به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرمآباد، در لرستان، صدا بخشی از حیات است. صدای زنگ گله، صدای آب در دره، صدای باد در بلوطها، و صدای لالایی در گهواره.
لالایی لری، صدای آغاز است؛ صدای نخستین روزِ زندگی و نخستین پیوندِ انسان با زبان و موسیقی. هیچ صدایی بهاندازه لالایی، به خاک نزدیک نیست.
مادران لر، با خاک گفتوگو دارند؛ در میان دشتهای خرمآباد، کنار چشمههای الشتر، یا در دامنههای سفیدکوه و در دیوارهای سیمانی شهرها.
لالایی، بازتاب صدای زمین است که از حنجرهی مادران برمیخیزد. این سرزمین، همیشه در گفتوگو با طبیعت بودهاست؛ و زنان لر، مفسران این گفتوگو.
لالایی لری، نغمه این زنان است که از پیوند جان و خاک زاده میشود؛ از پیوند زنان و زمین. در لالایی، کوه نفس میکشد، باد به آه بدل میشود.
لالایی در لرستان، از کهنترین شکلهای موسیقی شفاهی ایران است و ریشه در آیینهای مادرسالارانه کهن دارند، زمانی که زن، نگهبان زندگی و زایش بهشمار میرفت.
در دوران کوچنشینی، زمانی که زنان همراه ایل از کوهستان به دشت کوچ میکردند، لالایی، همنفس با باد و آفتاب حرکت میکرد.
مادران لر در چادرهای سیاه، درحالیکه آتش در هیزم میسوخت و صدای زنگ گوسفندان در دشت میپیچید، برای فرزندانشان نغمههایی میخواندند که مضمونش همواره میان عشق، انتظار و دعا در نوسان بود.
زبان لالاییهای لری، زبانی است که از دل طبیعت برخاسته است. در آن، از گل و کوه و رود بسیار سخن میرود. لالاییهای لری از نظر موسیقایی، در محدودهی آواز آزاد اجرا میشوند.
آنها وزن ثابت ندارند، ریتمشان به دل مادر وابسته است، و هر لالایی با احساس لحظه شکل میگیرد. لالایی، سازی ندارد. هیچ کمانچه یا سرنایی آن را همراهی نمیکند. تنها نفس مادر، ساز نخستین آن است.
در مهر 1404، با همکاری پژوهشگران موسیقی نواحی، پرونده «لالایی محلی لری» تهیه و به شورای ملی ثبت میراثفرهنگی ناملموس کشور ارسال شد.
بهگفته عطا حسنپور، مدیرکل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری لرستان، لالایی لری یکی از شاخصترین جلوههای فرهنگ شفاهی مردم لر است؛ صدایی که ریشه در تاریخ و بیانگر هویت، احساس و باور مردم این دیار است.
به اعلام او ثبت ملی لالایی لری بر اساس مفاد قانونی الحاق ایران به کنوانسیون جهانی حراست از میراث فرهنگی ناملموس (مصوب مجلس 1384) و آییننامه اجرایی آن (مصوب هیئت وزیران 1387) انجام شدهاست.
در این پرونده، نمونههایی از لالاییهای مناطق مختلف لرستان شامل خرمآباد، الیگودرز، نورآباد، کوهدشت و پلدختر گردآوری و با همکاری بانوان مسن محلی ضبط شدهاست.
میراثفرهنگی ناملموس، آن بخشی از فرهنگ است که نه در اشیاء، بلکه در رفتار، باور، موسیقی، و زبان مردمان جاریست. لالایی محلی لری از همین جنس است.
لالاییهای کهن در لرستان همزمان با آیینهای دامداری و کوچ عشایر پدید آمدهاند. مادران در چادرهای سیاه، میان بوی شیر تازه و صدای زنگ گله، کودکان خود را با نغمههایی آرام میخواباندند که از جنس طبیعت بود؛ صدای باد در چمن، شرشر چشمه، و زوزه گرگ در دوردست، در این آوازها بازتاب داشت.
زبان لالاییهای لری، ترکیبی است از لهجههای لری، لکی، مینجایی و فیلی. هر منطقه، رنگ و لهجه خاص خود را در نغمه دارد.
در لالاییهای فیلی، لطافت واژگان بیشتر است؛ صدایی نرم و زمینی، چون نسیم صبحگاه. در لالاییهای لکی، واژهها کوهستانیتر، محکمتر و عمیقترند؛ گویی صدایی از دل سنگ برمیخیزد.
مضامین مشترک در تمام آنها عشق مادر به فرزند، یاد از شوهر در سفر، غیبت مرد در جنگ، و تمنای زندگی آرام است. اما در لایههای پنهانتر، فلسفهای نهفته است؛ نوعی گفتوگو با طبیعت.
در فرهنگ شفاهی لرستان، لالایی نوعی یادسپاری زنانه است. مادر با هر واژه، جهان خود را تکرار میکند. لالاییها تاریخ شخصی زناناند؛ تاریخی که در آغوش کودک ادامه یافته است.
لالایی، سازی ندارد. تنها ساز آن، گلو و دل مادر است. صدای او با ارتفاع طبیعی کوهها تنظیم میشود. مادر لر، در لالاییاش با زمین سخن میگوید، با باد همنفس میشود و با رودخانه پیمان میبندد.
انتهای پیام/ 644/.