به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها در ترکیه گفتمان مهاجرستیزی در مقایسه با دوران انتخابات، چندان داغ نیست. با این حال، تحلیلگران بر این باورند که سیاست مهاجرتی دولت، نیاز به معماری دوباره دارد و انفعال شهروندان، نشانه رضایت آنها در مورد وضعیت فعلی نیست. چرا که حضور نزدیک به 5 میلیون آواره، مهاجر و پناهنده از سوریه، افغانستان، ترکستان شرقی و کشورهای دیگر، تورم سنگینی را بر بازار مسکن، مواد غذایی و خدمات عمومی تحمیل کرده است.
بر اساس آمار و ارقامی که علی یرلی کایا وزیر کشور کابینه اردوغان اعلام کرده، از ابتدای سقوط دولت بشار اسد بدین سو، تنها 545 هزار نفر از آوارگان سوری ترکیه را ترک کرده و به وطن خودشان بازگشتهاند.
شواهد نشان میدهد در میان مدت، امکان بازگشت آوارگان سوری به شکل گسترده وجود ندارد و مهاجرین افغانی، اویغورهای ترکستان شرقی و آوارگان اروپایی نیز همچنان در ترکیه ماندهاند. گفته میشود دهها هزار آواره و مهاجر دیگر نیز در حاشیه شهرها توانستهاند خود را از چشم پلیس مخفی کنند و به اقامت قاچاقی و غیرقانونی در ترکیه ادامه دهند.
به باور بسیاری از تحلیلگران سیاسی ترکیه، یکی از مهمترین دلایل کاهش میزان انتقادات سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا از اردوغان و ترکیه در سالیان اخیر، ترس آنها از مهاجران است. به عبارتی روشن، اروپاییها، همچون گذشته از زندانی شدن مخالفین سیاسی و منتقدین اردوغان در ترکیه انتقاد نمیکنند تا مبادا آنکارا، حصار را باز کند و میلیونها آواره به سوی اروپا بروند.
دولت اردوغان، اشتباه کرد
شعبان تورهال از تحلیلگران ترکیه در روزنامه ملی گازته چاپ آنکارا از سیاستهای دولت اردوغان در پذیرش مهاجرین و آوارگان انتقاد کرده و گفته است: «بر اساس آمار رسمی، هزینه یک میلیون پناهنده در سال 2016 میلادی برای آلمان، مبلغی در حد 45 میلیارد یورو بود! ولی دولت اردوغان در مذاکره با اروپاییها، متعهد شد که بار سه میلیون نفر را تنها با 3 میلیارد یورو به دوش بکشد! دولت اردوغان با این اشتباه بزرگ، ترکیه را به اردوگاه پناهندگان تبدیل کرد».
انتقاد تورهال، یادآور سخنان مشهور بن علی ییلدرم نخست وزیر وقت ترکیه است که دو بار رسماً اعلام کرد: «اگر ترکیه نبود، آوارگان و پناهندگان از سراسر خاورمیانه به اروپا حمله میکردند».
به باور کارشناسان، این گفته ییلدرم صرفاً یک اظهار نظر نبود، بلکه پیامی روشن به اروپا بود که ما میتوانیم آوارگان و پناهندگان را همین جا نگه داریم تا به سوی کشورهای شما نیایند.
کما این که ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان نیز بعدها گفت: «اگر ترکیه نبود، کل اروپا ثبات خود را از دست میداد. قبول کنیم که اردوغان اروپا را نجات داد».
شعبان تورهال در ادامه درباره فشار بار مالی مهاجران و آوارگان برای کشورهای میزبان گفته است: «طبق یک مطالعه انجام شده در سال 2015 در آلمان، هزینه سالانه سه میلیون پناهنده در سال 2015 تقریباً 135 میلیارد یورو بود. با این حال، حمایتی که اتحادیه اروپا به ترکیه ارائه داد، تنها 3 میلیارد یورو بود! ما باری را بر دوش گرفتیم که شانهها و ستون فقرات ما را مصدوم کرد. ولی اروپاییها را از یک هزینه سنگین 135 میلیارد یورویی نجات داد. اگر قرار باشد به پول الان حساب کنیم، هزینه سالانه یک میلیون پناهنده تقریباً به 200 میلیارد یورو میرسد! به همین دلیل، اتحادیه اروپا، ترکیه را مانند یک کاروانسرا و انبار بزرگ قلمداد کرده که میتواند همه مهاجرین، آوارگان و پناهندگان را متمرکز کند و آنها را نگه دارد تا دولتهای اروپایی، با آسودگی خاطر، به فکر حکمرانی خودشان باشند».
تورال میگوید: «بیایید از دولتمردان آنکارا بپرسیم: ترکیه از این معامله چه چیزی به دست آورد؟ اگرچه این روند در کوتاهمدت برای آنکارا محبوبیت و مشروعیت دیپلماتیک ایجاد کرد، اما در درازمدت بار اقتصادی و اجتماعی را بر دوش مردم گذاشت. در ترکیه، پناهندگان نه تنها از خزانه دولت، بلکه از جیب مردم ما نیز خرج میکنند. قیمت اجاره، کمکهای اجتماعی و سیستمهای آموزشی و بهداشتی زیر این بار در حال خرد شدن هستند. هزینه 3 میلیارد یورویی که بروکسل برای ترکیه ارزیابی کرده، در واقع کمتر از هزینههای سالانه یک اردوگاه پناهندگان است. همین وضعیت در اقتصاد نیز در حال مشاهده است. ضررهای ترکیه از اتحادیه گمرکی از 100 میلیارد یورو فراتر رفته است. توافقات مالیات مضاعف با اروپا سالهاست که به ضرر کارگران، بازرگانان و صادرکنندگان ترکیه بوده است. انتظار میرفت در سفر صدر اعظم آلمان به ترکیه، در این مورد توافق جدیدی حاصل شود و لااقل بخشی از هزینه تعرفه گمرکی ما کاهش پیدا کند».
