توافق هسته‌ای نیازمند معجزه است/تمدید مذاکرات کار را سخت‌تر می‌کند
خبرگزاری تسنیم: دیپلمات و سفیر سابق آمریکایی و استاد علوم سیاسی در دانشکده نیروی دریایی این کشور معتقد است که اگر توافق هسته‌ای در وین منعقد شود یعنی معجزه‌ای رخ داده است، از طرف دیگر تمدید مذاکرات را نیز راهگشا نمی‌داند.
به گزارش گروه بین‌المل خبرگزاری تسنیم، جان لیمبرت چهره آشنایی در ایران است. این دیپلمات کهنه‌کار زمانی معاون اداره امور خاور نزدیک در وزارت خارجه آمریکا بود و در جریان تسخیر سفارت آمریکا در تهران یکی از کارمندان این سفارت بود که به گروگان گرفته شد.
وی علاوه بر ایران در هیأت‌های دیپلماتیک آمریکا در کشورهای الجزایر، جیبوتی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی حضور داشته و از سال 2000 تا 2003 به عنوان سفیر این کشور در جمهوری اسلامی موریتانی فعالیت کرد. وی اکنون به عنوان استاد علوم سیاسی در دانشکده نیروی دریایی آمریکا مشغول به کار است.
لیمبرت در سال 2009 به عنوان اولین معاون امور ایران در وزارت خارجه آمریکا منصوب شد اما در جولای 2010 و به دلیل آنچه عدم پیشرفت در روابط ایران و آمریکا خواند از سمت خود استعفا کرد.
گفتگویی با وی درباره مذاکرات هسته‌ای وین و پیامدهای رابطه بین ایران و آمریکا بر این مذاکرات داشتیم. وی معتقد است که صرفنظر از اختلافات فنی بین دو طرف، مهمترین عامل عدم پیشرفت در مذاکرات می‌تواند بی‌اعتمادی عمیقی باشد که بیش از سه دهه بر روابط دو کشور حاکم بوده.
وی امکان دسترسی به توافق نهایی را در مذاکرات جاری وین که تا 3 آذر ادامه خواهد داشت، محتمل اما بسیار سخت می‌داند و نیز بر این باور است که تمدید مذاکرات فرآیند دستیابی به راه‌حل نهایی را سخت‌تر خواهد کرد.
در ابتدای گفتگوی‌مان از وی خواستیم که به عنوان یک دیپلمات کهنه‌کار و یکی از کسانی که شاید بیشرین تجربه را در امور ایران داشته، برآورد خود را از نتیجه مذاکرات بین ایران و گروه 1+5 بیان کند. وی گفت: " پیش‌بینی همیشه سخت بوده است، اما یک دیپلمات باید خوش‌بین باشد، یعنی بالاخره به نتیجه‌ای خواهد رسید."
برای وی البته پدیده گفتگو بین آمریکا و ایران که طی یک سال اخیر دیگر تبدیل به امری عادی شده است، از شگفتی و جذابیت بیشتری برخوردار بود. "جدای از جزئیات مسأله هسته‌ای، خود ایران و آمریکا، ایران و گروه 1+5 در عرض این یک سال و نیم از وضعیت خیلی بهتری برخوردارند. یعنی الان طوری با هم رفتار و صحبت می‌کنند که تقریبا دو سال پیش اصلا قابل تصور نبود."
" پیش‌بینی همیشه سخت بوده است، اما یک دیپلمات باید خوش‌بین باشد، یعنی بالاخره به نتیجه‌ای خواهد رسید."
"وقتی وزیر امور خارجه ما با وزیر خارجه شما صحبت می‌کند در آخر می‌گویند که جلسات، مذاکرات و برخوردهای ما خیلی مثبت بود. آخرین باری که یک برخورد بین ایران و آمریکا این گونه توصیف شده کی بوده است؟ این امر تقریبا بی‌سابقه است. از این لحاظ یعنی خیلی پیشرفت کرده‌ایم، صرفنظر از تفصیلات و جزئیاتی چون تعداد سانتریفیوژها، اورانیوم غنی شده و …. بطور کلی نسبت به چند سال پیش پیشرفت بسیاری داشته‌ایم. این را نمی‌توان انکار کرد. صرفنظر از این که مذاکرات هسته‌ای به نتیجه‌ای برسد یا نه اکنون به مرحله‌ای رسیده‌ایم که دو سال پیش به هیچ عنوان متصور نبودیم."
