به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، از سال 1968 تا سال 2011 جنبشهای مقاومت فلسطین 10 توافق تبادل اسرا با اشغالگران صهیونیست انجام دادهاند که این توافقها منجر به آزادی هزاران اسیر و بازداشتی فلسطینی از جمله تعداد زیادی از کسانی شد که به حبس ابد و حبسهای طولانی مدت محکوم شده بودند.
معروفترین این توافقها، توافق «الجلیل» و توافق «وفاداری به آزادگان» است که در آنها مذاکره کنندگان فلسطینی توانستند شرایط خود را تحمیل کنند و در توافق اول، هزاران اسیر فلسطینی در ازای سه اسیر اسرائیلی و در توافق دوم هم بیش از هزار اسیر فلسطینی در ازای آزادی «گلعاد شالیط» نظامی صهیونیست آزاد شدند. لازم به ذکر است که شهید یحیی سنوار در همین معامله آزاد شد و یک دهه بعد، کابوس بزرگ طوفان الاقصی را برای صهیونیستها رقم زد.
تبادل اسرا و شرایط آن همواره خشم محافل صهیونیستی را به همراه داشته است و آنها معتقدند که این توافقها نامتوازن و شامل آزادی آن دسته از اسرای فلسطینی میشود که برای اسرائیل بسیار خطرناکند و ضربات بزرگی به آن زدهاند.
علاوه بر گروههای مقاومت فلسطین توافقهای زیادی هم میان کشورهای عربی و سایر جنبشهای مقاومت با رژیم صهیونیستی انجام شده است و از سال 1948 تا 2011 در مجموع 38 توافق تبادل اسرا میان اعراب و صهیونیستها انجام گرفته که طی آن هزاران عرب که اغلب آنها فلسطینی بوده اند در ازای اسرای اسرائیلی آزاد شدند. این تبادل همچنین شامل تبادل اجساد اسرای مرده از هر دو طرف نیز میشد.
معاملات تبادل اسرا میان فلسطینیها و سایر اعراب با رژیم صهیونیستی اغلب از طریق کمیته بینالمللی صلیب سرخ انجام میگرفت. از جمله کشورهای عربی که با رژیم صهیونیستی توافقهای تبادل اسرا امضا کردند، مصر و اردن بودند. همچنین حزب الله لبنان هم از جمله جنبشهای مقاومت در منطقه است که سابقه چندین دور تبادل اسرا با رژیم صهیونیستی را دارد و در ازای آزادی اسرای این رژیم، تعداد زیادی از اسرای فلسطینی را آزاد کرد که بیانگر تعهد مقاومت لبنان به حمایت از مردم و آرمان فلسطین است.
تاریخچه تبادل اسرا میان مقاومت فلسطین و رژیم صهیونیستی
در این مقاله سعی داریم به سابقه توافقهای تبادل اسرا میان گروههای مقاومت فلسطین با رژیم صهیونیستی بپردازیم.
به دنبال اشغالگری و تجاوزات رژیم صهیونیستی در فلسطین از سال 1948 جنبشهای مقاومتی مسلحی در این سرزمین شکل گرفتند که به شکل برجسته در دهه 1960 ظهور کردند، مانند جنبش آزادی ملی فلسطین (فتح)، جبهه مردمی برای آزادی فلسطین و جبهه مردمی- فرماندهی کل. در دهه 1980 هم جنبش جهاد اسلامی و جنبش حماس تاسیس شدند و سایر جنبشهای مسلح فلسطینی نیز فعال گشتند.
در طول قیامهای مردمی فلسطین ضد دشمن صهیونیستی، تاکتیک مقاومت ملی مدنی پدیدار شد که با تشدید گسترده عملیاتهای مقاومت ضد صهیونیستها همراه بود و در نتیجه منجر به اسارت تعداد زیادی از رزمندگان فلسطینی شد.
