گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ یکصدونودونهمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز یکشنبه 23 آذر 1404 ضبط و منتشر شد. «علیرضا مجیدی»، کارشناس مسائل غرب آسیا در چند شماره پیشِروی این پادکست به بررسی علل و عوامل سقوط حکومت بشار اسد در سوریه و تحولات یک سال اخیر دولت موقت بهرهبری احمد الشرع در عرصه داخل و خارجی میپردازد.
بحران سوریه از سال 2011 آغاز شد و بهصورت تدریجی از فاز اعتراضات خیابانی وارد مرحله ترورها و شورشهای مسلحانه شد. از سال 2012 به بعد، عملاً کشور درگیر جنگ داخلی تمامعیار بود.
با این حال، پرسش کلیدی این است که چرا با وجود بیش از 13 سال جنگ فرسایشی، بشار اسد و ساختار قدرت او فرو نپاشید و حکومت تا سال 2024 پابرجا ماند؟ پاسخ به این پرسش صرفاً در عوامل سیاسی و نظامی خلاصه نمیشود و بُعد اجتماعی آن نقشی تعیینکننده ایفا کرده است.
نخستین عامل مهم، چرخش تدریجی طبقه متوسط سوریه بود. بخشی از این طبقه در مراحل آغازین بحران در اعتراضات ضد حکومت مشارکت داشت، اما بهمرور و بهویژه پس از سال 2013 ، به دلیل ترس از نیروهای مقابل و در پرتو ارزیابی تجربه حکمرانی بشار اسد در دهه نخست قدرت، موضع خود را تغییر داد.
سیاستهای توسعه اقتصادی مبتنی بر اقتصاد بازار در دهه 2000 به تقویت طبقه متوسط انجامیده بود و همین طبقه، در مواجهه با بیثباتی و ناامنی، بهتدریج ثبات را بر تغییر ترجیح داد. از سال 2015 به بعد، طبقه متوسط عملاً در زمره حامیان حکومت قرار گرفت.
عامل دوم که همپوشانی قابلتوجهی با عامل اول داشت، غلبه نیروهای رادیکال در میان مخالفان مسلح بود. با طولانی شدن جنگ و افزایش هزینهها، بازیگران میانهرو بهتدریج حذف یا به حاشیه رانده شدند و میدان نبرد در اختیار جریانهای تندرو قرار گرفت. این روند حتی در مناطق خاصی مانند جنوب سوریه نیز به آتشبس و کاهش کنش مسلحانه میانهروها انجامید.
سومین عامل، که از اهمیت بیشتری برخوردار است، حمایت حداقلی اما مؤثرِ بخشی از جامعه از حکومت به دلیل وحشت از گزینههای جایگزین موجود بود. بسیاری از شهروندان نه از سر وفاداری ایدئولوژیک، بلکه از ترس سلطه نیروهای افراطی و دارای سابقه تروریستی، به حمایت از نظام روی آوردند.
در نهایت، نبود یک آلترناتیو واقعی و قابل اتکا روی زمین در میان مخالفان، خلأیی جدی ایجاد کرد. مجموعه این چهار عامل اجتماعی، در کنار مؤلفههای سیاسی و نظامی، به تداوم بقای حکومت بشار اسد انجامید.
انتهای پیام/