خبرگزاری تسنیم ـ فاطمه لطفآبادی*؛ بعد از رحلت حضرت پیامبر اکرم صلّیاللّهعلیهوآله، جامعه اسلامی وارد مرحلهای حساس شد؛ مرحلهای که در آن، شناخت درست از جایگاه حضرات اهلبیت علیهمالسّلام و تحلیل دقیق شرایط سیاسی میتوانست مسیر آینده امت را تعیین کند، اما آنچه اتفاق افتاد، چیزی جز بیتوجهی مردم به معیارهای الهی و ضعف در فهم مسائل اساسی نبود. مقام معظم رهبری انقلاب اسلامی بارها تأکید کردهاند که «آنچه باعث مظلومیت حضرت امیر شد، نبود تحلیل مردم بود.» (1372/8/12)، این جمله، نهفقط شرح یک واقعه تاریخی، بلکه بیانگر یک اصل مهم در فهم تحولات اجتماعی و سیاسی امّت اسلامی است.
تحلیل دقیق تحولات پس از رحلت پیامبر اکرم صلّیاللّهعلیهوآله نشان میدهد که یکی از عوامل بنیادین در انحراف مسیر خلافت، فقدان درک عمیق و تحلیل صحیح سیاسی میان عموم مسلمانان بود. جامعهای که در زمان حیات پیامبر، بارها شاهد تصریح ایشان بر ولایت و جانشینی حضرت امیرالمؤمنین علیهالسّلام بود ـ از جمله در واقعه غدیر خم ـ در لحظه حساس پس از رحلت، نتوانست بر اساس معیارهای وحیانی تصمیمگیری کند، این ناتوانی در فهم و تحلیل، موجب شد بخش قابلتوجهی از امّت، تحتتأثیر فضای اجتماعی، فشارهای قبیلهای و ملاحظات غیرالهی، از مسیر تعیینشده توسط پیامبر منحرف شوند.
اگر امّت اسلامی در آن مقطع تاریخی، شناختی دقیق و تحلیلی از جایگاه امیرالمؤمنین علیهالسّلام و هشدارهای پیامبر درباره آینده خلافت و خطرات انحراف از ولایت داشت، بیتردید تاریخ اسلام مسیر متفاوتی را طی میکرد، اما غفلت از این شناخت و تحلیل، زمینهساز انتقال قدرت به کسانی شد که فاقد مشروعیت الهی بودند. این انتقال قدرت، نهتنها موجب تضعیف جایگاه اهلبیت علیهمالسّلام شد؛ بلکه به بروز ظلمهای آشکار علیه حضرت فاطمه زهرا علیها السّلام انجامید؛ شخصیتی که در منظومه معرفتی شیعه، نهتنها دختر پیامبر، بلکه حجت الهی، معیار حق و مدافع بیبدیل ولایت محسوب میشود. حضرت زهرا علیها السّلام با ایراد خطبه فدکیه و دیدار با مهاجرین و انصار، تلاش کرد مردم را بیدار کند. ایشان با استدلالهای دقیق قرآنی و تاریخی، حقانیت امیرالمؤمنین علیهالسّلام را روشن کردند، اما جامعهای که تحلیل نداشت، نهتنها همراهی نکرد، بلکه در برابر مظلومیت ایشان سکوت کرد. این سکوت، بهتعبیر رهبر انقلاب، از جنس بیبصیرتی بود؛ بصیرتی که اگر وجود داشت، مسیر تاریخ عوض میشد. آن حضرت هم در برابر این جامعه، سکوتی دردناک را انتخاب کرد تا اصل اسلام حفظ شود، ایشان در خطبه شقشقیه فرمودند: «صبر کردم در حالی که خار در چشم و استخوان در گلو داشتم.» (نهجالبلاغه، خطبه 3)
مردم آن زمان، با وجود شنیدن سخنان پیامبر درباره ولایت امیرالمؤمنین علیهالسّلام، در لحظه تصمیمگیری، بهجای رجوع به معیارهای الهی، به مصلحتسنجیهای دنیوی و فشارهای اجتماعی تن دادند، این بیتحلیلی، نهتنها باعث انحراف خلافت شد، بلکه حکومت غیرالهی را تثبیت کرد. حضرت زهرا علیها السّلام با تمام توان در برابر این انحراف ایستادند؛ اما جامعهای که تحلیل نداشت، نهتنها همراهی نکرد، بلکه در برابر مظلومیت ایشان سکوت کرد. رهبر انقلاب این دوره را «دوران غربت حقیقت» مینامند؛ دورانی که مردم حقیقت را دیدند اما از آن عبور کردند.
این تجربه تاریخی نشانمیدهد که تحلیل سیاسی، فقط کار نخبگان نیست؛ بلکه وظیفهای عمومی است، جامعهای که قدرت تحلیل نداشته باشد، در برابر فتنهها و انحرافها شکست میخورد. بصیرت، چراغ راه امّت اسلامی است؛ چراغی که اگر خاموش شود، تاریکی جهل و انحراف همهچیز را فرا میگیرد. مقام معظم رهبری همیشه بر شناخت دشمن، فهم موقعیت و تحلیل دقیق تأکید دارند. امروز هم، برای حفظ اسلام ناب و مقابله با جبهه باطل، باید از این تجربه درس گرفت و تحلیل صحیح را در زندگی اجتماعی و سیاسی جاری کرد، این نهتنها وظیفه خواص، بلکه مسئولیت همه امّت اسلامی است.
*عضو تحریریه یادداشت حوزه علمیه خواهران استان قم
انتهای پیام/+