البته باید توجه داشته باشیم که مبارزان مقاومت در عملیاتهای خود همواره علاوه بر وارد کردن ضربات مرگبار به صهیونیستها متمرکز بر گرفتن اسیر از میان آنها نیز بودهاند و آنها را با اسرای فلسطینی مبادله میکردند.
به طور کلی مقاومت فلسطین بین سالهای 1968 تا 2011 ، 10 قرارداد تبادل اسرا با رژیم صهیونیستی انجام داد که به شکل زیر است:
قرارداد تبادل اسرا در سال 1968
ربودن یک هواپیمای صهیونیستی توسط رزمندگان مقاومت برای اولین بار در سال 1968 نقطه عطفی در تاریخ مبارزه فلسطین با اشغالگران بود. لیلی خالد، مبارز زن فلسطینی به همراه یوسف الراضی که هر دو در جبهه مردمی برای آزادی فلسطین فعالیت داشتند هواپیمای شرکت العال رژیم صهیونیستی که از رم به فلسطین اشغالی میرفت را ربودند.
آنها مسیر این هواپیما را تغییر دادند و هواپیمای مذکور در الجزایر فرود آمد. سپس این مبارزان فلسطینی خواستار آزادی همه اسرای فلسطینی از زندانهای رژیم اشغالگر شدند. در این هواپیما بیش از 100 اسرائیلی حضور داشتند و مقامات رژیم اشغالگر مجبور شدند در 23 جولای 1968 به واسطه صلیب سرخ بین المللی 37 اسیر فلسطینی که برخی احکام طولانی مدت داشتند را آزاد کنند.
قرارداد تبادل اسرا در سال 1969
در ماه آگوست 1969 لیلی خالد و سالم العیساوی از جبهه مردمی برای آزادی فلسطین، یک هواپیمای آمریکایی را که از لس آنجلس به تلآویو حرکت میکرد، ربودند. آنها خلبانان را مجبور کردند تا از آسمان فلسطین عبور کنند و در ارتفاع پایین بر فراز حیفا پرواز کنند تا العیساوی و لیلی خالد بتوانند شهری را که به زور از آن آواره شده بودند ببینند. آنها سپس هواپیما را به سمت سوریه هدایت کردند و هواپیما در دمشق فرود آمد. 116 مسافر این هواپیما پیاده شدند و سپس هواپیما منفجر شد.
جبهه مردمی برای آزادی فلسطین مسافران این هواپیما را با شماری از اسرای فلسطینی و همچنین دو خلبان سوری مبادله کردند. در سپتامبر 1970 هم لیلی خالد به همراه یک فعال نیکاراگوئه ای به نام پاتریک آرگولو، یک هواپیمای اسرائیلی متعلق به شرکت العال را در پروازی از هلند به نیویورک ربودند و خواسته آنها آزادی اسرای فلسطینی از زندانهای اسرائیل بود. این هواپیما در لندن فرود آمد و پاتریک آرگولو کشته شد و لیلی خالد هم بازداشت شد.
کمتر از یک ماه بعد یک هواپیمای انگلیسی توسط گروهی وابسته به همان جبهه مردمی برای آزادی فلسطین ربوده شد و مجبور به پرواز به بیروت و سپس اردن شد و این امر منجر به فشار بر انگلیس برای آزادی لیلی خالد در یک روند تبادل گشت.
قرارداد تبادل اسرا در سال 1971
یک گروه متشکل از 9 مبارز جنبش فتح در ژانویه 1970 عملیاتی را در مرز شمالی فلسطین اشغالی انجام دادند. هدف آنها قرار دادن مواد منفجره روی دیوار شهرک میتولا در مجاور مرز لبنان بود، اما در جریان این عملیات توانستند یک نظامی اسرائیلی را به اسارت بگیرند و برگردند.
