به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، پنبه از دیرباز یکی از محصولات مهم کشاورزی ایران بهویژه در استان گلستان بوده است. این خطه در گذشته با داشتن شرایط مناسب، سهم قابلتوجهی در تولید پنبه داشت بهطوری که اقتصاد و اشتغال منطقه را تحت تأثیر قرار داده بود اما در دهههای اخیر بهدلایلی از جمله تغییر الگوی کشت، خشکسالی، کمبود نیروی انسانی و محدودیت بازار فروش، کشت پنبه و تولید این محصول راهبردی از رونق افتاد و با وجود تأکید دولت بر افزایش کشت پنبه در یک دهه گذشته، هنوز این محصول در استان به روزهای طلایی و جایگاه قبلیاش باز نگشته است.
مطابق آمارها، در دهههای گذشته گلستان یکی از مهمترین قطبهای تولید و فرآوری الیاف پنبه در کشور محسوب میشد تاجایی که سالها نقش اصلی را در اقتصاد منطقه و معیشت هزاران کارگر ایفا میکرد. آمارها در دهههای 50 و 60 از کشت 180 هزار هکتار پنبه در منطقه گرگان و دشت حکایت دارد، محصولی که پای مهاجران زیادی را از استانهای مختلف از جمله سیستان به این منطقه باز کرده بود و اشتغال و معیشت آنان را تأمین میکرد.
گستردگی کشت پنبه در این خطه باعث شده بود کارخانههای متعدد پنبهپاککنی، واحدهای ریسندگی و صنایع وابسته، چرخهای کامل و پویا از کاشت، برداشت، فرآوری و تولید پوشاک را در شمال کشور تشکیل دهد، چرخهای که ثبات مالی، اشتغال پایدار و رونق اقتصادی را برای بسیاری از خانوادهها تضمین میکرد، اما از دهه هفتاد به بعد، با کاهش تدریجی سطح زیرکشت، افت قیمت پنبه، تغییر الگوی کشت و نبود سیاستهای حمایتی، این چرخه دچار اختلال شد و بسیاری از کارخانههای پنبهپاککنی تعطیل یا نیمهفعال شدند و به این ترتیب تعداد زیادی از کارگران شغل خود را از دست دادند.
کنار این عوامل داخلی، تحولات کشوری بهویژه افزایش واردات پنبه نیز ضربه مهمی به اقتصاد پنبهکاران وارد کرد. براساس آمارها نیاز سالانه ایران به پنبه بین 150 تا 180 هزار تن است که عمدتاً برای صنعت نساجی مصرف میشود اما تولید داخلی پنبه تنها حدود 50 تا 55 هزار تن در سال است که تنها حدود 30 تا 40 درصد نیاز کشور را تأمین میکند، بنابراین، ایران برای تأمین باقیمانده نیاز خود یعنی حدود 100 هزار تن پنبه یا بیشتر، به واردات وابسته است.
این آمار نشان میدهد که حدود 60 تا 70 درصد پنبه مصرفی کشور از طریق واردات تأمین میشود، رقمی که بهدلیل اختصاص ارز ترجیحی و تعرفه پایین، باعث شد کارخانهها بهجای خرید پنبه استانهایی مانند گلستان، به واردات ارزانقیمت روی بیاورند و به این ترتیب تقاضا برای پنبه داخلی کاهش پیدا کرد که این هم منجر به افت شدید قیمت این محصول شد. این وضعیت، موجی از بیانگیزگی را میان کشاورزان ایجاد کرد چرا که وقتی پنبه خارجی با قیمت پایین و کیفیت نسبتاً مناسب وارد میشود، کشاورز داخلی که با هزینههای سنگین بذر، آبیاری، کود، سم و کارگر مواجه است، دیگر شانسی برای رقابت ندارد.
