به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، حجتالاسلام داوود فاضل فلاورجانی، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره)، در تشریح نقش زبان و واژگان در شکلدهی به هندسه فکری تمدنها، تأکید کرد که هر منظومه تمدنی، هنگامی که بر جامعهای غالب میشود، کوشیده است منظومه واژگانی متناسب با مبانی فکری، فرهنگی و ارزشی خود را بر آن جامعه تحمیل کند یا در آن رواج دهد. وی با اشاره به تمدن غرب افزود: در سالهای اخیر بسیاری از واژگان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این تمدن به تدریج در ادبیات عمومی جوامع مختلف، از جمله جامعه ما، رسوخ کرده است.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی با بیان این نکته که رهبر معظم انقلاب بارها نسبت به بهکارگیری برخی مفاهیم با بار معنایی خاص و برخاسته از جهانبینی غربی هشدار دادهاند، یادآور شد: واژههایی مانند «خاورمیانه» یا «دموکراسی» از جمله مفاهیمی هستند که ایشان ترجیح دادهاند برای آنها معادلسازی بومی ارائه شود. این دقت در انتخاب واژهها، نشاندهنده حساسیت رهبر انقلاب نسبت به سیطره واژگانی غرب است و ناشی از نگاه تمدنی ایشان به مسائل فرهنگی و معرفتی است.
وی نمونهای از این دگردیسی واژگانی را تغییر اصطلاحات بنیادین در گفتمان انقلاب دانست و اظهار کرد: امام خمینی(ره) بر واژه «مستضعف» تأکید داشتند، واژهای که وجود عامل استضعاف و نیروی استکباری مقابل را نشان میدهد، اما به مرور در فضای رسانهای، این واژه به «آسیبپذیر» تغییر یافت؛ واژهای که بهجای نشان دادن ظلم ساختاری، مسئولیت وضع موجود را به خود فرد نسبت میدهد. در مقابل مستضعف، مفهوم «مستکبر» قرار دارد؛ اما در ادبیات برخی مسئولان، این واژه به «قدرتهای بزرگ» تغییر یافته است. در حالی که رهبر انقلاب عمدتاً از تعابیری مانند «نظام سلطه» بهره میبرند.
عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) به واژه «توسعه» نیز اشاره کرد و توضیح داد: این واژه در ادبیات امروز تنها یک اصطلاح ساده نیست؛ بلکه حامل بار معنایی و جهانبینی خاصی است. غرب، کشورها را به «توسعهیافته»، «در حال توسعه» و «توسعهنیافته» تقسیم کرده و بدین وسیله مدلی از پیشتعیینشده را بر جوامع تحمیل میکند. تصور رایج این است که توسعهیافتگی تنها به رشد صنعتی یا پیشرفت علمی محدود میشود، در حالی که در منظومه فکری غرب، یک کشور زمانی «توسعهیافته» محسوب میشود که هنجارها، ارزشها و بنیانهای فرهنگی و فکری آن را پذیرفته باشد. حتی اگر کشوری در زمینه فناوری هستهای یا نانو پیشرفت کند، اما جهانبینی غربی را نپذیرد، همچنان «توسعهنیافته» محسوب میشود.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی به آثار منتشرشده در نقد مفهوم توسعه اشاره کرد و گفت: شهید آوینی در کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب»، ویلیام چیتیک در مقالهای کوتاه و ژرف، و همچنین آقای زرشناس در آثار خود، به واکاوی لایههای پنهان و معانی ضمنی این واژه پرداختهاند. این مطالعات نشان میدهد که هر واژه میتواند حامل نگاهی تمدنی باشد که در صورت غفلت، آرامآرام بر ذهن و فرهنگ جامعه مسلط خواهد شد.
وی در پایان با اشاره به اسناد بینالمللی مانند «سند 2030» که با عنوان «توسعه پایدار» معرفی شده، تأکید کرد: شناخت بارهای مفهومی و غایات پنهان این واژگان برای جامعه ما یک ضرورت حیاتی است. هر واژه میتواند حامل جهانبینی و نگاه تمدنی خاصی باشد و بدون تحلیل دقیق آن، فرهنگ، سیاست و راهبردهای توسعهای کشور میتواند به تدریج با ارزشها و اهداف بیگانه همسو شود. از این رو، مراقبت و بازخوانی مفاهیم کلیدی، بخشی از فرایند مقاومت فرهنگی و حفظ هویت فکری ملت است.
انتهای پیام/