چهار روز بعد جنبش فتح از اسارت نظامی صهیونیست خبر داد و در ازای آن خواستار آزادی 100 اسیر فلسطینی از جنبش فتح شد. در 28 ژانویه 1971 در نهایت این نظامی صهیونیست با نام شموئل فایز در ازای محمود بکر حجازی، اسیر فلسطینی که محکوم به اعدام شده بود آزاد شد.
قرارداد لیتانی برای تبادل اسرا در سال 1979
نیروهای اشغالگر صهیونیستی در مارس 1978 عملیاتی نظامی در جنوب لبنان انجام دادند که به عملیات لیتانی معروف است. طی این حمله آنها مناطق وسیعی از جنوب لبنان از جمله رودخانه لیتانی، حومه صور، اردوگاه آوارگان فلسطینی الرشیدیه و بخشهایی از بخش شرقی جنوب لبنان را اشغال کردند.
در جریان این تهاجم رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، تعدادی از اعضای جبهه مردمی برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل در 5 آوریل 1978 برای یک کامیون اسرائیلی در نزدیکی صور کمین گذاشتند. در جریان این عملیات کمین با رمز مرغ دریایی، چهار نظامی صهیونیست به هلاکت رسیده و یک نظامی به نام آبراهام عمرام اسیر شد.
در 14 مارس 1979 یک توافق تبادل اسرا میان جبهه مردمی برای آزادی فلسطین و رژیم اشغالگر از طریق صلیب سرخ منعقد شد و 76 اسیر فلسطینی از جمله 12 دختر در ازای این نظامی صهیونیست آزاد شدند.
قرارداد تبادل اسرا در سال 1980
در آن زمان جنبش فتح، امینه المفتی، جاسوس اردنی که برای سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی کار میکرد و اطلاعاتی در مورد گروههای مقاومت فلسطین و رهبران آنها به اشغالگران ارائه میداد دستگیر کرد.
این جاسوس اردنی متعلق به یک خانواده مسلمان بود اما به یهودیت گرویده و با یک خلبان یهودی در اتریش ازدواج کرد و با او در فلسطین اشغالی ساکن شد. در طول جنگ اکتبر 1973 هواپیمای شوهرش بر فراز خاک سوریه سرنگون شد و او سپس به اتریش برگشت و بعد از آن سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی به او پیشنهاد همکاری داد.
در 13 فوریه 1980 جبهه مردمی برای آزادی فلسطین از طریق صلیب سرخ در قبرس، این جاسوس اسرائیل را در ازای مهدی بسیسو و ویلیام نصار، اسرای فلسطینی آزاد کرد.
قرارداد تبادل اسرا در سال 1983
رژیم صهیونیستی در سال 1982 جنگی را علیه لبنان به راه انداخت و به شهرها، روستاها و اردوگاههای این کشور حمله کرد. برای مقابله با این حمله، نیروهای مقاومت فلسطین و لبنان عملیاتهای زیادی علیه ارتش اشغالگر ترتیب دادند و در 4 سپتامبر 1982 جنبش فتح 8 نظامی صهیونیست را از نیروهای ویژه ناحال در منطقه بحمدون در لبنان به اسارت گرفت و دو نفر از این اسرا در اختیار جبهه مردمی برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل قرار گرفتند و شش اسیر دیگر نزد جبهه مردمی برای آزادی فلسطین ماندند.
در 23 نوامبر 1983 معاملهای برای تبادل اسرا میان مقاومت و رژیم صهیونیستی از طریق صلیب سرخ در بندر طرابلس در شمال لبنان انجام شد. در این معامله 6 نظامی صهیونیست در ازای همه 4700 اسیر فلسطینی و لبنانی که در جریان حمله رژیم صهیونیستی به اردوگاه انصار در جنوب لبنان بازداشت شده بودند به همراه سایر اسرا از نبطیه و صور و صیدا آزاد شدند.
