به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، خراسان جنوبی، استانی با اقلیم خشک و شکننده، بیش از دو دهه است که خشکسالیهای پیدرپی را تجربه میکند؛ خشکسالی که امروز آثار آن در افت شدید منابع آب زیرزمینی، ممنوعه شدن بخش عمده دشتها، کاهش توان آبدهی چاهها، چشمهها و قنوات و حتی بروز پدیده فرونشست زمین نمایان شده است.
وابستگی بیش از 95 درصدی تأمین آب استان به منابع زیرزمینی، ضرورت مدیریت مصرف و اجرای برنامههای سازگاری با کمآبی را دوچندان کرده است.
26 محدوده مطالعاتی استان در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارد و مدیریت مصرف، بهویژه در بخش کشاورزی، تنها راهکار ایجاد پایداری منابع آب در سالهای آینده است. در همین راستا، عباس سارانی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی در گفتوگویی تفصیلی با تسنیم، به تشریح آخرین وضعیت منابع آب استان، پروژههای آبرسانی، برنامههای کنترلی، اقدامات فرهنگی و راهبردهای پیشرو برای تأمین پایدار آب پرداخته است.
وابستگی 95 درصدی استان به آبهای زیرزمینی
تسنیم: وضعیت کلی منابع آب استان خراسان جنوبی را چگونه ارزیابی میکنید؟
سارانی: استان خراسان جنوبی به لحاظ موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، ذاتاً در یک منطقه خشک قرار دارد و متأسفانه طی 20 سال اخیر با خشکسالیهای متوالی مواجه بوده است. این شرایط تأثیر جدی بر منابع آبی استان گذاشته است. منابع آبی ما شامل چشمهها، قنوات و چاهها است، اما به دلیل شرایط زمینشناسی استان، بیش از 95 درصد تأمین آب از منابع آب زیرزمینی انجام میشود و همین موضوع فشار زیادی بر سفرههای آب زیرزمینی وارد کرده است.
تسنیم: سهم بخشهای مختلف مصرف آب در استان چگونه است؟
سارانی: حدود 88 درصد مصرف آب استان در بخش کشاورزی، 9 درصد در بخش شرب و حدود 3 درصد در بخش صنعت است. طبیعی است که بیشترین فشار بر منابع آب زیرزمینی از سمت بخش کشاورزی وارد میشود و به همین دلیل، مدیریت مصرف در این بخش اهمیت ویژهای دارد.
26 دشت ممنوعه و بحرانی؛ تصویر نگرانکننده منابع آبی استان
تسنیم: خشکسالیهای اخیر چه تأثیری بر منابع آب استان داشته است؟
سارانی: سال گذشته نسبت به میانگین درازمدت، 43 درصد کاهش بارندگی داشتیم. این موضوع باعث شد کاهش 24 درصدی آبدهی چاههای کشاورزی، 40 درصد کاهش دبی چشمهها و 22 درصد کاهش آبدهی قنوات را تجربه کنیم. استان را به 35 محدوده مطالعاتی تقسیم کردهایم که متأسفانه 26 محدوده آن ممنوعه یا ممنوعه بحرانی است؛ این آمار نشاندهنده شرایط نگرانکننده منابع آبی استان است.
تسنیم: با توجه به این شرایط، مهمترین راهکار عبور از بحران آب چیست؟
سارانی: بدون تردید مدیریت مصرف کلیدیترین راهکار است. اگر بتوانیم مصرف آب را بهویژه در بخش کشاورزی مطابق با میزان آب قابل برنامهریزی کنترل کنیم، میتوانیم پایداری منابع آب را برای سالهای آینده حفظ کنیم. اولویت اول ما نیز همواره تأمین آب شرب بوده و هست.
تسنیم: چه اقداماتی برای تأمین آب شرب استان در دستور کار قرار گرفته است؟
سارانی: مطالعات آبرسانی برای چند منطقه مهم استان انجام شده است. از جمله آبرسانی به شهر فردوس که آماده اجراست و نیاز به اعتباری بالغ بر یک همت دارد. همچنین آبرسانی به شهرستان درمیان با اعتباری بیش از یک همت مطالعه شده و آماده اجراست. طرح آبرسانی به سه شهرستان قاین، زیرکوه و درمیان از منطقه آهنگران نیز میتواند آب 147 روستا، پنج شهر و پاسگاههای مرزی را تأمین کند که برای آن حدود سه همت اعتبار پیشبینی شده و در مرحله اخذ مجوز ماده 23 قرار دارد.
تسنیم: پروژههای اجرایی شاخص در حوزه آبرسانی کداماند؟
سارانی: یکی از مهمترین پروژهها، آبرسانی به شهر طبس است که پس از سه سال توقف، با پیگیریهای انجامشده و تأمین اعتباری حدود 500 میلیارد تومان، از فاصله 32 کیلومتری اجرا و با ظرفیت 100 لیتر در ثانیه به بهرهبرداری رسید و نگرانی تأمین آب این شهر را برطرف کرد. همچنین پروژه آبرسانی به بیرجند از فاصله 60 کیلومتری در حال اجراست که با اعتباری حدود 650 میلیارد تومان تاکنون 54 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و پیشبینی میکنیم تا تابستان آینده به بهرهبرداری برسد.
