خبرگزاری تسنیم ـ حجت الاسلام موسی آقایاری*؛ در تقویم انقلاب اسلامی، برخی مناسبتها تنها یادآور یک رخداد تاریخی نیستند؛ بلکه گرههاییاند که دو جریان اصیل فکری را به هم پیوند میدهند و افقهای تازهای از تمدنسازی را پیش روی جامعه قرار میدهند. سالروز وحدت حوزه و دانشگاه از همین دست مناسبتهاست؛ پیوندی که نه یک شعار اداری، نه یک همایش تشریفاتی، بلکه یک پروژه تمدنی و ضرورتی عقلی، دینی و اجتماعی است. اگر این وحدت محقق شود، عقلانیتِ حداکثری و معنویتِ ناب در کنار تجربهگرایی علمی قرار میگیرد و جامعه از دوگانهسازیهای مصنوعی و آسیبزای غربزده رها میشود.
حوزه و دانشگاه در حقیقت دو بال برای پرواز ایران در آسمان تمدن نوین اسلامیاند. یکی پاسدار حقیقت و دیگری کاشف ابزار. یکی حامل حکمت و دیگری حامل تجربه. یکی ریشه در هزارسال سنت معرفتی دارد و دیگری موتور محرک پیشرفتهای مادی است. پیام وحدت این است که این دو نه رقیب، نه بدیل و نه مانع یکدیگرند؛ بلکه مکمل هماند. همانگونه که روح بدون بدن جاری نمیشود، پیشرفت علمی بدون هدایت ارزشی و غایتمندی الهی نیز ره به بیراهه میبرد.
در دهههای گذشته، دشمنان این مرز و بوم با دقتی هوشمندانه کوشیدند میان این دو نهاد شکاف بیندازند؛ زیرا خوب میدانستند که اگر حکمت دینی با خرد تجربی پیوند بخورد، الگویی شکل میگیرد که نه در شرق و نه در غرب مشابه ندارد : الگوی تمدن اسلامیِ نوین. الگویی که میتواند هویت مستقل، پیشرفت علمی، عدالت اجتماعی و معنویت توأمان را برای ملتها به ارمغان آورد و بساط سلطه تمدنی غرب را برچیند. به همین دلیل، سالها تلاش کردند تا حوزه را به گذشته متهم کنند و دانشگاه را به انقطاع از هویت بکشانند؛ اما انقلاب اسلامی با فریاد روشنگر وحدت ، این نقشه را نقش بر آب کرد.
اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه، برخاسته از مبانی عقلانی اسلام است؛ زیرا در منطق وحی، علم حقیقتی واحد دارد. تفکیک علوم به دینی و غیردینی مرزی اعتباری است نه وجودی. هر علمی که انسان را در مسیر حقیقت و کمال یاری کند، فی نفسه ارزشمند است؛ به شرط آنکه جهت و هدف آن روشن باشد. مسأله اصلی، مدیریتِ غایت علم است. اگر دانشگاه بدون حکمت اداره شود، ابزارهای قدرتمند علمی در دام قساوت مدرن گرفتار میشوند؛ همان بلایی که امروز بشریت با آن دست به گریبان است؛ تکنولوژی بدون اخلاق، زیست فناوری بدون کرامت انسان، اقتصاد بدون عدالت و رسانه بدون حقیقت حاصل این اتفاق است.
در مقابل، اگر حوزه از دستاوردهای نوین و روشهای علمی فاصله بگیرد، نه تنها قدرت پاسخگویی به مسائل جدید را از دست میدهد، بلکه زمینه برای سوءبرداشت از دین فراهم میشود. زین رو وحدت حوزه و دانشگاه، وحدتِ دو حقیقتِ مکمل است؛ که میتوان آن را وحدت معرفت و مهارت، وحدت حکمت و تکنیک، وحدت اخلاق و علم عنوان کرد.
این وحدت صرفا یک پیوند اداری یا همایش سالانه نیست؛ بلکه یک برنامه دقیق تمدنی است که باید در سه عرصه به ثمر برسد؛
وحدت در مبانی معرفتی؛ دانشگاه باید بپذیرد که علم بدون اخلاق، بصیرت و هدایت دینی، بهسرعت در خدمت ظلم جهانی قرار میگیرد. حوزه نیز باید بپذیرد که پاسخ به نیاز جامعه اسلامی، بدون شناخت عمیق علوم انسانی و طبیعی ممکن نیست. هر دو باید بر محور عقلانیت، اجتهاد، اخلاق و حقیقتجویی متحد شوند.
وحدت در میدان عمل؛ در حال حاضر مهمترین میدان همکاری، عرصه علوم انسانی اسلامی و مسائل واقعی جامعه است. مسأله خانواده، عدالت اقتصادی، تربیت نوجوان، سبک زندگی، معماری و شهرسازی، آینده جوانان، پیری جمعیت، تربیت رسانهای، حکمرانی و… نه با شعار و نه با کار جزیرهای حل نمیشود. این میدان، میدانِ مشترک است. حوزه باید نگاه راهبردی و ارزشمحور ارائه کند، و دانشگاه باید ابزار تحقق آن را مهیا سازد.
وحدت در تربیت نسل آینده؛ نسل آینده، نسلی است که باید در آن فقیهِ تحلیلگرِ اجتماعی و دانشمندِ معتقدِ مجاهد ظهور کنند. دانشگاهی که تنها مهارت بسازد اما جهت ندهد، دانشجوی سرگردان تربیت میکند. حوزهای هم که صرفاً به محفوظات بسنده کند، مبلغانی تربیت میکند که قدرت هدایت نسل نو را ندارند. تنیدن این دو در یکدیگر، نسل طلایی انقلاب را خواهد ساخت؛ نسلی که هم اهل نماز شب است و هم متخصص فناوری کوانتوم؛ هم حکمت میداند و هم جامعهشناسی، هم فلسفه میفهمد و هم مدیریت کلان را درک میکند.
اکنون بیش از هر زمان دیگر، نیازمند این وحدتیم. زیرا جنگ امروز جهان، جنگ روایتها، جنگ علمها و جنگ عقلانیتهاست. دشمن با همه توان میکوشد تا نسل جوان ایران را میان تجربهگراییِ بیریشه و دینداریِ بیتحلیل معلق نگه دارد. اما وحدت حوزه و دانشگاه، این دوگانهسازی مصنوعی را میشکند و الگویی ارائه میکند که عقلانیت دینی و علم تجربی را همافزا نشان میدهد.
در این مسیر، سکوت جایز نیست. امروز باید با صلابت، با عقلانیت و با جدال احسن، از این وحدت دفاع کرد. زیرا وحدت حوزه و دانشگاه یک ضرورت وجودی برای آینده ایران است. ایرانِ بدون این وحدت، یا مقلد صرفِ غرب میشود، یا گرفتار جمود و تحجر. اما ایرانِ برخوردار از این وحدت، ایرانِ پیشتازِ عدالت، ایرانِ پیشتازِ علم، ایرانِ صاحب تمدنی نوین و الهام بخش ملتهاست.
امروز، سالروز این وحدت مبارک، بار دیگر ما را به این حقیقت میرساند که علم اگر در مسیر حق قرار گیرد، جهان را روشن میکند، و دین اگر در مسیر فهم عمیق و علمی حرکت کند، دلها را بیدار میسازد. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی وحدت نور و روشنی؛ وحدت عقل و ایمان؛ وحدت آینده ایران.
*استاد حوزه علمیه
انتهای پیام/