در این معامله همچنین 65 اسیر فلسطینی هم از زندانهای رژیم اشغالگر آزاد شدن و این رژیم آرشیوهای سازمان آزادی بخش فلسطین که در جریان حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 تصرف شده بود را برگرداند.
تعداد کل اسرایی که در این توافق تبادل اسرا آزاد شدند به بیش از 5000 نفر میرسید که 3500 نفر آنها ترجیح دادند در لبنان بمانند و بقیه با هواپیماهای فرانسوی به الجزایر منتقل شدند.
در اینجا باید اشاره کنیم که رژیم صهیونیستی توافق را نقض و حدود 100 نفر از اسرای فلسطینی و لبنانی که میخواستند به الجزایر بروند را ربود و تعدادی از بازداشت شدگان را هم در زندانهای دیگر نگه داشت و از سرنوشت آنها اطلاعاتی در دست نبود.
توافق الجلیل برای تبادل اسرا در سال 1985
این توافق ادامه توافق تبادل اسرا در سال 1983 بود. همانطور که اشاره کردیم دو اسیر صهیونیست نزد جبهه مردمی برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل مانده بودند. علاوه بر آن، این گروه مقاومت فلسطین در 11 ژوئن 1982 هم یک نظامی صهیونیست دیگر را اسیر کرده بود.
صلیب سرخ با فرماندهی این گروه مقاومت تماس گرفت و جبهه مردمی برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل خواستار اطلاع دقیق از سرنوشت همه افرادی شد که اسرائیل در جریان توافق قبلی مجدداً آنها را ربوده و به زندانهای خود منتقل کرده بود.
بعد از انجام مذاکرات دشوار همه خواستههای جبهه مردمی برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل برآورده شد که دستاورد قابل توجهی برای مقاومت در قراردادهای تبادل اسرا در آن زمان بود. این قرارداد رژیم صهیونیستی مجبور شد تعداد زیادی از اسرای اراضی اشغالی 1967 که اغلب آنها احکام حبس بین 10 تا 15 سال داشتند و برخی هم به حبس ابد محکوم شده بودند را آزاد کند.
در این توافق 1155 اسیر از زندانهای رژیم اشغالگر آزاد شدند که 118 نفر از آنها اسرایی بودند که در جریان تبادل اسرا در سال 1983 توسط رژیم اشغالگر ربوده شده بودند. نزدیک به 900 اسیر هم که از قبل در زندانهای رژیم اشغالگر در فلسطین اشغالی بودند در ازای سه نظامی صهیونیست آزاد شدند. در میان اسرای آزاد شده 99 نفر از کشورهای عربی و 6 نفر از کشورهای دیگر نیز بودند.
این قرارداد همچنین شامل آزادی فلسطینیهای اراضی اشغالی 1948 و کرانه باختری و نوار غزه هم بود. برجستهترین اسیری که در این توافق آزاد شد، شیخ احمد یاسین بود که بعدها بنیانگذار حماس شد.
قرارداد تبادل اسرا در سال 1991
در سال 1983 گروهی از جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین، سمیر اسعد، نظامی صهیونیست که به عنوان مترجم در ارتش این رژیم کار میکرد را اسیر کردند و در 5 آوریل 1984 مصاحبهای با او منتشر شد که خواستار آزادی بود.
در 28 ژوئن همان سال جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین اعلام کرد که این اسیر صهیونیست در جریان حمله ارتش اسرائیل به پایگاههای فلسطینی در جزیره خرگوش کشته شده است.
او یک دروزی بود و کابینه رژیم اشغالگر ابتدا تلاش کرد پرونده این نظامی را نادیده بگیرد، اما در نهایت تسلیم فشار جامعه دروزی و همچنین برادر نظامی مذکور که در آن زمان عضو کنست بود، شد. روند مذاکرات برای آزادی جسد این اسیر صهیونیست بارها متوقف شد و در نهایت در 13 سپتامبر 1991 توافقی منعقد گشت و اسرائیل در ازای پس گرفتن جسد این نظامی خود اجازه بازگشت یکی از تبعید شدگان متعلق به جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین به نام علی عبدالله را که از سال 1986 تبعید شده بود داد.