نتیجه این روند، کاهش قابل توجه سطح زیرکشت پنبه در کشور از بالغ بر 500 هزار هکتار در دهه شصت به حدود 70 تا 80 هزار هکتار در سالهای اخیر بود، افتی که نهتنها امنیت تولید داخل را تهدید کرده بلکه کمر صنایع نساجی مستقل و پنبهکاران مناطق تولیدی را نیز خم کرده است،
بنابراین موضوع کشت پنبه در گلستان صرفاً تحلیل یک موضوع استانی نیست بلکه بخشی از یک چالش ملی است که میان سیاستهای وارداتی، قیمتگذاری و آینده صنعت نساجی کشور پیوند خورده است و در صورتی که سیاستهای نادرست قیمتگذاری و واردات ادامه یابد، احیای این محصول و بازگشت رونق به صنایع مرتبط ممکن نخواهد بود، به همین دلیل، مجموعهای از کارشناسان معتقدند که اصلاح نظام خرید تضمینی، ساماندهی واردات، حمایت از کشت مکانیزه و بازگشت ارزش اقتصادی پنبه میتواند زمینهساز احیای جایگاه تاریخی طلای سفید در شمال کشور و بازگشت رونق به صنایع نساجی وابسته باشد.
قربان قربانی، رئیس مؤسسه تحقیقات پنبه کشور یکی از دلایل عدم توسعه کشت پنبه در گلستان را قیمتگذاری نامناسب این محصول دانست و اظهار کرد: پنبه نیز باید مانند سایر دانههای روغنی خرید تضمینی داشته باشد. زمانی که دانه پنبه از قیمت خرید تضمینی برخوردار شود قیمت وش پنبه نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
وی خواستار واردات پنبه با ارز آزاد شد و افزود: در زمان حاضر پنبه با ارز آزاد کشت میشود و واردات با ارز توافقی انجام میشود که قطعاً با این شرایط، واردات صرفه اقتصادی بیشتری دارد.
قربانی با ابراز اینکه صنایع نخواهند گذاشت پنبه با قیمت آزاد وارد شود، ادامه داد: از نمایندگان میخواهیم قوانینی را که در این حوزه وجود دارد، اصلاح کنند چون زمانی کشت پنبه توسعه پیدا میکند که واردات آن با ارز آزاد انجام شود.
وی راجع به اصلاح قیمتگذاری پنبه گفت: تا زمانی که قیمت پنبه اصلاح نشود نمیتوانیم انتظار توسعه کشت این محصول را داشته باشیم، از سویی دیگر احیای پنبه در گلستان نیازمند تصمیمات بالادستی و اراده قوی برای رفع موانع موجود است وگرنه با این تکرار مکررات، اقدام در خوری برای توسعه این محصول انجام نخواهد شد.
رئیس مؤسسه تحقیقات پنبه کشور با بیان اینکه نگاه دولت چهاردهم به رونق کشت پنبه، نگاهی حمایتی است، خاطرنشان کرد: یکی از اقدامات مثبت دولت چهاردهم برای حمایت از تولید پنبه داخل، حذف ارز ارزانقیمت واردات است که تولید این محصول را در داخل افزایش خواهد داد، همچنین رونق کشت مکانیزه این محصول کنار بازسازی کمباینهای قدیمی و فرسوده برای کاهش هزینههای برداشت پنبه از اقدامات حمایتی دولت چهاردهم بوده است.
کنار حمایتهای نیمبند از تولید پنبه داخلی که روزی سودای خودکفایی آن را نیز در سر داشتیم، بهواسطه افزایش روزافزون قیمت دلار و بهتبع آن گرانی نهادههای کشاورزی و سیاست انقباضی بانک برای پرداخت تسهیلات کمبهره به کشاورزان و کمبود نقدینگی زارعان و اقتصاد نامناسب مردم، آنچه بیش از همه باعث افزایش رغبت و انگیزه برای کشاورزان میشود، خرید تضمینی آن هم بهقیمتی بهصرفه است موضوعی که رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گرگان هم به آن تأکید دارد.
سیدهامان هاشمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گرگان با تأکید بر اینکه توانمندسازی و رونق در کشت پنبه مشروط به خرید تضمینی آن است، اظهار کرد: با هدف رونق دوباره پنبه گلستان بهدنبال اصلاح الگوی کشت هستیم تا بتوانیم برنامههای متنوعی برای رشد و توسعه استان انجام دهیم.
