گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم – مریم مرتضوی: هیئت، میراثی است که اهل بیت (ع) به ما سپردهاند تا در تاریکیهای زمان، شمع راه باشد. اگر بخواهیم این شمع را با نورهای نئونی کنسرت جایگزین کنیم، شاید برای لحظهای فضایی جذاب بسازیم، اما هرگز نخواهیم توانست راهی که امام حسین (ع) در کربلا گشود، ادامه دهیم. زنده نگهداشتن امر اهل بیت (ع) نیازمند مسئولیت فکری، هنری و معنوی است؛ نه صرفاً نوا و نغمه.
بر این اساس هیئت تنها جایی برای گریهکردن نیست؛ بلکه کارخانهای زنده است که باید راه و روشنی اهل بیت (ع) را در قلب جامعه رخنه دهد. اما چه زمانی هیئت از این رسالت فراتر میرود؟ چه زمانی مداحی به جای تبیین معارف، خود را با نغمههای غربی آمیخته و هویتش را از دست میدهد؟ و چگونه میتوانیم بدون از دست دادن اصالت، نسل جوان را به این میراث معنوی پیوند دهیم؟ پاسخ این پرسشها در فهم عمیق «احیای امر اهل بیت (ع)» و نگاهی مسئولیتآمیز به آسیبها و راهکارها نهفته است.
هیئت: واحد اجتماعی، نه صرفاً مراسمی
در جامعه شیعی، هیئت تنها یک گردهمایی عزاداران نیست، بلکه یکی از چهار ستون اصلی شکلدهنده هویت دینی، در کنار خانواده، مسجد و مدرسه محسوب میشود. هدف عمیق و الهی این نهاد «احیای امر اهل بیت (ع)» است، یعنی نه تنها یادبودی از عاشورا، بلکه فعالسازی مکتب عاشورا در روزمره زندگی. این احیا همان طور که خداوند میفرماید: «اللَّهُ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا» (سوره حدید: 17) نه تنها زمین را، بلکه قلب مردم را هم با حیات معنوی پر میکند.
اما این احیا زمانی واقعی میشود که ما هیئت را از حاشیههای تشریفاتی بیرون بکشیم و آن را در خدمت تعلیم و تربیت قرار دهیم. یعنی هم محتوا و هم شکل آن باید در راستای راه اهل بیت (ع) باشد.
اگر مداحی در حین بیان فجایع کربلا، به شیوهای صحبت کند که گویی در یک کنسرت حضور دارد، و یا اگر جمعیت با جذابیتهای غیردینی، نه با عمق معنوی به مجلس جذب شوند، آنگاه هر چقدر هم صدا زیبا باشد، اثری جز تفریحپذیری و دوری از حقیقت باقی نخواهد ماند.
بنابراین مداحی نباید تنها وسیلهای برای ابراز اندوه باشد، بلکه باید ظرفی باشد که معارف اسلام را از عدالت تا مقاومت، از فداکاری تا هویت جمعی در آن ریخت. ظرف مناسب، فقط زیبایی ظاهری ندارد، بلکه متناسب با محتوایش است. همینجاست که سؤال اصلی پدید میآید: آیا ما در حال حاضر، از قالبهایی استفاده میکنیم که واقعاً مورد رضای اهل بیت (ع) است؟
آسیبهای پنهان مداحی
کسی که راه اهل بیت (ع) را زنده نگه میدارد، دشمن هم از او خوشنود نخواهد بود. به همین دلیل است که دشمن سعی دارد هیئت را یا از بین ببرد یا آن را از درون تغییر دهد. این تغییر، گاهی با نفوذ سبکهای نامناسب از دوران پیش از انقلاب، و گاهی با تقلید بیرویه از فرهنگهای غربی رخ میدهد.
