در ابتدای انقلاب، جریاناتی با مردم و نهضت، همراه شدند و به انقلاب پیوستند؛ اما از مواضع خود عقبنشینی کردند، مثلاً میبنیم نهضت آزادی یک نهضت مادر است که همراه با انقلاب آمد؛ اما عقبنشینی تاکتیکی کرد و بیش از یک سال دوام نیاورد و یا حزب توده قدرتمندترین حزب ایران و جریان مادر مارکسیستها بود که اعلام همبستگی کرد؛ اما عقب نشست و یا خرده جریانهایی داشتیم که در میدان آمدند اما ماندگار نبودند، خیلی از این جریانها وقتی انقلاب شد جان گرفتند و قدر انقلاب را ندانستند؛ اما عقب نشستند، چون نتوانستند در برابر موج اسلامگراییِ مردم دوام بیاورند و کُنه اعتقاداتشان از دین ضعیف بود.
استاد حسن ابراهیمزاده، جریان شناس و پژوهشگر و نویسنده در عرصههای سیره و حیات علمای شیعه و جریانشناسی نهضت روحانیت، در گفتوگو با خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم به تبیین اهمیت توجه طلاب وحوزهها به بیانات رهبری بهویژه درباره حوزه پیشرو و سرآمد پرداخت که مشروح این این گفتوگو در ذیل میآید.
تسنیم: در خصوص پیام رهبر انقلاب به یکصدمین سال بازتأسیس حوزهی علمیهی قم و تحقق حوزه پیشرو و سرآمد، آیا فکر میکنید حوزه تاکنون به این پیام و انتظارات رهبری در تحقق آن توجه داشته است؟
پیام جامع و اثرگذار رهبری خطاب به حوزه و حوزویان در ارتباط با حوزه پیشرو و سرآمد آن گونه که انتظار میرفت که بهصورت یک حرکت وسیع در حوزه و بخشهای دیگر و مراکز علمی دنبال شود، پیگیری نشد و هر انجمنی در حوزه انجمنهای تاریخ و غیره تنها بخشهایی از این مطلب را تفسیر و تبیین میکردند، این در حالی است که همان موقع نیز پیام رهبری، منشور روحانیت امامخمینی(ره) را در اذهان تداعی میکرد، در صورتی که بهواسطه جایگاه مهم آن، حوزه باید درصدد تدوین منشور جامع روحانیت طبق بیانات رهبری در مورد حوزه پیشرو و سرآمد باشد.
تسنیم: آیا در این باره آسیبشناسی و تحلیل دقیق بیانیه، ضرورت دارد؟
بله ضرورت دارد. ما دیدیم حتی قبل از جنگ 12 روزه و نابرابر از سوی جبهه استکبار، این بیتوجهی وجود داشت و حتی آن موقع احساس میشد عدهای دنبال این هستند که این منشور گمنام بماند و نادیده گرفته شود، یا حتی بهنوعی احساس میشد عدهای بهدنبال باطلکردن این مسأله بودند و جنگ نیز بهانهای برای آنها شد، شاید این دسته منافع خود را در تحقق پیام نمیدیدند، از طرفی نیروهای خودی هم رغبتی برای منشور دوم بعد از منشور امامخمینی(ره) نیافتند، منشوری که در حقیقت شناسنامه صادقانه و اصلی نهضت انقلاب از سوی بنیانگذار انقلاب محسوب میشد، اگر کسی بخواهد آسیبشناسی و یا تحلیل درستی نسبت به پیام رهبری در مورد صدسالگی حوزه داشته باشد، لاجرم باید مطالعه و تحلیلی نسبت به هر دو منشور داشته باشد؛ اما در مجموع تا حدی کملطفیهایی شد و از کسانی که انتظار داشتیم در میدان بیایند، متأسفانه نیامدند.
تسنیم: یعنی فکر میکنید در این باره توجه خاصی به شاخصهای اصلی این بیانیه نشده است؟
البته تا حدی شاهد تلاشهایی بودیم، اما در بدنه حوزه بهغیر از آیت الله شبزندهدار که تحلیل آن را بخشی از وظیفه خود قرار داده، بزرگان دیگری هنوز پیش قدم نشدند.