وی محدودیت خرید این محصول از پنبهکاران را بهعنوان بزرگترین مشکل تولید پنبه و کاهش میل و رغبت کشاورزان برای کشت آن دانست و اضافه کرد: پنبه میتواند جایگزین کشت شالی باشد، اما بهدلیل بیتوجهی دولتها سطح زیرکشت آن به کمتر از 7 هزار هکتار رسیده است.
هاشمی تأکید کرد: با قیمتگذاری پنبه مانند سایر دانههای روغنی و بهرهگیری از این محصول در صنعت روغنکشی، توسعه این محصول در استان بهمیزان قابلتوجهی اتفاق خواهد افتاد.
وی با ابراز اینکه "در زمینه افزایش کشت پنبه توفیق چندانی حاصل نشده است و امسال تنها در حدود 7 هزار هکتار زیر کشت پنبه رفته است."، گفت: نیاز است دولت با تدوین بستههای تشویقی نسبت به افزایش کشت پنبه با هدف تولید داخل اقدام کند تا همین تعداد محدود از اراضی کشت پنبه هم تقلیل نیابد.
مطابق نظر کارشناسان همواره قیمتگذاری منصفانه بر محصولات کشاورزی، موتور محرک توسعه کشاورزی است بهطوریکه بدون این محرک، حتی بهترین ظرفیتهای کشاورزی نیز رونق و پایداری نخواهند داشت،
ازاینرو قربانعلی روشنی عضو هیئت مدیره انجمن جهانی پنبه هم بر آن تأکید و اضافه کرد: قیمت منصفانه نهتنها از کشاورز حمایت میکند، بلکه مصرفکننده را نیز قادر میسازد به محصول باکیفیت و قیمت مناسب دسترسی داشته باشد.
وی معتقد است حمایت حلقههای اولیه کشت پنبه، حمایت از پوشاک تولید داخل را بههمراه خواهد داشت از سویی دیگر حمایت از این محصول راهبردی، افزونبر حفاظت از آب و خاک، پایداری تولید را رقم میزند.
روشنی با بیان اینکه دولت برای بازگشت دوباره رونق به کشت پنبه، باید بهجز قیمتگذاری عادلانه، اختصاص ارز ترجیحی برای واردات وش پنبه را متوقف کند، افزود: وقتی میتوان برای محصول پنبه در داخل کشور خوداتکا شد چرا واردات این محصول باید مشمول ارز ترجیحی شود؟ وقتی تعرفه واردات محصول پنبه صفر میشود و به آن ارز ترجیحی اختصاص مییابد تولیدکننده واردات پنبه را ترجیح میدهد.
روشنی تکمیل مکانیزاسیون را راهکار دیگر برای رونق کشت پنبه در گلستان دانست و اضافه کرد: ماشینهای کوچک برداشت پنبه هم جوابگوی مزارع یک تا 2 هکتاری استان گلستان است. تأمین این ماشینآلات ضمن کاهش هزینهها، انگیزه کشاورز را برای کاشت پنبه دوچندان میکند.
با توجه به اهمیت برداشت مکانیزه پنبه و تأثیر رونق این کشت با کشاورزی مدرن بر استان، جهاد کشاورزی چندی پیش یک دستگاه کمباین پنبه را برای برداشت موقت پنبه وارد استان کرد تا کشاورزان ضمن آشنایی با این ماشین کشاورزی با روش برداشت مکانیزه آن و تسهیل فرایند برداشت پنبه آشنا شوند.
ابراهیم هزارجریبی رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان نیز در این رابطه گفت: کشت مکانیزه پنبه بهویژه با استفاده از دستگاههای پنوماتیک برای برداشت محصول، بهرهوری کشاورزان را بهطرز چشمگیری افزایش خواهد داد، ضمن اینکه این تغییر، کشاورزان را قادر میسازد با کارایی بالاتری محصولات خود را برداشت کنند.
وی ادامه داد: گسترش کشت مکانیزه پنبه از اهداف جهاد کشاورزی استان برای سالهای آینده است، در این راستا نیاز است پنبهکاران همکاری بیشتری با سازمان جهاد کشاورزی داشته باشند.
