حجتالاسلام والمسلمین دکتر حسن غفاریفر، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در گفتوگو با خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، به تحلیل رفتارهای رهبر معظم انقلاب با تأکید بر اندیشه فارابی پرداخت.
وی گفت: من بحثم را با همان تجربهی سفر رهبر معظم انقلاب به قم در سال بعد از فتنهی 88 آغاز میکنم؛ سفری که برای من صرفاً یک برنامه رسمی نبود، بلکه پنجرهای بود رو به حقیقت شیعه و مفهوم «نائب امام زمان». من تقریباً در همه جلسات حضور داشتم؛ از نشستهای خصوصی با اساتید گرفته تا دیدارهای عمومی با مردم و مراسم میدان آستانه.
او افزود: هر بار که چهرهی نورانی آقا را نگاه میکردم، یک جمله در ذهنم میچرخید، اگر یک امام عادل و یک نائب حقیقی تا این اندازه توان و مدیریت و بصیرت دارد، پس خود امام معصوم(عج) که انسان کامل مطلق است چه مقام و مرتبهای دارد؟! ما در روایات داریم که امام صادق(ع) میفرماید: ای کاش زمان حضرت قائم(عج) را درک میکردم و در زمره خدمتگزارانش بودم. این مقایسه برای من همیشه یک حقیقت را روشن میکند: شناخت نائب، مقدمهی شناخت صاحب است.
حجتالاسلام غفاریفر با توصیه به مطالعه کتاب ارزشمند «منتخب الاثر» تألیف مرحوم آیت الله صافی، گفت: من پس از فتنه 1401، انتظار داشتم وضعیت بسیار پیچیدهتر شود، چون روایات هم این نوع پیچیدگیها را پیشبینی کردهاند. اما برخلاف پیشبینیها، ما شاهد روشنتر شدن صحنه بودیم. نمیگویم پایان ماجراست؛ نه، ما حق نداریم با یک روایت یا یک جلسه درباره آخرالزمان داوری قطعی کنیم. فقط کسانی میتوانند تا حدودی داوری کنند که مانند امام و رهبر انقلاب دارای بصیرت تاریخی و تسلط بر روایات هستند.
استاد جامعهشناسی تصریح کرد: همانقدر که نقش رهبری در این دوره مهم است، مردم ایران هم مهم هستند. این حرف فقط احترام گذاشتن نیست؛ این یک واقعیت تاریخی و الهی است. اگر امت نباشد، امام تنها میماند؛ همانگونه که بسیاری از امامان ما تنها ماندند. اگر امام نباشد، امت بینقشه میشود. پس هرکس بخواهد یکی را حذف کند، در واقع اصل دین را هدف گرفته است.
وی افزود: امروز میبینیم خداوند با حوادثی مثل جنگ 12 روزه حقایق زیادی را روشن کرده است. تغییر مواضع برخی چهرههای هنری یا فرهنگی که سالها در فضای غربی بودند، نشانهای از همین بیداری است. روایتها هم میگویند که در آخرالزمان، حق و باطل بیش از همیشه از هم جدا میشوند.
پدیدهی «نئوفرقانیسم» و تکرار تاریخ
حجتالاسلام غفاریفر با مقایسهای تاریخی اظهار داشت: در تاریخ همیشه گروههایی مثل خوارج بودهاند که به دلیل برداشتهای غلط، تعصب، یا موجسواری سیاسی از مسیر دین جدا میشدند. امروز هم نسخهی جدیدی از همانها را میبینیم که به نوعی نئوفرقانیسم محسوب میشوند. رهبران این جریانها تمام تلاششان این است که سخنان رهبری را تحریف کنند، مسیر شهید رئیسی را تخطئه کنند و دولت را به حاشیه ببرند.