توافق سال 2009
در 25 ژوئن 2006 گردانهای عزالدین القسام، شاخه نظامی جنبش حماس با همکاری گردانهای ناصر صلاح الدین، شاخه نظامی کمیتههای مقاومت مردمی فلسطین یک عملیات نظامی منحصر به فرد انجام دادند که در آن مقاومت موفق شد از طریق یک تونل زیرزمینی نیروهای اسرائیلی را غافلگیر کند.
این عملیات که «توهم درهم شکسته» نام داشت، پایگاههای لجستیکی ارتش اسرائیل را در مرز شرقی رفح در جنوب نوار غزه را هدف قرار داد که در جریان آن یک فرمانده صهیونیست و معاونش کشته و 5 نظامی دیگر زخمی شدند. یک تانک مرکاوا و یک نفربر زرهی هم منهدم گشت و خساراتی به پایگاه ارتش اسرائیل وارد شد.
در جریان این عملیات گلعاد شالیط، نظامی صهیونیست اسیر شد و رزمندگان فلسطینی بدون اینکه ردی از خود بر جای بگذارند صحنه را ترک کردند.
رژیم صهیونیستی با هدف کسب اطلاعات در مورد وضعیت نظامی خود در اول اکتبر 2009 مجبور شد از طریق یک میانجی آلمانی با مقاومت مذاکره کند و 20 اسیر زن فلسطینی از کرانه باختری و نوار غزه را آزاد کرد. در ازای آن، مقاومت یک نوار ویدیویی دو دقیقهای را تحویل اسرائیل داد که گلعاد شالیط را در سلامت کامل نشان میداد.
معامله وفاداری به آزادگان در سال 2011؛ قراردادی که معمار طوفان الاقصی را آزاد کرد
چند سال مذاکره با میانجیگری طرفهای مختلف میان رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین علیرغم تلاشهای گسترده اسرائیل نتوانست شالیط را آزاد کند و در جنگی هم که این رژیم در اواخر 2008 و اوایل 2009 علیه نوار غزه به راه انداخت، باز هم گلعاد شالیط پیدا نشد.
با گذشت بیش از 5 سال از اسارت گلعاد شالیط در 18 اکتبر 2011 رژیم صهیونیستی مجبور شد در یک معامله تاریخی با میانجیگری مصر به خواستههای فلسطینیها تن بدهد. این توافق که معامله «وفاداری به آزادگان» نام داشت بزرگترین و مهمترین توافق تبادل اسرا میان مقاومت و اشغالگران بود.
این توافق شامل موارد زیر شد:
-آزادی 310 اسیر فلسطینی که محکوم به حبس ابد بودند و آزادی همه اسرای زن از زندانهای رژیم صهیونیستی از جمله 5 اسیری که محکوم به حبس ابد شده بودند.
-آزادی همه اسرای سالمند و بیمار.
-آزادی 45 اسیر از قدس.
-تعداد اسرای آزاد شدهای که اسرائیل خواستار تبعید آنها بود از 500 نفر به 203 نفر کاهش یافت و 163 نفر از کرانه باختری و 15 نفر از قدس به نوار غزه تبعید شدند. 40 نفر هم به خارج از فلسطین یعنی سوریه، اردن، قطر و ترکیه تبعید شدند.
-1027 اسیر فلسطینی در دو مرحله آزاد شدند که در مرحله اول 450 اسیر مرد فلسطینی و 27 اسیر زن فلسطینی در ازای آزادی گلعاد شالیط و تحویل او به مقامات مصری در 18 اکتبر 2011 آزاد شدند. در مرحله دوم هم 550 اسیر فلسطینی در 18 دسامبر 2011 در ازای بازگشت شالیط به اراضی اشغالی آزاد شدند.