لیمبرت دو نگرانی عمده در روند کنونی تحولات بین دو کشور دارد یکی از آنها از جریان کلی موضوعات ناشی شده و دیگری منحصرا با مسأله مذاکرات هسته‌ای در ارتباط است. وی در تشریح این نگرانی‌ها می‌گوید: "نخست اینکه سابقه برخورد بین دو کشور شامل تاریخچه‌ای از فرصت‌های از دست رفته است. اگر تاریخ یکی دو دهه اخیر را نگاه کنیم می‌بینیم که در زمان کلینتون، خاتمی و اوایل زمان اوباما فرصت‌هایی برای بهبود روابط وجود داشت اما این فرصت‌ها به دلایل مختلف که از هر دو طرف ناشی می‌شدند از دست رفتند. مثلا در زمان کلینتون آمریکا گفته بود که ما حاضریم بدون قید و شرط وارد مذاکره شویم اما طرف ایرانی آن را قبول نکرد. در سال 2003 و زمان ریاست‌جمهوری خاتمی ایران پیشنهادی کرده بود اما آمریکا به آن توجهی نکرد و فرصت از دست رفت. نگرانی من این است که دو طرف به دلیل عدم اعتماد عمیق که نسبت به هم دارند این جریان دوباره تکرار شده و بار دیگر یک فرصت دیگر از دست برود."
"نگرانی دوم این است که این مسأله هسته‌ای اصولا موضوعی بسیار پیچیده است. زیرا طرف ما [آمریکا] روی مسائل فنی، حقوق و قانونی تأکید دارد اما طرف ایرانی بر جنبه‌های سیاسی و حفظ حق و پرستیژ بین‌المللی تأکید دارد. دو طرف اصولا دارای تفاوت در دیدگاه‌ها هستند. این نگرانی وجود دارد که داستان ملی شدن صنعت نفت تکرار شود زیرا دو طرف اصولا روی مسائل مختلف تأکید دارند و می‌گویند که ما حرف‌های‌مان را می‌زنیم اما طرف مقابل گوش نمی‌کند."
طرف ما [آمریکا] روی مسائل فنی، حقوق و قانونی تأکید دارد اما طرف ایرانی بر جنبه‌های سیاسی و حفظ حق و پرستیژ بین‌المللی تأکید دارد.
لیمبرت در پاسخ به سؤال ما درباره اینکه چگونه طرفین می‌توانند در چنین فضایی دیدگاه‌های‌شان را به هم نزدیک کنند، "گوش دادن به طرف مقابل" را مهمترین شرط پیشبرد امور می‌داند: "باید کشف کنیم در ورای این حرف‌هایی که به صورت علنی گفته شده و در مطبوعات منعکس می‌شوند چه نیاتی نهفته هستند. هدف واقعی چه چیز است. این مسأله بسیار مهم است. اصولا در دیپلماسی و مذاکرات شرط اول همان گوش دادن است."
لیمبرت علاقه چندانی به تمدید مذاکرات ندارد و احتمال می‌دهد که این کار فایده چندانی برای راه‌حل نهایی نداشته بلکه برعکس می‌تواند کارها را پیچیده‌تر سازد. زمانی که از وی درباره گمانه‌زنی تحلیلگران در باب احتمال تمدید مذاکرات پرسیدیم گفت: "شما ایرانی‌ها عادتی دارید که می‌گویید دو حالت بیشتر ندارد یا توافق می‌شود یا نمی‌شود، اما این بار حالت سومی نیز وجود دارد. همانطور که گفتم این احتمال [تمدید مذارکرات بر اساس یک توافق موقت] وجود دارد. این مسأله بسیار پیچیده و بغرنجی است. مسائل سیاسی داخلی در آمریکا و ایران وجود دارد، و برای مثال گروه‌هایی هستند که اصلا نمی‌خواهند توافق حاصل شود."
"اما اگر این کار را بکنند، [تمدید مذاکرات] به احتمال رسیدن به یک توافق نهایی کمکی می‌کند یا نه؟ نگرانی من این است که اگر مذاکرات را تمدید بکنند آنهایی که اصولا با رسیدن به هر نوع توافق مخالف هستند ممکن است که قدرتمندتر بشوند."