محمدرضا جامی، مدیر تعاون روستایی گلستان نیز درباره خرید توافقی وش در استان گفت: در راستای خرید توافقی محصول و حمایت از تولیدکنندگان تا کنون 447 تن وش پنبه با قیمت هر کیلوگرم 57 هزار و 500 تومان بهطور علیالحساب خریداری شد، همچنین با هدف تسهیل خرید حمایتی نیز مبلغ 130 میلیارد ریال تسهیلات با نرخ ترجیحی 13 درصد توسط مدیریت تعاون روستایی استان از طریق بانک کشاورزی برای تسهیل در عملیات خرید و خدمترسانی به تولیدکنندگان اختصاص یافت.
گذشته از مشکلاتی نظیر برداشت سنتی پنیه، قیمتگذاری منصفانه، محدودیت خرید تضمیمی محصول و واردات، برخی معتقدند مدیریت ضعیف و سیاستهای ناکارآمد نیز نقش چشمگیری در کاهش زیرکشت پنبه داشته است، چراکه در دهههای گذشته انتخابهای سیاسی مدیران جهاد کشاورزی و نبود برنامهریزی دقیق باعث شده است اقتصاد استان بهشدت تحت تأثیر کاهش محصولات پرارزش قرار گیرد و درآمد سرانه کشاورزان کاهش یابد، موضوعی که یک محقق مروج ارشد کشاورزی هم آن را تائید میکند.
محمدتقی مبشری محقق مروج ارشد کشاورزی دراینباره معتقد است: اغلب مواقع انتخاب مدیران جهاد کشاورزی استان سیاسی بود که این باعث شد اقتصاد استان ـ که وابسته به کشاورزی است ـ تحت تأثیر قرار گیرد.
وی یکی از دلایل کاهش کشت پنبه در دهههای گذشته را مدیریت ضعیف دانست و افزود: با توجه به کاهش محصولات بهصرفه اقتصاد استان بهصورت جدی تحت تأثیر قرار گرفت.
اما ناکارآمدی مدیران و تأثیر رفتار آنها بر اقتصاد استان در درازمدت تنها موضوعی نیست که یک کارشناس یا محقق مروج ارشد کشاورزی به آن اذعان داشته باشد چراکه چندی پیش در سفر وزیر جهاد کشاورزی به گلستان عبدالحکیم آقارکاکلی نماینده مردم گنبدکاووس در مجلس شورای اسلامی در جلسهای به این مسئله صحه گذاشته و گفته بود: روزگاری اینجا پهنه مقدس سرزمین طلای سفید بود اما متأسفانه حکمرانی اشتباه جهاد کشاورزی باعث نابودی این محصول استراتژیک شد. روزی گنبدکاووس مقصد کاریابی بود، اما در زمان حاضر مقصد صادرات نیروی کار به خارج استان و کشور است که این بهدلیل کمبود شغل اتفاق افتاده است.
به گزارش تسنیم، بررسی وضعیت کشت پنبه در استان گلستان نشان میدهد که این محصول با وجود اهمیت تاریخی و اقتصادی، در سالهای اخیر از رونق قابلتوجهی برخوردار نبوده است. عواملی مانند تغییر الگوی کشت بهسمت محصولات پرتقاضا و پرمنفعت، محدودیت منابع آبی، مشکلات مربوط به نیروی کار و برداشت، حساسیت گیاه به آفات و بیماریها و نوسانات بازار، مهمترین دلایل کاهش تولید پنبه هستند. با توجه به این شرایط، بازگشت پنبه به جایگاه سابق خود در استان نیازمند برنامهریزی دقیق، حمایتهای دولتی، آموزش کشاورزان و استفاده از تکنولوژیهای نوین در کشاورزی است. تنها با رفع این موانع میتوان زمینه افزایش تولید و بهرهوری این محصول اقتصادی را در گلستان فراهم و نقش تاریخی آن را در کشاورزی استان احیا کرد.
انتهای پیام/.+