مهار روانآبها با وجود بارندگی اندک استان
تسنیم: استفاده از روانآبها و مهار سیلابها چه جایگاهی در برنامههای شما دارد؟
سارانی: با توجه به میانگین بارندگی سالانه 107 میلیمتر، استفاده از روانآبها بسیار مهم است. در استان 800 مخزن ذخیره روانآب با ظرفیت 75 میلیون مترمکعب وجود دارد که متأسفانه در حال حاضر فقط 10 میلیون مترمکعب، یعنی حدود 13 درصد ظرفیت آنها پر است. همچنین 12 سد تغذیهای با ظرفیت 15 میلیون مترمکعب اجرا شده و 6 سد تغذیهای دیگر نیز در حال مطالعه و اجراست.
تسنیم: درباره پروژههای نیمهتمام تغذیهای توضیح میدهید؟
سارانی: سه سد تغذیهای بیش از 10 تا 12 سال به دلیل نبود اعتبار نیمهتمام مانده بود که خوشبختانه طی دو سال اخیر، سد بندان نهبندان با 120 میلیارد تومان اعتبار تکمیل و آماده بهرهبرداری شد. همچنین برای سد گزیک در درمیان و سد تغذیهای آهنگران در زیرکوه، حدود 80 میلیارد تومان اعتبار اولیه پیشبینی شده که در صورت تخصیص، اجرا خواهند شد.
تسنیم: برنامه سازگاری با کمآبی استان در چه وضعیتی قرار دارد؟
سارانی: این برنامه که پیشتر با عنوان طرح احیا و تعادلبخشی شناخته میشد، اکنون در قالب سازگاری با کمآبی دنبال میشود و در استان 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. اجرای کامل آن تا پایان برنامه هفتم توسعه هدفگذاری شده است.
سدهای تغذیهای؛ راهکار تقویت سفرههای آب زیرزمینی
تسنیم: اقدامات کنترلی در بخش برداشت آب چگونه انجام شده است؟
سارانی: خوشبختانه بیش از 99 درصد چاههای کشاورزی استان به کنتورهای هوشمند آب و برق مجهز شدهاند و امکان کنترل از راه دور وجود دارد. همچنین در یک سال گذشته 155 حلقه چاه غیرمجاز شناسایی و مسدود شده و در حال حاضر چاه غیرمجاز فعال نداریم.
تسنیم: وضعیت رودخانهها و حفاظت از آنها چگونه است؟
سارانی: رودخانهها شاهرگ تغذیه آبخوانها هستند. استان بیش از 12 هزار کیلومتر رودخانه دارد که تاکنون بیش از 5 هزار کیلومتر مطالعه و حدود 4 هزار کیلومتر تعیین حد و بستر شده تا از تجاوز به حریم رودخانهها جلوگیری شود.
تسنیم: درباره فرهنگسازی و اطلاعرسانی چه اقداماتی انجام شده است؟
سارانی: در یک سال اخیر بیش از 4 میلیارد تومان در حوزه فرهنگسازی هزینه شده است؛ از آموزش کشاورزان و دانشآموزان در قالب طرح داناب گرفته تا همکاری با ائمه جمعه، بانوان و رسانهها. این اقدامات نقش مؤثری در مدیریت مصرف داشته است.
فرونشست زمین؛ زنگ خطر جدی برای آینده استان
تسنیم: آیا استان خراسان جنوبی با پدیده فرونشست زمین مواجه است؟
سارانی: بله، متأسفانه 17 نقطه استان دچار فرونشست شده است و اگر مدیریت مصرف و کاهش برداشت از آبخوانها جدی گرفته نشود، شرایط بسیار ناپایداری در انتظار استان خواهد بود.
تسنیم: طرح انتقال آب از دریای عمان چه نقشی در آینده استان دارد؟
سارانی: این طرح ملی سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی را پوشش میدهد. پیشرفت کلی پروژه حدود 18 درصد و در سیستان و بلوچستان 32 درصد است. این طرح میتواند کمبود آب صنعت و بخشی از آب شرب را جبران کند، اما جایگزین مدیریت مصرف نمیشود و باید همزمان هر دو مسیر را دنبال کنیم.
تسنیم: در پایان اگر نکتهای باقی مانده، بفرمایید.
سارانی: در سال 1402 اعتبارات عمرانی ما حدود 160 میلیارد تومان بود که با نگاه ویژه ملی و استانی، طی یک سال گذشته موفق شدیم حدود 700 میلیارد تومان اعتبار برای پروژههای آبرسانی و کنترل روانآبها جذب کنیم. این نشان میدهد با همراهی مردم و مسئولان، میتوان آینده پایدارتری برای تأمین آب استان رقم زد.
انتهای پیام/258