به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در شرایطی که در فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه، انتقاد از رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور بالا گرفته، بحث بر سر یک کتاب جنجالی درباره وزیر امور خارجه این کشور نیز ادامه دارد.
عدهای از تحلیلگران پیشبینی کردهاند که هاکان فیدان، رئیس جمهور آتی ترکیه خواهد بود و جای اردوغان را خواهد گرفت. اما گروهی دیگر بر این باورند که اردوغان او را برکنار خواهد کرد و ابراهیم کالن رئیس سرویس اطلاعاتی میت با حفظ سمت، وزارت امور خارجه را نیز تحویل خواهد گرفت.
اما در شرایطی که این بحث هنوز به فرجام نرسیده، روزنامه نگاران روی نکات مهمی از کتاب جنجالی جانر تاشپینار دست گذاشتهاند. تاشپینار با انتشار کتابی به نام «مکعب راز، دعوا بر سرِ تخت» به روزگار جوانی هاکان فیدان و همچنین نقش آفرینی وی در ساختار قدرت در ترکیه پرداخته است.
کم نیستند شمار تحلیلگرانی که میگویند: هاکان فیدان، شخصاً نوشتن و انتشار این کتاب را سفارش داده تا بیش از هر زمان دیگری نام خود را بر سر زبانها بیاندازد و اول معاون رئیس جمهور و پس از آن نیز رئیس جمهور ترکیه شود.
کتاب مکعب راز، با محوریت تحلیل زندگی هاکان فیدان، به چندین موضوع مهم پرداخته است. از جمله زندگی خواهر او در محله مشهور محافظه کاران آنکارا به نام مجتمع الف، اسناد رمزنگاری شده آمریکا درباره فیدان، ارتباط فیدان با برخی منتقدین تندرو آتاترک، خانواده و دوستان دوران کودکی او و چندین موضوع امنیتی.
این نویسنده، به دنبال طرح چنین موضوعی است که فیدان در سرویس اطلاعاتی میت، چگونه با گروه فتح الله گولن درگیر شد و به چه شکلی با چهره امنیتی اسرار انگیزی به نام کاشف کوزیناوغلو، ملاقات کرد. نویسنده سپس دست به طرح این پرسش حساس زده: هاکان فیدان در مسیر جنگ قدرت، با چه کسانی در نبرد است؟
نبرد برای گرفتن صندلی
حزب عدالت و توسعه یا آکپارتی از سال 2002 میلادی به قدرت رسیده و به باور بسیاری از تحلیلگران سیاسی ترکیه، حالا در موقعیتی قرار گرفته که نیاز به خون تازه دارد. چرا که سن و سال اردوغان، مانع از آن است که همچنان به عنوان موتور حزب عمل کند و باید فردی جای او را بگیرد که علاوه بر محبوبیت اجتماعی نزد محافظه کاران، توانایی سخنرانی و حضور در اجتماعات چند صدهزار نفری هواداران را در خود ببیند.
تاشپینار در کتاب خود به نام مکعب راز، هدف اصلی کار تحقیقاتی خود را بررسی زندگی، حرفه و نقش پشت صحنه هاکان فیدان، به ویژه در رابطه با پویایی قدرت در حزب عدالت و توسعه و نخبگان سیاسی ترکیه ذکر کرده است.
این کتاب توسط انتشار کیرمزی کدی منتشر شده که احتمالاً به عنوان مهمترین انتشاراتی فعال ترکیه شناخته میشود. همین موضوع باعث شده، بسیاری از تحلیلگران به این ارزیابی برسند که انتشار نکات مهمی درباره زندگی فیدان، نه تنها با هماهنگی و مجوز او، بلکه به سفارش خود او صورت گرفته و او از حالا، خود را به عنوان رئیس جمهور بعدی ترکیه میبیند.
آدم یاووز ارسلان، مفسر مرتبط با شبکه فتح الله گولن اعلام کرده که فیدان دستور نگارش کتاب را داده و کاملاً بر ذهن نویسنده تأثیر گذاشته است.
