به گزارش خبرگزاری تسنیم، بعد از ماهها خشکسالی و بیآبی که زندگی مردم و منابع آبی کشور را تحت فشار جدی قرار داده بود، آسمان ایران ناگهان فراتر از انتظار بارشهای فراوانی را تجربه کرد و آنچه باید رحمت الهی میبود، در بسیاری از نقاط به بحرانی جدی تبدیل شد. بارشهای اخیر در برخی مناطق تنها یک پدیده معمولی جوی نبود، بلکه به سیلابهای مخرب انجامید و زندگی مردم را با چالشهای گسترده مواجه کرد. در استانهای جنوبی کشور از جمله هرمزگان، فارس، بوشهر، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد و جنوب خوزستان، بارشهای سنگین موجب طغیان رودخانهها، آبگرفتگی شدید معابر و وقوع سیلابهای ویرانگر شد؛ بهگونهای که در برخی شهرها خانهها، زیرساختهای شهری و راههای ارتباطی در معرض تهدید قرار گرفتند.
همزمان، انتشار تصاویر و گزارشهایی از بندرعباس، شیراز و برخی دیگر از شهرهای درگیر که مردم برای تردد ناچار به استفاده از قایق شدهاند و مسیرهای مواصلاتی بهطور کامل مسدود شده است، نشان میدهد بحران موجود صرفاً به «بارندگی شدید» محدود نمیشود، بلکه بیانگر ضعف جدی در آمادگی و مدیریت بحران است. این شرایط، بیش از هر چیز لزوم هماهنگی و آمادگی همه دستگاههای مسئول از جمله هلالاحمر، آتشنشانی، شهرداریها و سایر نهادهای امدادی و خدماتی را برجسته میکند، چرا که فقدان هماهنگی میان این مجموعهها، روند امدادرسانی و کاهش خسارات را با اختلال مواجه خواهد کرد.
از سوی دیگر، سازمان هواشناسی کشور با صدور هشدارهای نارنجی و قرمز نسبت به تداوم و تشدید سامانههای بارشی در روزهای آینده هشدار داده است؛ هشداری که نشان میدهد بحران سیلاب هنوز پایان نیافته و احتمال گسترش آن به مناطق بیشتری از کشور وجود دارد، بهویژه در مناطقی که شبکههای دفع آبهای سطحی و مدیریت مسیلها از پیش با ضعفهای ساختاری مواجه بودهاند. در چنین شرایطی، صرف صدور هشدارهای هواشناسی کافی نیست و این هشدارها باید به تصمیمها و اقدامات عملی، هماهنگ و فوری در سطح ملی و استانی منجر شود تا از بروز خسارات گستردهتر جلوگیری شود.
در این میان، ضعف زیرساختهای شهری و روستایی نقش تعیینکنندهای در تشدید پیامدهای سیلاب ایفا کرده است. وقتی بارشها در یک بازه زمانی کوتاه میتواند موجب انسداد راههای ارتباطی، آبگرفتگی معابر و تهدید ساختمانهای مسکونی شود، این واقعیت آشکار میشود که سرمایهگذاری لازم برای مقاومسازی زیرساختها و مدیریت روانآبها بهطور کافی انجام نشده است. نبود شبکههای کارآمد برای هدایت آبهای سطحی، در کنار ساختوسازهای غیرکارشناسی، تغییر مسیر طبیعی رودخانهها و تجاوز به حریم مسیلها، خطر وقوع سیلاب را در بسیاری از مناطق کشور افزایش داده است.
در کنار این مسائل، ناهماهنگی در آمادگی و عملکرد نیروهای امدادی نیز بهوضوح قابل مشاهده است. هرچند نهادهای مسئول از آمادهباش نیروهای امدادی از جمله هلالاحمر و آتشنشانی خبر میدهند، اما آنچه در میدان دیده میشود، غالباً واکنشهای مقطعی و پس از وقوع بحران است. این وضعیت نشان میدهد که اقدامات پیشگیرانه و آمادگیهای عملی پیش از وقوع بحران، همچنان با فاصله معناداری نسبت به شرایط مطلوب قرار دارد و تا زمانی که هشدارها به یک سازوکار اجرایی منسجم تبدیل نشوند، امکان کاهش جدی خسارات جانی و مالی فراهم نخواهد شد.
همچنین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی سیلابهای اخیر قابل اغماض نیست. بسته شدن جادهها، اختلال در حملونقل کالا، توقف فعالیتهای اقتصادی و افزایش هزینههای بازسازی، فشار مضاعفی را بر خانوارها و کسبوکارهای مناطق آسیبدیده تحمیل کرده است. افزون بر خسارات مالی، استرس، ناامنی روانی و نگرانی از تکرار حوادث مشابه، ابعاد دیگری از این بحران است که ضرورت نگاه جامعتری به مدیریت بحران را یادآور میشود؛ نگاهی که فراتر از امدادرسانی مقطعی، بر پیشگیری، آموزش عمومی و ارتقای تابآوری زیرساختها متمرکز باشد.
در چنین شرایطی، مدیریت بحران نباید به اعلامهای مقطعی و حضور محدود نیروها خلاصه شود، بلکه نیازمند اقداماتی فوری، هماهنگ و از پیش طراحیشده است. تقویت و لایروبی مسیرهای هدایت آبهای سطحی، آزادسازی مسیلها، نظارت مستمر بر نقاط حادثهخیز و استقرار کامل و تجهیزشده نیروهای امدادی، باید همزمان با اطلاعرسانی دقیق و بهموقع به شهروندان دنبال شود.
افزایش آگاهی عمومی درباره نحوه مواجهه با سیلاب، مسیرهای امن تردد و رفتارهای صحیح در شرایط بحرانی، بخش مهمی از مدیریت مؤثر بحران بهشمار میرود و بدون آن، هر بارش شدید میتواند بار دیگر به بحرانی فراگیر تبدیل شود.
در نهایت، پرسش اساسی این است که آیا سیلابهای اخیر به بازنگری جدی در نظام مدیریت بحران کشور منجر خواهد شد یا خیر؟ آیا تجربه این حوادث، زمینهساز تقویت آمادگی، هماهنگی نهادی و سرمایهگذاری مؤثر در زیرساختها خواهد بود، یا همچنان باید در انتظار تکرار بحرانها و افزایش خسارات نشست؟ پاسخ به این پرسش، نهتنها مسیر مدیریت بحران، بلکه میزان تابآوری کشور در برابر مخاطرات طبیعی آینده را مشخص خواهد کرد.
یادداشت از زهرا سلیمی ، خبرنگار و فعال رسانه
انتهای پیام/