رهبر معظم انقلاب بارها با دقت هشدار دادهاند: «این جور نباشد که برای اینکه این جوان خوشش بیاید، ما فلان آهنگ نامناسب را مثلاً فرض کنید در شعر مدح یا شعر مصیبت به کار ببریم.» (بیانات در دیدار مداحان اهلبیت علیهمالسلام؛ 30 بهمن 1400)
این امر تنها یک مسئله سلیقهای نیست؛ بلکه یک بحران هویتی است. وقتی به جای تأمل در شهادت، تماشای نورپردازی و سیستمهای صوتی در اولویت قرار میگیرد، یا زمانی که مداح به جای تبیین مقام اهل بیت (ع)، مانند یک هنرمند کنسرت رفتار میکند، هیئت از «مکتب» به «نمایش» تبدیل میشود.
در این میان آسیبهای محتوایی هم کمرنگ نیستند: بیتوجهی به مسائل جهان اسلام، خاموشی در برابر ظلم، معرفی دین به صورت فردگرا و غیرسیاسی، یا حتی پراکندن مضامین غلط درباره ولایت و عصمت.
هیئت یا کنسرت؟
«کنسرتسازی» مجالس مذهبی یکی از جدیترین تهدیدهای امروز است. در ظاهر، ممکن است بگویند «اینها فقط وسیلهای برای جذب جوانان است» اما حقیقت این است که ذائقه، فراموشنشدنیترین بخش فرهنگ است. وقتی کودک یا جوان، مداحی را با موسیقی یا چرخشهای رقصمانند مرتبط ببیند، دیگر هیچگاه نمیتواند به آن به عنوان یک سفر معنوی نگاه کند.
رهبر معظم انقلاب با صراحت فرمودهاند: «مداحی، موسیقی پاپ نیست.»
این جمله کوتاه، مانیفستی برای حفظ هویت دینی است. موسیقی، حتی اگر به ظاهر حلال باشد، در مجالس دینی هم از نظر فقهی محل اشکال دارد و هم از نظر اجتماعی، موجب ترویج فرهنگی است که با سکوت از ظلم و تمایل به تفریحطلبی همراه میشود. در حالی که حضرت زهرا (س) میفرماید: «کَفَی بِالْمَوْتِ واعِظاً؛ بهترین پنددهنده برای انسان مرگ است.» اما ما گاهی نصیحت را با سرود و نور چندان زیبا میکنیم که گویی عاشورا، یک نمایش نورافشانی است نه درسی از ایثار.
این جهتگیری، هیئت را از «ذائقهساز» به «ذائقهسوز» تبدیل میکند. یعنی به جای اینکه هویت دینی را در مخاطب شکل بدهد، آن را با ظرافتهای غیردینی میسوزاند. جذب جوان، مهم است؛ اما نه به قیمت از دست دادن حقیقت. جذب باید از درون و با عمق باشد.
راهکار: هیئت اندیشهورز، کارخانه هوشمند معارف
هیئتهای ما به «هیئت اندیشهورز» نیاز دارند، جایی که روحانی، مداح و شاعر دور هم جمع شوند تا قبل از هر مجلس بپرسند: «این محتوا، راه اهل بیت (ع) را زنده میکند یا خیر؟» این همکاری نه تنها کیفیت مداحی را بالا میبرد، بلکه هویت آن را سریعتر از هر پیامرسانی محافظت میکند.
مداحان ما گاهی دارای صدایی نغمهآفرین هستند، اما آگاهی کافی از معارف دینی ندارند. این خلاء زمانی پر میشود که فضلا و روحانیون، نه تنها از بُردهای مجلس دور نباشند، بلکه بخشی از تیم تولید محتوای آن باشند. محتوای عمیق و هوشمند در حوزههای علمیه بهوفور وجود دارد، اما نیاز به «ترجمه هنری» دارد؛ ترجمهای که با حفظ اصالت، آن را در قالبی زیبا و جذاب به نسل جوان برساند.
در این راه، تبلیغ نباید فقط دفاعی باشد، باید تهاجمی هم باشد. یعنی نه تنها بگوییم «ما چه داریم» بلکه نشان دهیم «آنها چه ندارند». عاشورا در برابر اومانیسم خالی از روح، غدیر در برابر سکولاریسم بیهویت، شهادت در برابر تسلیمشدگی مادی مضامینی هستند که هیئت اندیشهورز میتواند آنها را شکل دهد و مداحان، به زبان روز، به مخاطب برسانند.
انتهای پیام/