روزنامه پنجره چاپ آنکارا نیز در گزارشی به این اشاره کرده که به مناقشات سیاسی پیرامون فیدان، جناحگرایی حزب عدالت و توسعه و بحثهای مربوط به تأثیرگذاری بر افکار عمومی، از موضوعاتی هستند که بر تحولات سیاسی سالیان آتی ترکیه، مستقیماً اثر خواهند گذاشت.
آیتونچ ارکین، از مشهورترین روزنامه نگاران ترکیه میگوید: «پس از کودتای سال 1980 میلادی در ترکیه، جمعی از محافظه کاران تصمیم گرفتند تا یک مجتمع مسکونی بزرگ را در چندین بلوک آپارتمانی در قلب آنکارا تاسیس کنند و فقط خود آنها در این محله زندگی کنند. افرادی نظیر مرحوم نجم الدین اربکان، رجایی کوتان، نعمان کورتولموش (رئیس فعلی پارلمان ترکیه)، مجاهد ارسلان (از مشاورین مشهور اردوغان)، همگی در این محله زندگی میکردند. این محله به عنوان یک جامعه کوچک کاملاً دینی عمل میکرد و کلیه خانوادههای مجتمع مزبور، سبک زندگی کاملاً دینی داشتند. خواهر هاکان فیدان نیز در یکی از واحدهای این محله ساکن بود و فیدان مرتباً به او سر میزد. اربکان نیز هر هفته دست کم دو بار در تالارهای این محله سخنرانی میکرد و هدف اصلی، پرورش نسلی دیندار و مومن از بروکراتها و فعالان سیاسی در ترکیه بود».
تاشپینار، فیدان را به عنوان کسی معرفی میکند که در گفتمان عمومی ترکیه، هنوز هم جایگاه «تابو» را حفظ کرده است. او کنشگر قدرتمندی است که کمتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و فهم زندگینامهاش، صرفاً از طریق پوشش جریان اصلی، میسر نیست.
او تلاش میکند پیشینه، شبکهها و مسیر شغلی فیدان را به روشی فراتر از گزارشهای سطحی رمزگشایی کند. این کتاب، فیدان را به عنوان یک بازیگر محوری در سیاست حزب عدالت و توسعه و در پیوند سیاست خارجی-امنیتی ترکیه معرفی میکند که از تصمیمات استراتژیک در سرویس اطلاعاتی میت و وزارت امور خارجه گرفته تا ارائه مشورت به اردوغان، شخص او را در موقعیتی نشانده که عملاً بر روی تمامی حوزههای کلیدی سیاست و توزیع قدرت، تاثیر مستقیم دارد.
برخی از ناظران سیاسی و همچنین و ستوننویسانی مانند عایشه نور ارسلان، خاطرنشان میکنند که این کتاب بحث عمومی در مورد نقش فیدان را نه فقط به عنوان یک بوروکرات یا دیپلمات، بلکه به عنوان یک بازیگر سیاسی که حضور و جاهطلبیهای بالقوه آیندهاش در محاسبات قدرت گستردهتر اهمیت دارد، دوباره شعلهور کرده است.
مباحث کتاب در مورد تصمیمات استراتژیک - به عنوان مثال مربوط به سوریه یا شبکههای نخبگان داخلی - در تفسیرها به عنوان منبعی و خوراک بررسی گستردهتر سیاست ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است.
کتاب به دورههایی از زندگی فیدان میپردازد که کمتر گزارش شدهاند، مانند وابستگیهای اولیه، شبکههای اجتماعی و حرکات شغلی پشت صحنه. قرار دادن فیدان در پویاییهای داخلی حزب عدالت و توسعه و بحثهای جانشینی، نگاهی سیاسی به آن میدهد که پوشش رسانهای اغلب از آن چشمپوشی میکند.
البته یکی از نواقص کتاب مزبور، فقدان منابع روشن در اثبات برخی ادعاها است و در برخی موارد، روایت بیشتر تفسیری یا گمانهزنی به نظر میرسد تا مبتنی بر اسناد مستقل و قابل تأیید. این امر در بیوگرافی سیاسی روزنامهنگاری رایج است اما بر قدرت شواهد تأثیر میگذارد و این کتاب به درک عمومی از پیشینه و موضع سیاسی فیدان میافزاید.