همچنین احمد ایچدویگو محقق مهاجرت در دانشگاه کوچ میگوید: «در مورد وضعیت ناپایدار پناهندگان سوری در ترکیه، باید پیش از هر چیز به ابعاد حقوقی این موضوع پرداخت. بسیاری از آنان بین وضعیت آواره موقت، مهاجر موقت، یا پناهندهای در مسیر بلندمدت ادغام نوشته، بلاتکلیف هستند. دولت باید یک استراتژی روشن درباره مهاجرین و آوارگان تدوین کند و هیچ موضوع مبهمی باقی نگذارد».
در همین حال خانم نیلای کاور محقق مهاجرت، به یک موضوع انسانی مهم پرداخته و گفته است: «صدها هزار آواره سوری در حال حاضر در ترکیه، در شرایطی مشغول فعالیت و کارگری هستند که اولاً حقوق آنها به اندازه کافی نیست و دوم این که درباره بیمه و پوشش خدمات بهداشت – درمانی، وضعیت نامعلومی دارند».
اما لَوَنت کیلیچ روزنامهنگار که تاکنون گزارشهای بسیاری درباره آوارگان و مهاجرین تهیه کرده، به ابعاد اجتماعی تداوم حضور آوارگان پرداخته و معتقد است: «افزایش نارضایتی عمومی در ترکیه، موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. چرا که فشارهای اقتصادی افزایش یافته و همه میدانند که حضور میلیونی آوارگان و مهاجرین، علاوه بر هزینههای سیاسی – اجتماعی، پیامدهای منفی اقتصادی نیز به دنبال آورده و از عوامل مهم در تورم مسکن و اعمال فشار بر زیرساختهای حمل و نقل عمومی است. دولت اردوغان، عملاً یک تعهد بلندمت برای خودش و مردم کشور به وجود آورده و معلوم نیست که این وضعیت تا کی ادامه خواهد یافت».
تحلیلگران غربی چه میگویند؟
بنیاد علوم و سیاست «SWP » (موسسه آلمانی امور امنیتی و بینالمللی) در گزارشی به این اشاره کرده که با وجود تلاش برای کمک به آوارگان سوری در ترکیه، در مورد استثمار آنها به عنوان نیروی کار غیررسمی، نگرانیهای جدی وجود دارد. از دیگر سو، سیاست مهاجرتی ترکیه به گونهای طراحی شده که روند ادغام آوارگان در جامعه، شکننده و مبهم است.
همچنین موسسه اروپایی سیاست مهاجرت (MPI) به این اشاره کرده که «ترکیه به عنوان دروازهبان بین سوریه و اروپا، به یک اهرم استراتژیک تبدیل شده است. بخشی از سیاست مهاجرت در ترکیه بشردوستانه و بخش دیگر نیز، ژئوپلیتیکی است».
در همین حال موسسه اروپایی MIGNEX آشکارا از این مساله انتقاد کرده که «سیاست مهاجرتی ترکیه ناکارآمد است. چرا که هنوز هم وضعیت پناهندگی کامل را به اتباع غیراروپایی اعطا نمیکند، حقوق اشتغال همچنان محدود است و استراتژی بازگشت، به شکل جدی و هدفمند، توسعه نیافته است».
در حالی که در ترکیه، سوریها اغلب وضعیت «حفاظت موقت» دریافت میکنند، دسترسی به کار، آموزش و بهداشت هنوز محدود و متزلزل است، اما بسیاری از آنها شبکههای اجتماعی، کودکان در مدارس ترکیه و معیشت ایجاد کردهاند. بازگشت و ترک شهرهای ترکیه، به معنای رها کردن این شبکهها است و برای بسیاری از سوریها، این یک عامل بازدارنده است.
در پایان باید گفت: اگر چه اویغورهای ترکستان شرقی و افغانها، دو بخش مهم از مهاجرین ترکیه هستند، اما هنوز هم بیشترین میزان آواره و مهاجر مقیم ترکیه شهروندان گریخته از سوریه هستند که شمار آنها 3 میلیون و 500 هزار نفر است. انتظار میرفت که پس از تحولات اخیر در سوریه، بخش کثیری از آوارگان سوری به کشورشان بازگردند. اما تاکنون از هر 8 نفر آواره سوری فقط یک نفر ترکیه را ترک کرده و تمایلی جدی به بازگشت ندارند. از دیگر سو، دولت اردوغان نیز هم به خاطر روابطی که با ساختار سیاسی جدید سوریه دارد، هم به خاطر نیازهای مبرم بازار کار به نیروی ارزان، فعلاً هیچگونه مقررات سختیگرانهای برای بازگرداندن آوارگان سوری در نظر نگرفته است.
انتهای پیام/