به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، روستای اسفاد در فاصله 15 کیلومتری شهر حاجیآباد، در ارتفاع 990 تا 1040 متری از سطح دریا واقع شده و از کهنترین آبادیهای شرق ایران است. در میان بافت سنتی و باغهای بادام و انار، سروهایی سر به آسمان کشیدهاند که بنا بر گفته اهالی"از روزگار پدران پدران ما هم بودهاند".
کارشناسان محیطزیست سن یکی از این درختان را حدود هزار سال برآورد کردهاند درختی که در برابر سرمای کوه و خشکی کویر، هنوز سبز و استوار مانده است.
درختی که در حافظه مردم ریشه دارد
برای مردم اسفاد، سرو تنها یک درخت نیست. نشانهای از هویت، برکت و پایداری است. بسیاری از مراسم مذهبی و اجتماعی روستا در سایه این درختان برگزار میشود.
پیرمردی 85 ساله از اهالی روستا که اهالی او را کربلایی عباس مینامند در گفتگو با خبرنگار تسنیم گفت: پدرِ پدربزرگ من تعریف میکرد این سرو وقتی جوان بوده، مسجد قدیمی تازه ساخته شده بود. همیشه میگفتند این درخت از برکت همان سالهاست. هیچوقت ندیدم برگش زرد شود. زمستانها که برف سنگین میآمد، ما بچهها میرفتیم زیرش پناه میگرفتیم.
وی افزود: این درخت برای ما نشانه پایداری است. نسلها عوض شدند، اما سرو همان است و حتی وقتی قناتها خشک شدن، مردم برایش نذر کردند، زیرش شمع روشن کردن و دعا خواندن که خشک نشود.
آیینها و باورهای بومی
در باور مردم اسفاد، سرو نشانه زندگی است. در مراسم بارانخواهی یا طلب باران، زنان روستا با گلدانهای آب به پای درخت میرفتند و دعا میخواندند. در نوروز، خانوادهها در سایه سروها جمع میشدند و در محرم نوجوانان شالهای سیاه را به شاخههای بلند آن میبستند.
یکی از زنان میانسال روستا میگوید: سرو ما حافظ روستاست. هر وقت بادی میآید و شاخههاش صدا میدهد، مردم میگویند دارد دعا میخواند. از وقتی یادم میآید همیشه سبز بوده هیچکس جرئت نداره شاخهاش را قطع کند همه میدانند برکت خانهها از این درخت است.
درخت سرو اسفاد دقیقاً در کنار مسیر قنات قدیمی روستا روییده است، قناتی که در گذشته منبع اصلی آب شرب و کشاورزی مردم بوده است.
کارشناسان محلی معتقدند که ارتباط قنات و سرو تصادفی نیست؛ ریشههای عمیق این درختان به رطوبت دائمی قنات دسترسی داشتهاند و همین باعث دوام هزارساله آنها شده است.
به گفته یکی از اعضای شورای روستای اسفاد اگر سرو خشک شود یعنی قنات نفس نمیکشد. ما همیشه نگهبان درخت بودیم، چون زنده ماندنش یعنی زنده ماندن روستا و همیشه برای زنده ماندن و سبز ماندش دعا میکنیم.
سروهای کهن زیرکوه؛ یادگاران اسطوره و طبیعت
در سکوت کوهستانهای زیرکوه، سروهایی ایستادهاند که نه فقط درخت، بلکه روایتگر تاریخ، باور و زیست هزارساله مردم این سرزمیناند. برای پاسداری از این میراث زنده اقداماتی همچون ثبت ملی، حصارکشی محوطهها، و مراقبتهای دورهای مانند آفتزدایی و سمپاشی در دستور کار قرار گرفته است؛ اما کارشناسان تأکید میکنند حفاظت از این گنجینهها نیازمند توجهی فراتر از اقدامات اداری و بخشنامهای است.
همجواری این سروها با قناتهای قدیمی، گورستانهای تاریخی و آثار پیشااسلامی، نشان میدهد که این درختان تنها بخشی از طبیعت نیستند بلکه ریشه در فرهنگ، زیستبوم و معنویت مردم دارند؛ درختانی که در نگاه اهالی، نشانه برکت، دوام زندگی و پیوند میان گذشته و حالاند.
زیرکوه امروز فقط نام یک شهرستان نیست سرزمین سروهای کهنسال، غارهای شگفتانگیز و رویشگاههایی است که در سکوت، هویت خراسان جنوبی را فریاد میزنند. این منطقه نه صرفاً یک مقصد گردشگری، بلکه گنجینهای ملی است که حفاظت از آن به مسئولان و مردم، به یک اندازه گره خورده است.
سروها در ذهن مردم روستای اسفاد فقط تکهای از طبیعت نیستند. در فرهنگ محلی بسیاری از آیینها، نذرها و دعاها به سایه این درختان پیوند خورده است؛ گویی این درختان حافظان خاموش آداب و روح جمعی مردماند.
سرو؛ محور وحدت اجتماعی
سروهای اسفاد تنها درخت نیستند آنها در حافظه جمعی روستا نقش "نقطه اجتماع" را ایفا میکنند. جوانان در جشنها زیر سایه آن گرد میآیند، بزرگان آنجا تصمیمهای مهم میگیرند و کودکان از زیرش مدرسه میروند. حتی در عروسیها رسم بر این است که عروس و داماد شاخهای کوچک از سرو را همراه خود به خانه ببرند تا نماد برکت و تداوم زندگی باشد.
دیدگاههای مردم اسفاد نشان میدهد که سرو برای آنان نهتنها بخشی از طبیعت، بلکه عنصر هویتی و معنوی است. درختی که از نگاه علمی، میراث زیستی و از نگاه فرهنگی حافظ سنت و ایمان است.
امروزه کارشناسان پیشنهاد دادهاند که سرو اسفاد با انجام مطالعات دقیق سنسنجی و مستندسازی بومی، در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شود زیرا در آن تاریخ، طبیعت و فرهنگ بهزیبایی در هم آمیختهاند. سروهای کهن اسفاد در زیرکوه خراسان جنوبی همچون ستونهایی سبز در گذر قرنها ایستادهاند. درختانی که شاهد رفتوآمد نسلها، خشکسالیها، شادیها و دعاها بودهاند و هنوز هم ریشه در خاک دارند و سر به آسمان در سایهی این سروها، نهفقط روستایی زنده مانده بلکه روایتی از پیوند انسان و زمین در شرق ایران تداوم یافته است.
انتهای پیام/ 257