واکاوی لایه‌های پنهان واقعه هجوم به خانه وحی/ شهادتی که تاریخ اسلام را دگرگون کرد

در میان سوگواری‌ها و روایت‌های مردمی، چهره‌ای پدیدار می‌شود که نه تنها یک مظلومه تاریخ، بلکه ستون اصلی حقیقت‌خواهی اسلامی است.

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها با ایستادگی‌اش، معادلات قدرت زمانه را برهم زد و الگویی از مقاومتِ آگاهانه را برای نسل‌ها به جا گذاشت؛ الگویی که امروز نیز الهام‌بخش تحلیلگران و اندیشمندان است.

وقتی از شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها سخن می‌گوییم، تنها به روایات عاطفی و سوگ‌های مردم بسنده نمی‌کنیم؛ زیرا در پشت پرده این واقعه، لایه‌های عمیقی از تحلیل اجتماعی، سیاسی و اعتقادی وجود دارد. بانویی که در اوج خانه‌نشینی تاریخی‌اش، تبدیل به مهم‌ترین صدای عدالت‌خواهی شد.

او با وجود آسیب‌ها و سکوت، خطبه‌هایش را به سلاح تبدیل کرد؛ یکی برای افشای ظلم، و دیگر برای تثبیت مسیر ولایت.

این روایت تحلیلی، تلاشی است برای نگاه دوباره به آنچه در کوچه‌های مدینه رخ داد؛ جایی که تاریخ، میان اشک و آتش، روشن شد.

«وقتی یک بانو، توازن قدرت را برهم زد»
کارشناس جوانی از تنکابن در حاشیه یک مراسم عزاداری چنین تحلیل می‌کند:

«باید فهمید که حضرت زهرا سلام الله معترض‌ترین صدای آن روزهای مدینه بود. خطبه فدکیه، از نظر سیاسی یک بیانیه استراتژیک است. او دقیقاً می‌دانست چه چیزی را نقد می‌کند و چرا.»
او کتاب کوچکی را که در دست دارد ورق می‌زند و ادامه می‌دهد:
«کاری که حضرت زهرا انجام داد، فقط دفاع از حق همسرش نبود. او برای حفظ شاکله اسلام ناب ایستاد. اگر او آن زمان ساکت می‌ماند، ما امروز هیچ الگویی از مقاومتِ آگاهانه در دوران پس از پیامبر نداشتیم.»

در تحلیل او، نقش اصلی حضرت زهرا در سه محور خلاصه شده است:
تثبیت شاخص‌های ولایت؛ این‌که مردم بدانند معیار حق چیست.
آشکار کردن انحراف‌ها؛ نه با شمشیر، بلکه با منطق و خطابه با بازتعریف نقش زن در جامعه اسلامی؛ الگویی از حضوری که هم عاطفی است، هم عقلانی و هم سیاسی.

بررسی تطبیقی روایات تاریخی درباره حوادث منجر به شهادت حضرت زهرا (س)

حسن رحمتیان فعال حوزوی نیز با ارسال یادداشتی به تسنیم می‌گوید:

نوشتار حاضر با هدف واکاوی رویدادهای پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) که به شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) انجامید، به روشی تطبیقی و با استناد به منابع معتبر تاریخی و روایی فرق اسلامی، نگاشته شده است. این واقعه، نه تنها یک تراژدی شخصی، که نقطه عطفی در تاریخ اسلام است که تأثیرات شگرفی بر سرنوشت امت اسلامی نهاد.

الف) صحنه تاریخی: چالش بر سر خلافت و آغاز تضییع حقوق

بلافاصله پس از رحلت نبی مکرم اسلام (ص)، در حالی که حضرت علی (ع) و بنی هاشم مشغول تجهیز پیکر مطهر رسول الله (ص) بودند، جمعی از انصار و مهاجرین در سقیفه بنی ساعده گرد آمدند تا درباره جانشینی پیامبر (ص) تصمیم گیری کنند. منابع تاریخی متقدم و معتبر اهل سنت همچون تاریخ الطبری و الامامة و السیاسة ابن قتیبه دینوری به طور مفصل به این اجتماع و نتیجه آن، یعنی بیعت با ابوبکر، پرداخته اند.

