به گزارش خبرگزاری تسنیم از ورامین، کیفیت در صنایع غذایی همواره یکی از اصلی‌ترین محورهای تولید بوده است. اگر به گذشته نگاه کنیم، کنترل کیفیت محدود به روش‌های سنتی و تجربی بود؛ مثل خشک‌کردن، نمک‌گذاری، استفاده از ظروف مخصوص و نگهداری در محیط‌های سرد. هدف اصلی آن زمان جلوگیری از فساد و حفظ ظاهر محصولات بود و توجه چندانی به ایمنی، ارزش تغذیه‌ای یا اثرات زیست‌محیطی نمی‌شد.

با صنعتی شدن تولید و افزایش پیچیدگی زنجیره غذایی، نیاز به رویکرد علمی در کیفیت احساس شد. استانداردهای ملی و بین‌المللی، ممیزی‌های دقیق، پایش مستمر و تکنولوژی‌های نوین، امروز بخش جدایی‌ناپذیر صنایع غذایی شده‌اند. کیفیت محصول، دیگر تنها به طعم و ظاهر محدود نیست؛ بلکه شامل ایمنی، ماندگاری، ارزش تغذیه‌ای، ویژگی‌های حسی و اثرات زیست‌محیطی می‌شود.

یکی از چالش‌های اصلی حفظ کیفیت، کنترل محیط تولید و آلاینده‌های هواست. ذرات معلق PM2.5 و PM10، گازهای اکسیدان مانند SO₂ و NOₓ و آلاینده‌های آلی فرّار (VOC) می‌توانند با سطح مواد خام و نیمه‌فرآوری‌شده واکنش دهند و باعث تغییر رنگ، طعم، بو و حتی ارزش تغذیه‌ای محصول شوند. تحقیقات نشان می‌دهند که این ترکیبات با قندها، پروتئین‌ها و چربی‌ها واکنش می‌دهند و فرآیندهایی مانند اکسیداسیون و تولید رادیکال‌های آزاد را ایجاد می‌کنند که نه تنها کیفیت حسی را کاهش می‌دهد، بلکه سلامت مصرف‌کننده را هم تهدید می‌کند.

برای کاهش این خطرات، صنایع غذایی باید از سیستم‌های پیشرفته تهویه، فیلترهای HEPA و کربن فعال، پایش مداوم کیفیت هوا و بسته‌بندی مقاوم در برابر نفوذ آلاینده‌ها استفاده کنند. این اقدامات به‌طور مستقیم باعث کاهش بار میکروبی، آلاینده‌های شیمیایی و VOCها می‌شوند و ماندگاری محصولات را افزایش می‌دهند.

یکی دیگر از ابعاد مهم کیفیت، مدیریت انرژی و کاهش انتشار آلاینده‌هاست. اجرای طرح‌های ممیزی انرژی و بهینه‌سازی مصرف سوخت در بویلرها و تجهیزات حرارتی، علاوه بر صرفه‌جویی اقتصادی، انتشار گازهای گلخانه‌ای و ذرات معلق را کاهش می‌دهد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند تا 10 تا 30 درصد میزان آلاینده‌ها را کاهش دهد.

مدیریت پسماند نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ کیفیت و کاهش آلاینده‌ها دارد. سوزاندن تفاله‌ها و ضایعات تولیدی بدون کنترل، باعث انتشار گازهای مضر، ذرات معلق و VOCها می‌شود که می‌توانند وارد سالن‌های تولید و حتی محصولات نهایی شوند. به همین دلیل، روش‌های پایدار مانند کمپوست‌سازی، بازیافت بیولوژیک و تولید انرژی کنترل‌شده جایگزین بهتری هستند که هم ارزش اقتصادی پسماند را حفظ می‌کنند و هم اثرات زیست‌محیطی را کاهش می‌دهند.

از منظر علمی، کیفیت واقعی محصول به کل زنجیره تولید، از مزرعه تا کارخانه و بسته‌بندی نهایی وابسته است. حتی حضور ذرات معلق یا گازهای آلاینده در محیط تولید، می‌تواند باعث آلودگی سطحی مواد خام، تغییرات جزئی شیمیایی و کاهش کیفیت حسی شود. این یعنی کیفیت تنها به فرآیند تولید محدود نیست؛ بلکه شامل محیط، تجهیزات، کارکنان و مدیریت صحیح پسماند و انرژی نیز می‌شود.

به مناسبت روز کیفیت، پیشنهاد من به تولیدکنندگان صنایع غذایی این است که پایش مستمر فرآیندها، آموزش کارکنان، سرمایه‌گذاری در تجهیزات کنترل محیط و طراحی فرآیندهای بهینه را جدی بگیرند. رعایت این اصول نه تنها باعث کاهش ضایعات و حفظ ارزش غذایی می‌شود، بلکه اعتماد مصرف‌کنندگان را نیز افزایش می‌دهد.

کیفیت، در نهایت، یک شعار نیست؛ بلکه یک رویکرد علمی، مدیریتی و عملیاتی است که می‌تواند سلامت، ایمنی و رضایت مصرف‌کننده را تضمین کند و صنایع غذایی را به سمت تولید پایدار و مسئولانه هدایت کند. همزمان، این اقدامات به حفظ محیط زیست و کاهش ردپای کربن کارخانه‌ها کمک می‌کند و نشان می‌دهد که سلامت مصرف‌کننده و پایداری محیط زیست، دو روی یک سکه کیفیت در صنایع غذایی هستند.

یادداشت از: بیژن خورشیدپور، رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا

انتهای پیام/