه‌های تمدنی داشته است؛ از این‌رو بازخوانی مفهوم جهاد می‌تواند مسیر قرارگیری مقاومت را در فقه هموار کند.

دکتر راد با اشاره به سوابق فقهی و نظری گفت: در برخی متون فقهی، جهاد به شکل عبادت اجتماعی خوانده شده و جنبه‌های تمدنی و جمعی آن مورد توجه قرار گرفته است. برخی متفکران نیز کلمه مقاومت را وارد ساختار فقهی کرده‌اند و مصادیق و آثار فقهی برای آن برشمرده‌اند؛ اما این تلاش‌ها هنوز نیازمند تبیین و گسترش نظری است.

وی به نگرش‌هایی اشاره کرد که جهاد را وسیله‌ای برای نشر حقایق اسلامی، مقابله با ظالم و تلاش برای تشکیل دولت اسلامی و تطبیق احکام شریعت می‌دانند و گفت: این تعاریف گسترده نشان می‌دهد که مقاومت می‌تواند یکی از مصادیق جهاد در معنای توسعه‌یافته آن باشد؛ به‌ویژه اگر معیارهای رهبری مشروع و تولید و استخدام قدرت برای مصالح اسلام و انسانیت مدنظر قرار گیرد.

در خاتمه، دکتر راد تأکید کرد: اولین گام برای تحول فقهی می‌تواند احیای فقه موضوعات یا فقه مسأله‌ای باشد؛ اما می‌توان گام‌های بلندتری نیز برداشت که نظریات دیگر فقه معاصر آنها را پوشش می‌دهند. نظریه شهید صدر و برخی پی‌آمدهای آن می‌تواند بخشی از این راه‌حل باشد. این آغاز مسیر است و نه پایان؛ باید کار نظری و عملی بیشتری صورت گیرد تا فقه معاصر پاسخگوی چالش‌های مقاومت و دیگر مسائل نوپدید باشد.

انتهای پیام/