حضرت زهرا (س) که خود شاهد نزول آیات ولایت و ابلاغ حدیث غدیر بود، این اقدام را نقض صریح وصیت و فرمان پدر بزرگوارش می دانست. اما ماجرا به همین جا ختم نشد. هنگامی که ابوبکر، فدک – ملک شخصی حضرت زهرا (س) که پیامبر (ص) به ایشان بخشیده بود – را مصادره کرد، بانوی دو عالم برای احقاق حق خویش به مسجد آمد و خطبه ای غرّا ایراد فرمود. این خطبه که با استدلال به آیات قرآن کریم همراه بود، در منابعی چون بلاغات النساء ابن طیفور و الاحتجاج طبرسی به تفصیل نقل شده است. ایشان در این خطبه با تمسک به آیاتی چون «وَآتِ ذَا الْقُرْبَىٰ حَقَّهُ» (اسراء: 26)، حق خویش را طلب کردند، اما پاسخ مثبتی دریافت نکردند.

ب) هجوم به خانه وحی: اوج درگیری و عامل اصلی شهادت

در پی خودداری حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) از بیعت با خلیفه اول، برای تحت فشار قرار دادن ایشان، گروهی به در خانه وحی هجوم بردند. این واقعه تلخ، اگرچه در برخی منابع با جزئیات کمتر یا بیشتر نقل شده، اما از نظر تاریخی غیرقابل انکار است. مورخانی چون بلاذری در انساب الاشراف و ابن ابیالحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه به این حادثه اشاره کرده اند. ابن ابی الحدید، با نقل قول از استادش ابوجعفر اسکافی، تصریح میکند که برای وادار کردن علی (ع) به بیعت، هیزم به درب خانه فاطمه (س) آوردند و تهدید کردند که خانه را با اهلش به آتش می کشند.

در جریان این هجوم، بین دربان خانه – که به گفته بسیاری از منابع، امام علی (ع) یا غلامی به نام فضه بوده – و مهاجمان درگیری لفظی و فیزیکی رخ داد. مشهورترین روایت – که در منابعی مانند الامامة و السیاسة و همچنین کتب شیعی مانند الارشاد شیخ مفید آمده – حاکی از آن است که عمر بن خطاب، با تهدید و فشار، در را به روی حضرت زهرا (س) آتش زد و سپس با هل دادن در، به ایشان آسیب رساند.

ج) دوران بیماری و وصیت به تشییع مخفیانه

پس از این حادثه، حضرت فاطمه (س) در بستر بیماری افتادند. ایشان در این دوران، علاوه بر رنج جسمی، غم هجر پدر و مظلومیت شوهر را نیز تحمل میکردند. روایات فراوانی در منابع فریقین، از جمله صحیح بخاری و کشف الغمة اربلی، حاکی از ملاقات خلیفه اول و دوم با ایشان در بستر بیماری و عذرخواهی و طلب رضایت است، اما پاسخ حضرت صریح و قاطع بود: «به خداوند سوگند، تو را بر هیچ یک از کارهایی که کردی نیکو نمیدارم و از تو در پیشگاه خداوند شکایت خواهم برد.»

بررسی تطبیقی روایات تاریخی، اگرچه در برخی جزئیات مانند نام مباشر اصلی ضربه یا تعداد دقیق روزهای بیماری ایشان، اختلافاتی سطحی وجود دارد، اما در اصل وقایع کلیدی – یعنی غصب خلافت، مصادره فدک، هجوم به خانه وحی، وارد آمدن آسیب جسمی مستقیم به حضرت زهرا (س) و شهادت ایشان در پی آن جراحات – اتقان تاریخی دارد. این حوادث، حلقه های به هم پیوسته یک زنجیره هستند که ریشه در انحراف از مسیر وصایت پیامبر (ص) داشت و به شهادت کوثر قرآن و انقطاع نسل مستقیم پیامبر از طریق ایشان انجامید.

منابع:

1. القرآن الکریم

2. طبری، محمد بن جریر. تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری).

3. ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم. الامامة و السیاسة.

4. احمد بن حنبل. مسند الامام احمد بن حنبل.

5. ترمذی، محمد بن عیسی. سنن الترمذی.

6. ابن طیفور، احمد بن ابی طاهر. بلاغات النساء.

7. طبرسی، احمد بن علی. الاحتجاج.

8. بلاذری، احمد بن یحیی. انساب الاشراف.

9. ابن ابیالحدید، عبدالحمید بن هبهالله. شرح نهج البلاغه.

10. شیخ مفید، محمد بن محمد. الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد.

11. اربلی، علی بن عیسی. کشف الغمة فی معرفة الائمة.