به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، در نخستین ساعات خنک صبح پاییزی، جمعی از خبرنگاران محلی خراسان جنوبی به دعوت اداره‌کل هواشناسی استان گرد هم آمدند تا در قالب تور رسانه‌ای، از نزدیک با سازوکار «چشمان بیدار اقلیم» آشنا شوند. مقصد، ایستگاه هواشناسی بیرجند بود؛ جایی میان سکوت دشت و آسمان، که هر عدد و نمودارش، به تصمیمی بزرگ در حوزه‌های کشاورزی، هوانوردی، مدیریت بحران و حتی برنامه‌ریزی کلان اقتصادی منتهی می‌شود.

در میان تجهیزات دقیق و چشمان هوشیار کارشناسان، جواد نخعی مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی، با زبانی روشن و تحلیلی از نقش داده‌های جوی در زندگی روزمره مردم گفت؛ داده‌هایی که گاه، بی‌آنکه بدانیم، سرنوشت کشت و کار، پروازها، و حتی جان انسان‌ها را رقم می‌زنند.

هواشناسی؛ نهاد پیش‌بینی یا ستون پنهان توسعه؟

اداره‌کل هواشناسی خراسان جنوبی با سابقه‌ای بیش از 7 دهه فعالیت تخصصی، امروز از نهادهای راهبردی در مدیریت اقلیم شرق کشور به شمار می‌رود.این اداره نه‌تنها وظیفه پیش‌بینی وضعیت هوا را بر عهده دارد، بلکه با پایش دقیق داده‌ها، در کاهش مخاطرات اقلیمی، افزایش بهره‌وری کشاورزی، ایمنی پروازها و مدیریت منابع آب نقش مستقیم دارد.

نخعی اظهار کرد: فعالیت‌های سازمان هواشناسی در دو محور اصلی تعریف شده است؛ کاهش خطرات اقلیمی و پیش‌بینی دقیق شرایط جوی. این دو محور، پایه تعهدات ملی و بین‌المللی ما در زمینه پایش داده‌های اقلیمی هستند.

وی افزود: در حال حاضر، خراسان جنوبی دارای 110 ایستگاه فعال هواشناسی است که شامل ایستگاه‌های باران‌سنجی، اقلیم‌شناسی، سینوپتیک اصلی و تکمیلی، فرودگاهی، جاده‌ای و گرد و غبار می‌شود. از این میان، 26 ایستگاه به‌صورت خودکار داده‌ها را لحظه‌به‌لحظه ثبت و ارسال می‌کنند.

از چوب خط‌های دماسنج تا هوش مصنوعی در پایش اقلیم

در مرکز استان، سه ایستگاه مهم شامل ایستگاه سینوپتیک اصلی بیرجند، ایستگاه فرودگاهی و پلتفرم هواشناسی داده‌های کلیدی هوا را ثبت می‌کنند. این سامانه‌ها با سنجنده‌های دقیق، اطلاعات مربوط به دما، رطوبت، فشار هوا، سرعت باد، بارش و تابش خورشید را اندازه می‌گیرند و به مرکز داده استان و سازمان هواشناسی کشور ارسال می‌‌کنند.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی درباره هم‌زیستی سنت و فناوری گفت: در بسیاری از ایستگاه‌ها، ابزارهای سنتی مانند جعبه اسکرین، دماسنج خشک و تر، باران‌سنج مکانیکی و سایکرومتر هنوز کار می‌کنند. رنگ سفید این ادوات برای جلوگیری از جذب انرژی خورشیدی و خطای اندازه‌گیری انتخاب شده است. اما در کنار آن‌ها، نسل جدید تجهیزات دیجیتال، ثبت داده را به‌صورت هوشمند و لحظه‌ای انجام می‌دهند.

وی افزود: در دستگاه‌های خودکار، هر تغییر در دما یا رطوبت در کمتر از چند ثانیه ثبت و به سامانه مرکزی ارسال می‌شود. حتی باران‌سنج‌های جدید، پس از رسیدن بارش به 10 میلی‌متر، به‌طور خودکار تخلیه می‌شوند تا داده‌ها دقیق‌تر بمانند.

خورشید، خاک و تبخیر؛ سه ضلع شناخت اقلیم

یکی از مأموریت‌های کمتر دیده‌شده هواشناسی، سنجش جزئیات دقیق اقلیم در سطح زمین است. نخعی درباره این بخش گفت: تبخیر، دمای خاک و تابش خورشید، از شاخص‌های حیاتی اقلیمی هستند که تأثیر مستقیم بر کشاورزی و منابع آب دارند. در ایستگاه‌های کامل، دماسنج‌های مستقر در آب، دمای کمینه و بیشینه را ثبت می‌کنند و با استفاده از گوی‌های شیشه‌ای و کارت‌های حساس، زمان تابش خورشید نیز اندازه‌گیری می‌شود. در برخی ایستگاه‌ها دماسنج‌هایی در عمق‌های مختلف خاک تا یک متر کار گذاشته شده‌اند که دمای لایه‌های مختلف را می‌سنجند؛ داده‌هایی که برای تعیین زمان مناسب کاشت و برداشت محصولات اهمیت حیاتی دارد.

یخبندان زودرس؛ آزمونی برای واکنش سریع و پیش‌بینی دقیق

اما شاید ملموس‌ترین جلوه اهمیت هواشناسی، در لحظاتی است که هشدارها جان و سرمایه مردم را نجات می‌دهند. مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در این باره گفت: در روزهای اخیر نخستین یخبندان زودرس پاییزه در استان ثبت شد. دمای منفی 1.14 درجه سلسیوس در شهرستان سربیشه به‌عنوان سردترین نقطه گزارش شد. بلافاصله هشدار سطح زرد و نارنجی صادر کردیم تا کشاورزان اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند. این هشدارها باعث شد تا بسیاری از کشاورزان با پوشش مزارع و تنظیم زمان آبیاری، از خسارت احتمالی جلوگیری کنند و این مصداقی روشن از اثر مستقیم داده بر معیشت مردم است.

از پیش‌بینی تا تصمیم‌سازی؛ نقش هواشناسی در مدیریت کلان استان

امروزه داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط ایستگاه‌های هواشناسی، فقط برای پیش‌بینی بارش یا دما استفاده نمی‌شوند؛ بلکه مبنای تصمیم‌گیری در سطح مدیریت کلان استان‌ هستند. از تعیین الگوی کشت و ذخیره‌سازی آب تا برنامه‌ریزی در حوزه مدیریت بحران، فرودگاه‌ها و حتی سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی، همه و همه بر پایه همین داده‌ها شکل می‌گیرد. پایش دقیق اقلیم، زیربنای توسعه پایدار است. امروز اگر در بخش کشاورزی، صنعت یا انرژی تصمیم درستی گرفته می‌شود، حاصل اطلاعاتی است که دیده‌بانان اقلیم از دل ایستگاه‌ها به‌دست می‌آورند.

دیده‌بانان خاموش آسمان؛ روایت تعهد و دقت

ایستگاه‌های هواشناسی خراسان جنوبی، شاید برای رهگذران تنها اتاقک‌هایی سفید در دل دشت باشند اما در واقع حافظان خاموش امنیت، سلامت و توسعه استان‌ هستند. در دل هر دماسنج و حسگر، ساعت‌ها دقت و سال‌ها تجربه نهفته است؛ تلاشی بی‌وقفه که به ثبات زندگی مردم معنا می‌بخشد.

انتهای پیام 257