به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، فراتر از رقابت ظاهری میان محمد شیاع السودانی، رهبر جریان «بازسازی و توسعه» و نوری المالکی رهبر جریان «دولت قانون»، آرایش سیاسی جریانهای شیعی در انتخابات پیش رو از یک ساختار پیچیده چهار سطحی حکایت دارد.
انتخابات عراق در میان جریانهای شیعی، شاهد آرایش پیچیده و بیسابقهای است. رقابت اصلی اگرچه میان دو قطب قدرتمند به رهبری «محمد شیاع السودانی» نخستوزیر فعلی و «نوری المالکی» نخستوزیر اسبق در جریان است، اما تحلیل دقیقتر نشان میدهد که حداقل 11 فهرست انتخاباتی اصلی در میان جریانات شیعی حضور دارند که میتوان آنها را در چهار لایه یا طبقه متمایز دستهبندی کرد.هر یک از این لایهها، با وزن و استراتژی متفاوت، نقشی کلیدی در تعیین نخستوزیر آینده و شکلدهی به «فراکسیون اکثریت» در پارلمان ایفا خواهند کرد.
لایه نخست: نبرد سنگین وزنها بر سر رهبری
در بالاترین سطح این رقابت، دو ائتلاف بزرگ قرار دارند که عملاً فضای دوقطبی انتخابات را در میان شیعیان شکل دادهاند. این دو فهرست نه تنها برای کسب بیشترین تعداد کرسی تلاش میکنند، بلکه هدف نهایی آنها عبور از مرز 50 کرسی پارلمانی است تا بتوانند دست بالا را در مذاکرات برای تشکیل دولت آینده داشته باشند. برای این دو جریان، کسب کمتر از 30 کرسی به منزله یک شکست استراتژیک تلقی خواهد شد.
1. ائتلاف «اعمار والتنمیة» (بازسازی و توسعه): این ائتلاف به رهبری «محمد شیاع السودانی»، نخستوزیر فعلی عراق، با شعار تداوم ثبات و پیشبرد پروژههای عمرانی وارد کارزار شده است. نقطه قوت اصلی سودانی، کارنامه دولت فعلی اوست، اما ویژگی منحصربهفرد این فهرست، ترکیب ناهمگون و طیف وسیع آن است.
این ائتلاف از چهرهای سکولار و رادیکال ضد مقاومت مانند «ایاد علاوی» (نخستوزیر منصوب آمریکا در سال 2004) تا «فالح الفیاض» رئیس ستاد فرماندهی حشد الشعبی را در خود جای داده است.
در این میان، چهرههایی مانند «احمد الاسدی» وزیر کار فعلی و از فرماندهان سابق مقاومت نیز حضور دارند. به نظر میرسد تنها نقطه اشتراک این مجموعه متکثر، توافق بر سر تمدید نخستوزیری سودانی است.
2. ائتلاف «دولة القانون» (دولت قانون): در نقطه مقابل، ائتلاف دولت قانون به رهبری «نوری المالکی»، کهنهکارترین سیاستمدار عراقی و تنها نخستوزیر دو دورهای این کشور، در دوران پس از سرنگونی رژیم صدام حسین قرار دارد.
استراتژی اصلی این ائتلاف، نه لزوماً رساندن شخص مالکی به نخستوزیری، بلکه ممانعت از تمدید دوره سودانی و بازتعریف قواعد انتخاب نخستوزیر است. مالکی و متحدانش بر سه شرط اساسی تأکید دارند: اولاً، نخستوزیر آینده باید متعهد شود که حزب تشکیل ندهد و در انتخابات بعدی نامزد نشود.
ثانیاً، توافقی میان همه گروهها برای تکدورهای شدن نخستوزیری صورت گیرد و سوم، که مهمترین شرط است، مسئله انتخاب نخستوزیر باید صرفاً در داخل «چارچوب هماهنگی شیعیان» و از طریق اجماع داخلی حلوفصل شود و هیچ گروهی حق ندارد برای تشکیل فراکسیون اکثریت به سراغ ائتلاف با کردها و اهل سنت برود.
لایه دوم: مدعیان قدرتمند و تعیینکننده
این طبقه شامل فهرستهایی است که پیشبینی میشود بین 20 تا 30 کرسی به دست آورند. اگرچه این گروهها به تنهایی قادر به معرفی نخستوزیر نیستند، اما بدون شک وزن آنها در تشکیل فراکسیون اکثریت و چینش کابینه، تعیینکننده خواهد بود.
سازمان بدر (شعار: عراق مقتدر): به رهبری هادی العامری، این سازمان یکی از قدیمیترین و منسجمترین گروههای سیاسی-نظامی عراق است و پایگاه رأی قابل توجهی دارد.