امت، امام، اسلام؛ مثلث حفظ انقلاب
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم با بیان اینکه انقلاب اسلامی روی مثلث اسلام، امام و امت ایستاده، ابراز کرد: اگر یکی حذف شود، دو بخش دیگر کارکرد خود را از دست میدهند. این ترکیب همان چیزی است که قرنها شیعه را زنده نگه داشت. بهعنوان نمونه؛ بدون تلاشهای سید رضی، سید مرتضی و بعد علامه مجلسی، اصلاً زمینهای برای انقلاب اسلامی نبود. اگر صفویه موفق شد، تا زمانی بود که با علما همراه بود. وقتی از علما فاصله گرفت، دچار ابتذال شد. اینها قانون تاریخ است.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خدا بنا دارد بشر را با فهم خودش به ضرورت آمدن حجت برساند تأکید کرد: حالا که امام معصوم در غیبت است، بشر باید با فهم خودش به ضرورت وجود حجت و نیابت برسد. این میشود حکومت شرعیِ اضطراری. یعنی بنا نیست بیحکومت بمانیم، بلکه نزدیکترین فرد به معیارهای امام را انتخاب میکنیم.
فاصله میان معصوم و غیرمعصوم قابل اندازهگیری نیست
کارشناس علوم اجتماعی با بیان اینکه در بحث ولایت فقیه معمولاً گفته میشود فقیه «تالی تلو معصوم» است، تصریح کرد: ما هیچ عددی برای فاصله میان فقیه و معصوم نداریم. این فاصله غیرقابل اندازهگیری است. اما حرف این است که اگر قرار است جامعه از معارف اهل بیت(ع) دور نشود، نزدیکترین فرد به آن معیارها باید اداره را برعهده بگیرد. یعنی مقایسه نیست، بلکه «تناسب» است.
ارتباط انقلاب اسلامی با حکمت متعالیه
غفاریفر تصریح کرد: امروز ما از نظر تحول اجتماعی، جلوتر از عصر ملاصدرا هستیم. ملاصدرا در اسفار، سفر «من الخلق الی الحق» و «من الحق الی الخلق» را توضیح میدهد. اما انقلاب اسلامی مرحلهی جدیدی را رقم زد وآن بازگشت به سمت حق، با بردن خلق همراه خود بود. این همان چیزی است که امام خمینی و رهبر انقلاب تحقق اجتماعیاش را شروع کردند؛ چیزی که فیلسوفان فقط تصویر ذهنیاش را داشتند.
وی با بیان خاطرهای از مرحوم آیتالله شاهرودی اذغان کرد: در مظلومیت شیعه، ببینید امارات کجاست و عراق کجا. صدام با یک حمله، بخشی از عراق را گرفت. قرار بود «موسوعه فقه اسلامیه» در امارات نوشته شود. از نجف خواستند عالمی بفرستند، شهید صدر ایشان را فرستاد. اما آن قدر شرایط فرهنگی و اجتماعی عقبمانده بود که حتی تدوین یک دایرهالمعارف در کنار گوش ما ممکن نبود. در لبنان هم وضعیت شیعه فاجعهبار بود. امروز دعوای جهان بر سر کلمه «شیعه» است. این تحول نتیجه همان مثلث اسلام، امام، امت است.
او افزود: ما در دوران «غیبت» اما در اوج «فرصت»هستیم. خدا در طول تاریخ، حجتهای بزرگی در آستین داشته؛ اما وقتی مردم لایق نبودند، آنها را آشکار نکرده است. آیتالله جوادی بر این باور هستند که اینطور نیست که در خزانه الهی، خمینی و خامنهای نبوده باشند؛ مردم لایق بودند که خدا آنها را ظهور داد.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: اگر لایق نباشیم، این نعمت دوباره مخفی میشود. پس فهم این دوران نیازمند شناخت امام، و شناخت امت است. اگر بخواهیم به مدینه فاضله فارابی نزدیک شویم، باید «افضل» را انتخاب کنیم، از خوارج مدرن فاصله بگیریم، و از تاریخ عبرت بگیریم. شیعه در طول تاریخ، هرجا از «رئیس فاضل» و «عالم ربانی» جدا شد، سقوط کرد. و هرجا در کنار آنها بود، پیش رفت. امروز نیز همان قانون برقرار است.
تحلیلی بر شرایط سیاسی اخیر
استاد حوزه و دانشگاه با توجه به فضای سیاسی ماههای اخیر، اظهار کرد: گروههایی هستند که همواره آمادگی عبور از برخی چهرههای وابسته به خود را داشتهاند؛ اما در مقابل از برخی افراد و جریانها بدون قید و شرط حمایت میکنند.
