گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ یکصدونودوپنجمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز دوشنبه 17 آذر 1404 ضبط و منتشر شد. «منصور براتی»، کارشناس مسائل اسرائیل در این اپیزود اقدامات اسرائیل در سوریه پس از سقوط حکومت بشار اسد را از نظر میگذراند.
در مورد واکنش اسرائیل به فروپاشی حکومت اسد، نکته محوری این است که تلآویو در دورههای مختلف رویکردهای متفاوتی نسبت به تحولات سوریه دنبال کرده است. اگرچه حکومت سوریه پیش از 2011 بهعنوان بخشی از محور مقاومت و متحد راهبردی ایران شناخته میشد، اما اسرائیل در دهههای قبل بهطور سنتی از تغییر ساختار قدرت در دمشق استقبال نمیکرد.
دلیل اصلی این احتیاط آن بود که مهمترین نیروی اپوزیسیون سوریه تا آن زمان جریان اخوانالمسلمین محسوب میشد؛ جریانی که در شام سابقهای ضدصهیونیستی داشت. اسرائیل نگران بود در صورت به قدرت رسیدن اخوان المسلمین در سوریه، رقابتی که با نظام سوریه در سطح استراتژیک دنبال میشد، در سطح ایدئولوژیک هم آغاز شود.
افزون بر این، شاخه فلسطینی اخوانالمسلمین، یعنی حماس، یکی از دشمنان اصلی اسرائیل بود و تلآویو نگران بود که سقوط اسد به قدرتگیری یک حکومت اخوانی در مرزهایش منجر شود.
از سال 2011 به بعد، با آغاز بحران سوریه، این الگوی سنتی بهتدریج دچار دگرگونی شد. اسرائیل از حدود 2018 به بعد، همزمان با آنکه حکومت بشار اسد توانست بخشهایی از قدرت خود را تثبیت کند، سیاستی را در پیش گرفت که میتوان آن را «مهار فعال» نامید. تلآویو بهویژه بر جلوگیری از گسترش نفوذ ایران و استقرار پایگاههای نظامی مرتبط با تهران در مناطق نزدیک به مرزهای اسرائیل متمرکز شد. این رویکرد تا حدود سال 2024 ادامه داشت.
با تحولاتی که نهایتاً به سقوط حکومت اسد انجامید، اسرائیل سیاست سنتی خود را کاملاً کنار گذاشت و در عمل به برخی از نیروهای مخالف اسد کمکهایی ارائه کرد؛ بهویژه اقداماتی که مانع از رساندن کمکهای خارجی به دولت اسد میشد یا هزینه حمایت از باقیمانده ساختار قدرت در دمشق را برای حامیان خارجی افزایش میداد.
در سطح شعار و موضعگیری رسمی نیز روندی پیچیده مشاهده شد. زمانی که نیروهای «تحریرالشام» توانستند مواضع خود را در چندین شهر سوریه تثبیت کنند، واکنش اولیه وزیر خارجه اسرائیل، گیدعون ساعر، لحنی مثبت داشت.
او اعلام کرد که اسرائیل از «توانایی مردم سوریه برای تغییر حکومتی که نمیخواستند» خرسند است. اما این موضع خیلی زود با واکنش منفی نهادهای امنیتی و نظامی اسرائیل مواجه شد. این نهادها موضع ساعر را تقبیح کردند و تأکید نمودند که اسرائیل نباید خوشبینی یا بدبینی درباره روندهای داخلی سوریه ابراز کند.
در نتیجه، ادبیات رسمی مقامات اسرائیلی به سرعت تغییر کرد و ساعر در اظهارنظر بعدی خود اعلام کرد گروههای به قدرت رسیده «جهادگرایانی غیرمنتخب» هستند و اسرائیل «نه از آنها حمایت میکند و نه وارد تعامل سیاسی با آنان خواهد شد».
از آن پس، لحن تلآویو کاملاً به سمت بیطرفی سرد یا حتی بدبینی محتاطانه رفت. بهویژه تلاش شد که از هرگونه اظهار خرسندی علنی درباره سقوط اسد یا به قدرت رسیدن ساختار جدید به رهبری ابو محمد الجولانی (احمد الشرع) خودداری شود.
انتهای پیام/