به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، علیاکبر صالحی، رئیس بنیاد ایرانشناسی، در مراسم بزرگداشت مقام علمی و شخصیت برجسته دکتر فتحالله مجتبایی، این استاد فرهیخته را یکی از ستونهای استوار دانش و فرهنگ ایران دانست و تاکید کرد که بزرگترین میراث ایشان، پرورش نسلی خردمند و اخلاقمدار است.
صالحی شخصیت این استاد را تجلیبخش یک سنت فکری زنده توصیف نمود که در آن فلسفه، ادبیات، دینپژوهی و علوم اجتماعی در "همصنفی خردمندانه" با یکدیگر معنا مییابند. وی مهمترین ویژگی دکتر مجتبایی را تعادل و توازن در اندیشه، گفتار و عمل برشمرد و افزود: ذهن نوپرور ایشان، دیرنیستی دانایی و حکمت کهن کشور را با پویایی علم و دانش جهانی درهم آمیخته است.
صالحی: استاد مجتبایی پلی میان دانش و حکمت کهن و تحولات معاصر است
رئیس بنیاد ایرانشناسی تصریح کرد: ایشان پلی میان ساحت دانش و معرفت، فلسفه اسلامی و اندیشه تطبیقی، ادبیات کلاسیک فارسی و ادبیات جهانی و سنت و تحولات جهان معاصر بنا کردهاند.
صالحی با اشاره به اهمیت گفتگو در شکوفایی تمدنها که از منظر مجتبایی در حوزه فلسفه و ادبیات تطبیقی مطرح شده است، بیان داشت: این عالم فرزانه نشان دادند که ایران یک موجود زنده تاریخی است که با جهان اسلام و سنتهای فکری غرب نسبت گفتگویی صریح و عمیق داشته و دارد.
اگرچه آثار پرارزش دکتر مجتبایی در تاریخ ادیان، عرفان، فرهنگ و ادبیات گنجینهای بیبدیل است، اما صالحی تاکید کرد که شاید بزرگترین میراث ایشان نه در گفتار و نوشتار، بلکه در "پرورش انسانهایی که علم، تجربه نه، بلکه اخلاق دانشمندی را متصدی میکنند" نهفته باشد.
صالحی در پایان سخنان خود، ضمن ارج نهادن به تلاشهای بیچشمداشت استاد مجتبایی در علمگستری و نگاهداشت فرهنگ و هنر سرزمین، از ایشان به عنوان مایه مباهات بنیاد ایرانشناسی یاد کرد و گفت: امروز اگر بهاحترام شما برخاستهایم نهفقط بهپاس گذراندن ارزشمند سالهای زندگی است بلکه بهحرمت عمری است که به روشنتر شدن عقل جمعی مردمان این سرزمین یاری رسانده است.
حداد عادل: استاد مجتبایی الگوی جهانی علمآموزی است
در ادامه این مراسم غلامعلی حداد عادل با اشاره به سوابق آشنایی خود با این استاد فرهیخته از اوایل دهه 50، ابعاد علمی، مدیریتی و اخلاقی ایشان را تشریح کرد و سوابق فرهنگی دکتر مجتبایی در خارج از کشور را یادآور شد.
حداد عادل با بیان اینکه آشناییاش با دکتر مجتبایی به اوایل دهه 50 بازمیگردد، اشاره کرد که در آن زمان، با وجود اینکه مجتبایی استاد دانشکده الهیات بود، حضور وی در جمع استادان گروه فلسفه دانشکده ادبیات (در کنار استادانی چون دکتر نصر، دکتر داوری اردکانی و ...) مورد احترام عمیق دانشجویان بود و مهر و محبت ایشان از همان زمان در دلها نشسته بود. وی افزود که بعدها توفیق همکاری قانونی به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان با دکتر مجتبایی را کسب کرده است.
مدیریت فرهنگی در خارج از مرزها
رئیس فرهنگستان در بخش دیگری از سخنان خود به خدمات عملی و مدیریتی دکتر مجتبایی در حوزه رایزنی فرهنگی اشاره کرد. وی یادآور شد که استاد مجتبایی سالها در پاکستان (لاهور) خدمت کرده و خانه فرهنگ ایران و مرکز تحقیقات فارسی ایران در پاکستان را که اکنون یکی از کتابخانههای معتبر ایرانشناسی است، تأسیس کرده است. این خدمات فرهنگی مشابه در کشور هند نیز تکرار شده است.
شخصیت اخلاقی و میدانداری جوانان
حداد عادل با توصیف منش اخلاقی دکتر مجتبایی، او را شخصیتی بسیار دوستداشتنی خواند که همکاران و شاگردان از همنشینی با او احساس "تعالیم و لذت" میبرند.