وی در ادامه، برخی واکنشها به عملکرد و شخصیت شهید آیتالله رئیسی را یادآور شد و با انتقاد از رفتارهایی که در گذشته نسبت به او صورت گرفته بود، گفت: در همان زمان، برخی رسانهها و افراد، سفرهای رئیسجمهور را با ادبیاتی تند توصیف میکردند و حتی گمانههایی درباره تهدید جان او مطرح میساختند.
حجتالاسلام غفاریفر معتقد است هدف برخی جریانها از ایجاد حاشیه درباره سخنان اخیر رهبری، تغییر جهت افکار عمومی از پیام اصلی آن سخنان است. رهبر انقلاب با اشاره به تداوم مسیر دولت شهید رئیسی، درصدد بودهاند «جلوگیری از تحریف و سوءبرداشتهای سیاسی» کنند.
انتقاد از خطکشیهای تند جناحی
استاد حوزه در بخش دیگری از سخنان خود با بازخوانی نمونههایی تاریخی از مناقشات سیاسی دهههای گذشته، تأکید کرد که جریانهای مختلف سیاسی در مقاطع گوناگون «دچار افراط و تفریط» شدهاند و افزود: گروههایی که امروز شعار مبارزه با فساد و عدالتخواهی سر میدهند، همانهایی هستند که در گذشته در برابر چهرههای شاخص انقلابی مواضع تندی داشتهاند.
او افزود: تاریخ نشان داده است که بخشی از این جریانها در بزنگاههای سیاسی قادر به حفظ ثبات گفتمانی خود نبودهاند.
مروری بر جایگاه اساتید حوزه و دیدگاههای فقهی
استاد دانشگاه باقرالعلوم در ادامه به برخی شخصیتهای علمی حوزه اشاره کرد و ضمن تمجید از جایگاه علمی و اخلاقی آیتالله شاهرودی و دیگر اساتید برجسته، تأکید کرد که «جامعنگری و فهم عمیق شریعت» در تحلیل مسائل اجتماعی، مهمتر از واکنشهای هیجانی و سیاسی است.
وی افزود:بسیاری از فقهای بزرگ ما همواره بر پیوند عقلانیت، روح شریعت و نیاز زمانه تأکید داشتهاند و جریان امروز انقلاب نیز بر همین مبنا تفسیر میشود.
او بخش مهمی از سخنان خود را به «هویت تاریخی ایران» و نسبت آن با تعالیم اسلامی اختصاص داد و با اشاره به قدمت چند هزارساله فرهنگ ایرانی گفت: ایران در طول تاریخ خود، چه پیش و چه پس از اسلام، پیوستگی عمیقی با مفاهیم دینی و توحیدی داشته است. آثار تاریخی، قبور پیامبران و اسناد تمدنی، نشاندهنده جایگاه دیرین دین در فرهنگ ایرانی است.
حجت الاسلام غفاری فر همچنین تأکید کرد که این نگاه «ناسیونالیستی» نیست بلکه «بازخوانی واقعیت تاریخی و قرآنیِ احترام به اقوام و ملتها» است.
حجتالاسلام غفاریفر در ادامه با اشاره به برخی موضوعات اجتماعی از جمله مسائل زنان، اصلاحات قانونی مانند مهریه و موضوع حجاب گفت: تحولات اجتماعی چند سال اخیر از افزایش بلوغ و پختگی جامعه حکایت دارد. امروز بسیاری از مسائل، برخلاف گذشته، از مجرای آگاهی عمومی و گفتوگوی اجتماعی پیش میرود.
وی با اشاره به سخنان اخیر رهبر انقلاب درباره الزامات برخورد با ناهنجاریها افزود: رهبر انقلاب تأکید کردهاند که مهمترین اصل در این زمینه، اقناع و گفتوگو با مردم است و برخوردهای سخت تنها متوجه افراد سازماندهیشده و هدایتگر خواهد بود، نه عموم جامعه.
حجتالاسلام غفاریفر در پایان با اشاره به نقش تاریخی رهبری دینی در ایران اظهار کرد:آگاهیبخشی، هدایت فرهنگی و پیوند دادن عناصر هویتی ایرانی و اسلامی، ویژگی بارز جریان رهبری در دهههای اخیر بوده است؛ و این مسیر با وجود اختلافنظرهای سیاسی، همچنان مورد توجه عموم مردم قرار دارد.
خبرنگار: بابک شکورزاده
انتهای پیام/