چند نکته از کتاب مکعب راز
تاشپینار درباره هاکان فیدان میگوید: «حلقه دوستان محافظه کار هاکان فیدان در محله الف، بر گرایشهای مذهبی و سیاسی او تأثیر گذاشت و البته ساختار محافظهکارانه خانواده او، در شکلگیری شخصیت و تعیین مسیر تحصیلی و کاری او نقش مهمی داشته است. او بعدها به شخصیتی تبدیل شد که بارها نام او در اسناد اطلاعاتی آمریکا آمده است. سیا و نهادهای اطلاعاتی آمریکا، فیدان را به عنوان چهرهای نزدیک به ایران توصیف میکنند و گفته میشود که غرب، با احتیاط به او نزدیک شده است. او برخلاف بسیاری از نظامیان و امنیتیهای ترکیه، تعصب چندانی به آتاترک نداشت و به راحتی به ملاقات نویسنده محافظه کاری رفت که آتاترک را فرعون نامیده بود. فیدان، پس از ورود به سرویس اطلاعاتی میت، با افسر مهمی به نام کاشف کوزیناوغلو همکاری کرد که او را به عنوان روح و افسر نامرئی میت میشناختند و در چندین عملیات حساس، فیدان را با خود به همراه برد. فیدان برای فهم مناسبات اقتصادی نیز با یاسین القاضی همراه شد و توانست به شبکههای اقتصادی نزدیک شود. فیدان بعدها، بدون مشورت با اردوغان، به منظور ورود به نبرد انتخابات پارلمان، از پست امنیتی خود استعفا داد. اما این استعفا از سوی اردوغان مورد قبول قرار نگرفت. گفته میشود فیدان برای اتخاذ آن تصمیم حساس، با برخی مشاورین موسوم به افراد دنیای سایه ارتباط گرفته است. بعدها و زمانی که سدات پکر چهره مشهور مافیایی به ترکیه بازگشت، اولین سوال از او چنین بود: آیا در جریان افشاگریهای یوتیوبی، هاکان فیدان پشت سر شماست؟ طرح این سوال، منجر به گمانهزنیهایی مبنی بر ارتباط فیدان با دنیای زیرزمینی شد».
در این کتاب آشکارا اعلام شده که هاکان فیدان، پس از اردوغان به عنوان وارث مسلم دیده میشود و با چهرههایی مانند بلال اردوغان و ابراهیم کالن در رقابت است.
علاوه بر نویسندگان داخل ترکیه، در خارج از این کشور نیز، کتب متعددی درباره هاکان فیدان نوشته شده که مهمترین آن، چنین عنوانی دارد: «هاکان فیدان: به سوی تصویر رئیس جمهور احتمالی آینده ترکیه».چاپ سال 2025 میلادی در مسکوی روسیه به قلم گئورگ میناسیان، افسر اطلاعاتی بازنشسته ارمنستان و آنجلا سیمونیان، ترکشناس.
این کتاب بر مسیر شغلی فیدان، از ریاست سرویس اطلاعاتی میت تا وزارت امور خارجه تمرکز دارد و نقش استراتژیک او را در رفتار ژئوپلیتیکی ترکیه بررسی میکند. همچنین سعی میکند هویت حرفهای فیدان را بر اساس منابع منبع باز از جمله پایاننامه و سوابق عمومی او رمزگشایی کند.
کتاب مزبور فیدان را به عنوان یک بازیگر قدرت مرکزی به تصویر میکشد که نفوذش فراتر از دیپلماسی سنتی در شکلدهی به استراتژی دولت ترکیه است؛ حتی پتانسیل او را به عنوان یک رهبر ملی آینده در نظر میگیرد.
انتشار این کتاب در روسیه، یک بار دیگر به این ایده دامن زد که بر اساس فرمول مشهور مسکو، به قدرت رسیدن فردی از دل نهاد امنیتی، درباره فیدان نیز در ترکیه تکرار خواهد شد.
در بخش پایانی گزارش به ابعاد مهم این ایده خواهیم پرداخت.
ادامه دارد...
انتهای پیام/