وی با اشاره به سن نزدیک به صدسالگی استاد، نکتهای جالب را مطرح کرد: جوانها ایشان را رها نمیکنند...، جوانهای فرهنگستان استاد مجتبی را یککنجی میبرند و یک میز جداگانه برای مصاحبت با ایشان دارند.
حداد عادل سخاوت دکتر مجتبایی در آموزش را یکی دیگر از ویژگیهای بارز او دانست و تأکید کرد که ایشان فاصلهای بین خود و جوانان احساس نمیکند و همچون چشمهای جوشان، علم و معرفت خود را در اختیار دیگران قرار میدهد.
وی ابراز امیدواری کرد که جلسات بزرگداشت حاوی این پیام برای دانشجویان باشد که باید با الگو قرار دادن زندگی استاد، سختیکشیدن و کتاب خواندن را سرلوحه کار خود قرار دهند.
تسلط چندزبانه؛ نمایش تراز جهانی دانشمند ایرانی
در پایان، حداد عادل به تسلط چندزبانه دکتر مجتبایی اشاره کرد و گفت: اگرچه در دنیای امروز تسلط بر انگلیسی کافی به نظر میرسد، اما دانشمندی در تراز جهانی مانند ایشان، علاوه بر فارسی و عربی، بر زبان انگلیسی مسلط بوده و سابقه تدریس تاریخ ادیان هندی در هاروارد را داشته است. وی همچنین به آشنایی استاد با زبان فرانسه، ترکی، اردو، سانسکریت، فارسی باستان و پهلوی اشاره کرد و زندگی ایشان را مایهی افتخار ایران و جهان دانست.
بلرام شکرا: مجتبایی پلی میان دو سنت غنی دانش است
بلرام شکرا، رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند، در این مراسم بر پیوند ناگسستنی ایرانشناسی و هندشناسی تاکید کرد و خدمات دکتر مجتبایی را در تبیین این ارتباط تاریخی ستود.
شکرا سخنرانی خود را با این نکته آغاز کرد که ایرانشناسی بدون هندشناسی نمیتواند کامل باشد. او با استناد به یک شعر که ایران را "شیر" و هند را "خورشید" میخواند، بر شجاعت ذاتی ایران و پیوستگی سنت دانش هندوستان تاکید ورزید و گفت: «ما نباید زبان را از دست بدهیم، زیرا دستورنویسان بزرگی در این حوزه داشتهایم.
اهمیت تحقیقات مجتبایی در دستور زبان عربی
رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند به یکی از کتابهای عربی دکتر مجتبایی اشاره کرد که به دقت نشان میدهد دستور زبان عربی، پیش از مدون شدن رسمی در دوره عباسی، تحت تأثیر نحوه نگارش دستور زبان توسط ایرانیانی بوده که در مرزهای ایران فعالیت میکردند. به گفته وی، انسجام این دستور بسیار تحت تأثیر دستور زبان سانسکریت قرار گرفته است، و این نشان میدهد که دستور زبان فارسی خود یک "دستور زایشی" بوده و فراتر از صرفاً بازدهی، قابلیت تولید جملات بیشمار را داشته است.
قدمت رابطه ترجمه و تبادل علمی
شکرا با اشاره به اینکه نگاه رایج به ایرانشناسی معمولاً با زمان حملهها آغاز میشود، تاکید کرد که رابطه فرهنگی ایران و هند بسیار قدیمیتر است. او به صراحت در کتاب دکتر مجتبایی اشاره کرد که در زمان *شاپور اول ساسانی*، کتابهای بسیاری از سانسکریت به زبان پهلوی ترجمه شده بودند؛ از جمله کتب مربوط به ادیان بودایی که حاوی مباحث نحوی نیز بودهاند. این ترجمهها بعدها در دوره عباسی نیز از طریق برمکیان بلخ به عربی راه یافتهاند و نشاندهنده قدمت و عمق این سلسله ترجمه است.
تقدیر از تبیین دقیق علوم هندی
رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند ابراز خرسندی کرد که استاد مجتبایی با این دقت نظر، درباره علوم هندی و تأثیرات آن سخن گفته است.
وی میگوید: ما مفتخریم که در استاد تمام دانش هند و تمام دانش غرب یکجا جمع شده است.
او اعلام کرد که در حال پیگیری ترجمه یکی از کتب دکتر مجتبایی به زبان هندی است تا مردم هند نیز به این سلسله ارتباط غنی با ایرانیان و خدمات استاد مجتبایی مفتخر باشند.
در پایان، بلرام شکرا از طرف خود و جامعه دانش هند، از دکتر مجتبایی تجلیل و برای ایشان عمری طولانی و سالم آرزو کرد.
انتهای پیام/