تسنیم: به نظر شما این بیانیه چه ویژگیهای مهمی دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد؟
این بیانیه، گنجینهای عظیم در تحلیل تاریخ صدسالگی حوزه و پردازش تخصصی به تاریخ انقلاب اسلامی است، در بخشی از این بیانیه، رهبر انقلاب وضعیت سیاسی و اجتماعی و فکری جهان اسلام و دخالت ابرقدرتهای دنیا را به تصویر میکشند و از رویاروییِ بزرگان و مظلومیتِ آنان در برابر استبداد داخلی و استعمار خارجی سخن میگویند و در مقطعی مهم از تاریخ، نیز اسامی بزرگانی را ذکر مینمایند و در یکی از این بندها میفرمایند: «در میانه چنین حوادث تلخ و چنین شب بیفروغی بود که ستاره قم طلوع کرد. دست قدرت الهی، فقیهی بزرگ و پرهیزکار و مجرّب را برانگیخت تا با هجرت به قم، حوزه مندرس و تعطیلشده را دوباره جان بخشد و نهالی تازه و مبارک در سنگلاخ آن زمانه ناسازگار، در مجاورت حرم دُخت مطهّر حضرت موسیبنجعفر(ع) و در آن زمین مستعد بنشاند.»
اگر به این بخشهای مهم، نگاهی گذرا داشته باشیم میبینیم، به فرموده ایشان، قم در هنگام ورود آیتالله حائری از علمای بزرگ خالی نبود، اما ایشان از هنر تشکیل حوزه علمیه قم توسط آیتالله حائری با تکیهبر تجربیات گذشته و بزرگانی چون چون آیتالله میرزا محمّد ارباب و شیخ ابوالقاسم کبیر، یاد میکنند.
در واقع ایشان این گونه بیان میکنند که در آن دوران، جهان اسلام در تاریکی قرار داشت و چشمها بهدنبال اتفاقی مهم بود که جهان را دگرگون کند که این امر با آمدن آیت الله حائری رخ داد.
تسنیم: پس بهتعبیری، حضور شیخ عبدالکریم حائری، نقش مهمی در شکلگیری نهضت انقلاب اسلامی داشت.
بله. وقتی به فرموده امام خامنهای، رویداد مهمی از از حرکت مینیبوسی از اراک بهسمت قم آغاز شد و شخصیتهایی چون شیخ عبدالکریم حائری و روحالله خمینی(ره) و بزرگان دیگری حضور داشتند و این رویداد، یک مسافرت تاریخی است؛ ما در بسیاری از انقلابها شاهد یک حرکتی هستیم که آغاز انقلاب را رقم میزند و این حرکت مبدأ تاریخی آن انقلاب را نشانمیدهد؛ پس ما نیز این حرکت مینیبوس از بزرگان بهسمت قم را حرکت یک نوینی میدانیم که ریشه در جریان حق و زلال مکتب اهلبیت(ع) دارد و برعکس برخی از مکاتب و گروههای دیگر که افرادی خشن بودند و با توسل به حرکتهای مسلحانه، مبدا تاریخی را رقم میزدند، کسانی که در در این مینیبوس بودند که پاکترین و مقدسترین افراد تاریخ بهشمار میآمدند. جناب رحیمیان که مسئول امور مالی رهبر معظم انقلاب است و پس از پیروزی انقلاب 1357 نیز بهعنوان یکی از اعضای دفتر امام خمینی مدیریت امور مالی و وجوه شرعی را بر عهده داشت میگوید امامخمینی(ره)، هر زمان مهر خویش را به ما تحویل میدادند نکتهای را بیان میکرد و در یکی از آن ایام گفت هیچ عمل خیری نیست که در آن هوایی نباشد، مدتی گذشت و در سخنرانی خود فرمود عبدالکریم حائری هوا نداشت و این جمله برایمان عجیب بود و ایشان در پاسخ تأملی داشتند که نشان میداد شأنیت خاصی را در عبدالکریم حائری دیده بودند، بله در آن دورانی که همه مردم از فضای جامعه ناامید بودند، نسلی در صدسال قبل ظهور کرد که یکی بنیانگذار حوزه شد و دیگری به نام سید روح الله با آمدنش غوغایی به پا کرد و اگر حضرت آقا از این جریان مهم تاریخی سخن میگویند در حقیقت منبع تاریخی انقلاب را برای طلاب بیان میکنند. پس از آن نسل دوم انقلاب آمدند که که همچون شهید مدنیها و شهید دستغیبها، پاکترین مردم روزگار خود بودند و باید بدانیم که خون هر کسی، پای این انقلاب ریخته نمیشود. پس از آن نیز نسل سومی آمد که چون شهید سلیمانیها در جنگ ظهور و بروز کرد.
تسنیم: ما در زمینه حفظ نظام و انقلاب اسلامی، جریانها و اتفاقات و رویدادهایی را پشتسر گذاشتیم، چرا با همه این موانع، باز هم انقلاب اسلامی به مسیر خود ادامهداد؟
این به ریشههای مبدأ تاریخی این انقلاب مربوط میشود که در زمین ریشه دوانده و به سرچشمه نورانی و به آبهای عمیق و زلال زیر زمینی رسیده، این، ریشههای انقلاب است که با چند اتفاق و توئیت و بمب و توطئه و جنگ از بین نمیرود. این ریشهها بسیار پایدار و ماندگار است.