ائتلاف «صادقون»: این ائتلاف که شاخه سیاسی جنبش «عصائب اهل الحق» به رهبری قیس الخزعلی است، یکی دیگر از بازیگران اصلی این لایه محسوب میشود. بدر و عصائب در انتخاباتهای 2018 و 2021 هسته اصلی «ائتلاف فتح» را تشکیل میدادند و اکنون نیز به دنبال کسب جایگاهی قدرتمند برای تأثیرگذاری بر دولت آینده هستند.
لایه سوم: بازیگران موازنه در شکافهای سیاسی
دسته سوم شامل ائتلافهایی است که شاید تعداد کرسیهایشان کمتر از لایه دوم باشد (بین 10 تا 20 کرسی)، اما به دلیل جایگاهشان در شکافهای ایدئولوژیک و سیاسی عراق، از اهمیتی استراتژیک برخوردارند.
ائتلاف «قوی الدولة» (نیروهای دولت ملی): به رهبری «سید عمار حکیم»، این ائتلاف همواره نقش بازیگر میانهرو را ایفا کرده است. در شرایطی که رقابت شدید میان سودانی و مالکی میتواند چارچوب هماهنگی را با خطر فروپاشی مواجه کند، نقش حکیم در حفظ انسجام جریانهای شیعی بسیار حیاتی خواهد بود.
ائتلاف «البدیل» (جایگزین): به رهبری «عدنان الزرفی»، این جریان نماینده منتهیالیه طیف سکولار در میان شیعیان است و هیچ بنایی برای تعامل با چارچوب هماهنگی ندارد.
ائتلاف «أبشر یا عراق»: به رهبری «همام حمودی»، این فهرست متشکل از چهرههای باتجربهای است که در سالهای اخیر به حاشیه رانده شدهاند. پتانسیل این ائتلاف در آن است که اگر رقابت میان قطبهای اصلی به بنبست برسد، این چهرهها میتوانند به عنوان گزینههای توافقی و مرضیالطرفین مطرح شوند.
لایه چهارم: قدرتهای محلی و گفتمانهای حاشیهای اما مؤثر
این دسته خود به دو گروه تقسیم میشود: بازیگران محلی با نفوذ در استانها و گروههای گفتمانی با ویژگیهای خاص در بغداد.
بازیگران محلی (صاحبان قدرت در استانها):
ائتلاف «تصمیم»: این ائتلاف که پایگاه اصلی آن در استان بصره است، به دنبال کسب سهم قابل توجهی از 25 کرسی این استان استراتژیک است. بصره به عنوان مرکز نفتی عراق، محل اجرای پروژه بندر فاو و نقطه آغاز «جاده توسعه»، از اهمیتی حیاتی برخوردار است. «تصمیم» از نظر گفتمانی خود را «تکنوکراتهای مسلمان» و شبیه به سودانی معرفی میکند، اما بر خلاف او، بر «اجماع شیعی» تأکید مطلق دارد.
ائتلاف «إشراقة کانون»: این جریان به نوعی نماینده بخشی از حوزه علمیه سنتی است که با جریان مقاومت مرزبندی مشخصی دارد اما در عین حال یک جریان کاملاً مذهبی و سنتی است. این ویژگی باعث میشود رقبایشان نتوانند به آنها برچسب لیبرالیسم یا فساد بزنند. برخی ناظران معتقدند عتبه عباسی و سید احمد صافی حامیان پشت پرده این جریان هستند، هرچند این نسبت رسماً تکذیب شده است.
بازیگران گفتمانی (قدرت در بغداد)
ائتلاف «حقوق»: این ائتلاف که شاخه سیاسی «کتائب حزبالله» عراق است، نماینده گفتمان مقاومت در خالصترین و متعصبانهترین شکل آن است و کمتر به عملگرایی و مصلحتسنجیهای سیاسی رایج اعتقاد دارد.
ائتلاف «أساس الوطنی»: به رهبری «محسن المندلاوی»، این ائتلاف یک پدیده جالب است. المندلاوی به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد خود (هم شیعه و هم کرد فیلی، هم کارآفرین و هم مشهور به پاکدستی، هم نزدیک به مقاومت و هم مستقل و غیرحزبی) توانسته جایگاه ویژهای برای خود ایجاد کند و پتانسیل آن را دارد که در معادلات پیچیده پس از انتخابات، به شکل غیرمنتظرهای توجه همگان را به سوی خود جلب کند.
در نهایت، انتخابات پیش رو نه تنها تکلیف نخستوزیر آینده عراق را مشخص خواهد کرد، بلکه توازن قدرت درونی جریانات شیعی و قواعد نانوشته حاکم بر آن را برای سالهای آینده بازتعریف خواهد کرد. نتیجه این رقابت چندلایه، نقشه راه سیاسی عراق در دوران پس از ثبات نسبی را ترسیم میکند.
نویسنده: محدثه رضایی، کارشناس مسائل عراق
انتهای پیام/