خبرگزاری تسنیم ـ عباس نورزائی، کارشناس ارشد کشاورزی و آب و خاک| بمپور، تنها یک شهر نیست؛ سرحلقه تاریخی، کشاورزی و تمدنی در بلوچستان است. شبکه آبیاری بمپور که 24 آبادی را سیراب میکرد، همزاد سد زهک و کهک سیستان بود و نقشی تعیین کننده در حیات انسانی و اقتصادی این پهنه ایفا میکرد.
شواهد تاریخی، بقایای قلعه باشکوه بمپور بر فراز تپههای باستانی -با شباهتهای قابل توجه به ارگ قدیم بم- و گزارشهای متعدد مورخان، همگی گواه آن هستند که بمپور شهری پرجمعیت، آباد و راهبردی بوده است؛ تا آنجا که از آن با عنوان «انبار غله بلوچستان» یاد میشد.
اهمیت کشاورزی بمپور تنها در گذشته دور خلاصه نمیشود. تأسیس مرکز آموزش کشاورزی بمپور در سال 1335 با هدف تربیت مروجان کشاورزی برای روستاهای بلوچستان، ایجاد مرکز تحقیقات کشاورزی و همچنین شکلگیری نخستین شرکت سهامی زراعی استان در این شهر، نشان میدهد که بمپور در دوره معاصر نیز محور توسعه کشاورزی منطقه بوده است. این پیشینه، هرگونه تصمیمگیری درباره منابع آب و خاک این شهر را به مسئلهای ملی و فراتر از ملاحظات مقطعی تبدیل میکند.
با این حال، پرسشهایی جدی و بیپاسخ باقی مانده است. در پشت سد انحرافی بمپور، پیش از انقلاب تنها دو حلقه چاه آب وجود داشت که همانها نیز پلمپ شده بودند. اکنون باید پرسید با چه تدبیر، منطق کارشناسی و هدف توسعهای، مجوز حفر 120 حلقه چاه در این محدوده صادر شده است؟ این حجم برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی، نهتنها تعادل طبیعی را برهم زده، بلکه بنیانهای کشاورزی سنتی و پایدار منطقه را نیز متزلزل کرده است.
پیامد این سیاست نادرست بهروشنی در اعداد و ارقام دیده میشود. دبی کانال آببند انحرافی بمپور که پیشتر حدود 2400 لیتر در ثانیه بود، امروز با حفر گسترده چاهها به رقمی نزدیک به 10 لیتر در ثانیه سقوط کرده است. این کاهش فاجعهبار، عملاً کانالی را که شریان حیاتی کشاورزی منطقه بود، از کارکرد اصلی خود خارج کرده و زمینهای حاصلخیز را به سوی خشکی و بیحاصلی سوق داده است.
در پی این بحران آبی، فاجعهای اجتماعی و زیستمحیطی نیز رقم خورده است. روستاهای متعددی از جمله جعفرآباد، قاسمآباد، سیدآباد و شهیدآباد بمپور و حتی خود شهر بمپور، زیر فشار خشکسالی و هجوم شنهای روان ناچار به جابهجایی شدهاند و برخی چون روستای جمالآباد، بهکلی از صفحه جغرافیا حذف شدهاند. اینها فقط نام روستاها نیستند، بلکه نشانههای فروپاشی تدریجی یک نظام معیشتی و فرهنگی هستند.
امروز سد و شبکه انحرافی بمپور بهدلیل بارانهای فصلی، انباشت رسوبات ناشی از سیلابهای سالهای گذشته و فرسودگی تجهیزات، از چرخه بهرهبرداری خارج شده و سیلابهای امسال نیز بر حجم تخریب خواهند افزود.
مرمت دریچههای کشویی و قطاعی، بازسازی تأسیسات برقی، لایروبی بدنه و کف کانالها و تعمیر فوری جادههای دسترسی باید در اولویت قرار گیرد. زندگی آبرومندانه چند هزار نفر از مردم این استان با همین لایروبی و احیای زیرساختها جان میگیرد؛ در غیر این صورت با تداوم وضعیت موجود جمعیت بیشتری به مشاغل کاذب رانده میشوند و آنگاه دولت ناچار خواهد بود هزینههای به مراتب سنگینتری را در حوزههای امنیتی و انتظامی متحمل شود.
انتهای پیام/