تسنیم: پس با تحلیل انجامشده، مبدا تاریخی انقلاب همان مبدا حوزه و شکلگیری آن است.
بله، حوزه، خاستگاه انقلاب اسلامی است؛ هر چند خیزش انقلاب از همان ظهر عاشورا در فیضیه نیز رقم خورد، آنجا نیز مبدأ است؛ اما مبدأ تاریخی انقلاب، ورود آیت الله حائری و بزرگان به قم است، هیچکس نمیتواند آیت الله حائری و حرکت تاریخی آن دوران را مصادره کند، ایشان با بزرگانی چون امام خمینی(ره) آمد تا سنگ بنای انقلاب را پایهریزی کند، سخن و سیره ایشان بیانگر انقلاب است، امامخمینی(ره) میفرماید قم در ورود حائری از علمای بزرگ خالی نبود، پس همراهی بزرگان قم را داشتیم و مجاهدت بزرگان قم نیز دخیل بوده، کسانی که از خود گذشتند و به حائری کمک کردند تا حوزه شکل بگیرد و خاستگاه انقلاب شود، بهگونهای که امامخمینی(ره) فرمودند من هر کجا هستم، قمی هستم.
تسنیم: علاوه بر نقش مهم حوزه علمیه قم در شکلگیری انقلاب در مورد نقش مردم قم نیز در این برهه مهم بفرمایید.
در تاریخ میبینیم مردم قم در طول تاریخ، زیر بار هیچ حکومتی نرفتند و با تنها حکومت و حکمرانهایی که همراهی کردند انقلاب اسلامی بود؛ دستگاه پهلوی بهدنبال این بود که در شهرهایی که احتمال شورش میدادند برنامهای برای سرگرم شدن مردم داشته باشد، برنامههایی چون ترویج فحشا و حاشیهنشینی و ایجاد چماقداران در شهرهای مختلف که البته موفقیتی نداشت؛ اما در قم، دیدیم که هیچ اتفاقی نیفتاد و هیچ توطئهای در قم کارساز نبود، مردم قم با دل و جان با آغاز نهضت همراهی داشتند، البته قم در آن دوران، با مهاجرت بزرگانی روبهرو بود که خود را به قم رساندند، بهغیر از آن مبدأ تاریخی که داشت شکل میگرفت، در دوران گذار حوزههای علمیه شاگردانی از اطراف و اکناف نیز به قم میآمدند و بزرگان دین هم کمک کردند، تا قم آن شور و بالندگی را برای شکلگیری انقلاب احساس کند.
تسنیم: بین حوزه پیشرو و سرآمد در بیانیه رهبر انقلاب و حوزه انقلاب چه نسبتی برقرار است؟
بزرگان حوزه، انقلاب را باور کردند و این بزرگان، حوزه علمیه را پربار و هدایت کردند و بزرگانی چون آیتالله جوادی آملی و غیره را پرورش دادند، حوزه علمیه قم در آن دوران پیشرو و سرآمدِ جریان انقلاب بود و امروز نیز باید همان رویه را در صیانت از نظام و جمهوری اسلامی را دنبال کند، به یاد دارم در آن برهه، آقای رفسنجانی در سال 63 گفت یکی از امدادهای غیب الهی همراه شدن بزرگان و علما با انقلاب بود، وقتی امروز بیانات نورانی حضرت آقا را در مورد قم و حوزه میشنویم در واقع میخواهد طلاب را متوجه وضعیت جهان و منطقه نماید، ایشان در سطوری آمدن بزرگان و پرورش نسلی در انقلاب را بهخوبی بیان میکند. اگر میبینیم عدهای دارند از مواضع قبلی خود عدول میکنند و در این میان یکی میگوید در مسائلی تندروی داشتیم و در مسائلی چون حجاب درست عمل نکردیم یا میگویند در مورد سفارت آمریکا درست عمل نکردیم این به دوره 60 برمیگردد، همان اتفاقاتی که ریشه در قبل از آغاز نهضت دارد اما چه نورانیت و امداد غیبی پشتسر این انقلاب بود که همه جریانها را همراه کرد، این انقلاب و نظام ریشهای محکم دارد.