توافقهای طوفان الاقصی
در 7 اکتبر 2023 مقاومت فلسطین در جریان عملیات تاریخی طوفان الاقصی صدها نظامی و شهرک نشین صهیونیست را به اسارت گرفت که اهرم فشار بزرگی علیه اشغالگران بود.
تبادل اسرا در نوامبر 2023 : با گذشت بیش از 46 روز از جنگ غزه در 22 نوامبر 2023 در جریان یک آتش بس موقت شش روزه، قراردادی برای تبادل اسرا انجام گرفت که شامل آزادی 50 زن و کودک صهیونیست که نزد حماس بودند در ازای آزادی 150 اسیر زن و کودک فلسطینی از زندانهای رژیم اشغالگر شد.
-تبادل اسرا در ژانویه 2025 : در آغاز سال 2025 با گذشت بیش از یک سال جنگ در نوار غزه تعداد اسرای فلسطینی در زندانهای دشمن به بیش از 10300 نفر رسید.
در حالی که مقاومت فلسطین تقریباً 100 اسیر صهیونیست را نزد خود داشت، جنبش حماس اعلام کرد که دهها نفر از اسرای صهیونیست در حملات هوایی اسرائیل کشته شدهاند.
بعد از ماهها مذاکره توافق آتش بس در نوار غزه در 15 ژانویه 2025 در دوحه اعلام شد. این توافق در بند مربوط به تبادل اسرا شامل آزادی 30 اسیر فلسطینی در ازای هر اسیر غیرنظامی اسرائیلی بود، از جمله 47 اسیر فلسطینی که در توافق تبادل اسرا در سال 2011 آزاد و مجدداً توسط دشمن صهیونیستی بازداشت شده بودند.
در این توافق همچنین به ازای هر نظامی صهیونیست، 50 اسیر زن فلسطینی آزاد شدند، از جمله 30 اسیری که به حبس ابد محکوم شده بودند و 20 نفر از کسانی که حبسهای طولانی مدت داشتند.
-تبادل اسرا در اکتبر 2025 : در 29 سپتامبر سال جاری میلادی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از یک طرح 20 مادهای برای توقف جنگ در نوار غزه رونمایی کرد که شامل آزادی همه اسرای صهیونیستی در ازای تعدادی از اسرای فلسطینی میشود.
بعد از چند دور مذاکره غیر مستقیم میان حماس و رژیم صهیونیستی در شهر شرم الشیخ مصر با میانجیگری مصر و قطر و حضور آمریکا، در نهایت در بامداد نهم اکتبر 2025 ترامپ اعلام کرد که اسرائیل و حماس مرحله اول طرح او را امضا کردهاند و همه اسرای اسرائیلی خیلی زود آزاد خواهند شد و ارتش اسرائیل به خطوط مورد توافق در نوار غزه عقب نشینی خواهد کرد.
امروز دوشنبه 13 اکتبر 2025 در چارچوب توافق آتش بس غزه، گردانهای شهید عزالدین القسام، شاخه نظامی حماس اعلام کرد که در چارچوب توافق تبادل اسرا، 20 تن از اسرای زنده اسرائیلی را تحویل مقامات صلیب سرخ داده است.
دفتر رسانهای اسرای فلسطینی اعلام کرد: امروز 1968 اسیر فلسطینی در چارچوب سومین معامله «طوفان آزادگان» آزاد خواهند شد. از این تعداد 250 اسیر با احکام حبس ابد و احکام سنگین هستند و 1718 اسیر نیز از نوار غزه هستند که پس از 7 اکتبر بازداشت شدهاند.
قرار است مقاومت فلسطین همچنین بقایای اجساد تعدادی از اسیران اسرائیلی که توسط اشغالگران در جریان تجاوزاتشان کشته شدند را بعد از ظهر امروز تحویل دهد.
انتهای پیام/