تسنیم: در مورد جریانهایی که فرمودید بیشتر توضیح میدهید.؟
در ابتدای انقلاب، جریانهایی با مردم و نهضت، همراه شدند و به انقلاب پیوستند، اما از مواضع خود عقبنشینی کردند، مثلاً میبنیم نهضت آزادی یک نهضت مادر است که همراه با انقلاب آمد؛ اما عقبنشینی تاکتیکی کرد و بیش از یک سال دوام نیاورد و یا حزب توده قدرتمندترین حزب ایران و جریان مادر مارکسیستها بود که اعلام همبستگی کرد؛ اما عقب نشست و یا خرده جریانهایی داشتیم که در میدان آمدند اما ماندگار نبودند، خیلی از این جریانها وقتی انقلاب شد جان گرفتند و قدر انقلاب را ندانستند؛ اما عقب نشستند، چون نتوانستند در برابر موج اسلامگراییِ مردم دوام بیاورند و کُنه اعتقاداتشان از دین ضعیف بود.
تسنیم: برخلاف نظر عدهای آیا انقلاب اسلامی از مواضع اسلامی خود در طول این سالها کوتاه آمده است؟
خیر. وقتی امام(ره)، کتاب ولایت فقیه را مینویسد و رژیم پهلوی با آن برخورد میکند، میبینیم نگاه امام(ره) مبتنی بر فقه و شریعت بود و این نگاه باقیماند، امام(ره) نگاه وسیع دینی به انقلاب را داشت و حضرت آیت الله خامنهای آن را تداوم بخشید، یادمان باشد امام فیضیه و امام دینی و امامی که همهچیز را برای اسلام میخواند یکی است، در آخرین دیدار رهبر انقلاب و آقای پزشکیان نیز ایشان فرمودند آنچه برای ما مهم است، اسلام است و این عنصر مهم ارزش خود را هنوز از دست ندادهایم و میبیینم امام خامنهای، پسوند دینی را روی کلید واژههای خود میگذاشتند. این جنگ 12 روزه نیز ثابت کرد کسانی که ایران را برای اسلام میخواهند امنیت مرزها را بیشتر حفظ میکنند. یکی از موضوعاتی که ما را دلگرم کرد این بود که حضرت آقا فرمودند هر کس از نظام جمهوری اسلامی دفاع و به آن خدمت کند در مقام شهید است، چون این نظام قداست و ریشه در قرآن و عترت دارد. با این حال متأسفانه به برههای رسیدهایم که برخی برای بریدن از ریشهها دارند مسیری میروند که مسیر مورد رضایت امام و شهیدان نیست.
تسنیم: برای تحقق منویات رهبری بهویژه در مورد حوزه پیشرو و سرآمد چه راهکارهایی را مهم میدانید.
اگر سخنان رهبر انقلاب توسط اصحاب رسانه و فرهنگ و حوزه بهصورت پاورقی، تبیین و بیانیه امام در صدسالگی، تبدیل به منشور روحانیت شود، باید طلیعهای بر سخنان رهبری داشته باشیم و اهمیت آن را بدانیم که چرا امام و رهبری تأکید دارند اگر مسئولان از حوزه جدا شدند کار انقلاب تمام است این اتفاق بین حوزه و انقلاب وجود دارد، عدهای در تلاش هستند که بین جریان داخلی اختلاف ایجاد کنند، در این شرایط باید با هر توانی، پشت نظام و رهبری ایستاد گاهی با سخنرانی و گاهی با قلم؛ باید از اختلاف افکنی بهدور دور باشیم و آن وحدتی که بعد از دوم خرداد شکل گرفت حفظ شود، اگر به خودمان بیاییم میتوانیم به وحدت بیشتری برسیم همه در یک سنگر هستیم و اتحاد امروز راحتتر از دوم خرداد است. جنگ 12 روزه نیز اثرات زیادی در وحدت جامعه داشت و استقامت ایران اسلامی و حمله به آمریکا و اسرائیل در پاسخ به جنایات آنها با حماسهآفرینی رهبر انقلاب، داغ بزرگی بر دل نظام سلطه نشاند و انتقام تاریخ اسلام و تشیع را از جبهه استکبار گرفت. ما امروز رسالت مهمی در قبال رهبر انقلاب و توجه به منویات ایشان داریم، امروز گاهی شاهد مظلومیت رهبری هستیم، باید حوزه و طلاب همان طور که با جریان انقلاب همراه بودند و در کنار امام، ایستادند ما نیز باید ایستادگی کنیم، باید قدرت نمایی طلاب جوان در عرصههای مختلف را حفظ کنیم و برای علمای بزرگی که با جان و دل از انقلاب حمایت کردند بزرگداشت بگیریم؛ برای ما اصل، حفظ نظام است و در این مسیر باید از مواضع رهبری دفاع کنیم، رهبری دقت زیادی بر روی ویژگیهای بزرگان دارند و ادبیات و تعابیر خاصی در خصوص دشمنان دارند و باید این ادبیات را احیا کنیم، ما باید با تشکیل اتاق فکر، نیروهای جوان و طلاب را به خط کنیم، از طرفی حوزه پیشرو و سرآمد باید به جریانشناسی توجه داشتهباشد.
انتهای پیام/