استاد ممتاز دانشکده نیروی دریایی آمریکا در سال 2006 واکنش جمهوری‌خواهان کنگره به تمدید احتمالی را چنین برآورد می‌کند: "نمی‌توان این را دقیقا پیش‌بینی کرد اما جریان مخالفت ظاهرا در داخل کنگره آمریکا اکنون قوی است و اگر نتوانیم به توافق نهایی برسیم این امر به مذاکره بعدی کمکی نکرده و مسأله را پیچیده‌تر خواهد کرد."
نگرانی من این است که اگر مذاکرات را تمدید بکنند آنهایی که اصولا با رسیدن به هر نوع توافق مخالف هستند ممکن است که قدرتمندتر بشوند.
از وی پرسیدم: "یعنی به نظر شما تمدید مذاکرات دستیابی به توافق نهایی را سخت‌تر خواهد کرد؟" لیمبرت می‌گوید: "ممکن است. اما باید دید که محتوای چنین توافق موقتی چه چیز است. ممکن است بگویند که درباره برخی مسائل به توافق رسیده‌ام فقط درباره مسائل جزئی و تفصیلی اختلاف داریم و نیاز به مثلا به یک ماه دیگر داریم تا به توافق نهایی برسیم. این نیز امکان دارد. "
در ادامه از لیمبرت پرسیدم که آیا در صورت دستیابی به توافق و یا تمدید آن بر اساس یک توافق موقت دیگر، باراک اوباما دارای اختیارات کافی برای لغو یا تعلیق تحریم‌ها به گونه‌ای که برای ایران رضایت‌بخش باشد است یا نه؟ وی در پاسخ گفت:
"در حال حاضر، حتی قبل از انتخاباتی که اخیرا برگزار شد، این امر مشکل است. اما در سیستم سیاسی آمریکا بیشتر اختیارات در حوزه سیاست خارجی در دست بخش اجرایی یعنی رئیس‌جمهور و وزیر خارجه است. وی تا اندازه‌ای اختیار دارد که اقداماتی را انجام دهد. حال کنگره چه کاری می‌تواند انجام داهد؟ کنگره می‌تواند تحریم‌ها را تشدید کند، اما رئیس‌جمهور [اوباما] یک سال پیش وعده داد که چنین قانونی را وتو خواهد کرد."
وی در پاسخ به این سؤال که آیا اوباما بار دیگر ممکن است تلاش کنگره برای اعمال تحریم‌های بیشتر را وتو گفت: "بعید نیست. ولی به عنوان یک نمونه وی در صورت دستیابی به توافق احتیاج به بودجه‌ای خواهد داشت تا برای مثال بر نحوه اجرای توافق نظارت بکند. در این حالت کنگره ممکن است که از تأمین این بودجه اجتناب ورزد. آنچه که مسلم است این است که هر چقدر این مذاکرات بیشتر به طول انجامد جو سیاسی در آمریکا نامساعد‌تر خواهد بود."
آنچه که مسلم است این است که هر چقدر این مذاکرات بیشتر به طول انجامد جو سیاسی در آمریکا نامساعد‌تر خواهد بود.
دیپلمات سابق آمریکایی بار دیگر به موضوعی برمی‌گردد که به نظرش عامل اصلی در عدم پیشرفت مذاکرات است: "اصل موضوع عدم اعتماد بین دو طرف است. برخی‌ها در آمریکا هستند که می‌گویند اصلا نباید با ایران مذاکره کرد زیرا آنها به تعهداتی که می‌دهند عمل نمی‌کنند. در ایران نیز همینطور است. برخی‌ها هستند که می‌گویند ما اصلا نباید با آمریکا گفتگو کنیم. اگر این مسأله فنی بود در عرض 48 ساعت حل می‌شد. ولی این سیاست است که وضعیت را خراب کرده است."
"نظر من همیشه این بود که مسأله هسته‌ای مسأله بسیار مشکل و بغرنجی است. ما نباید تنها بر آن تمرکز کنیم. در جو سیاسی فعلی رسیدن به راه‌حل بسیار کار دشواری است. پیشنهاد من همیشه این بود که به مسائلی که قدری راحت‌تر هستند و منافع مشترک واضح‌تر هستند به مانند افغانستان و مبارزه با گروه‌های افراطی متمرکز شویم. دستیابی به منافع مشترک در این حوزه‌ها کمک خواهد کرد که کمتر کردن جو رایج بی‌اعتمادی. من همیشه گفته‌ام که باید از این سمت حرکت می‌کردیم و به مسائل هسته‌ای میرسیدیم اما متأسفانه این پیشنهاد مورد قبول واقع نشد."
در ادامه مصاحبه با لیمبرت به وی گفتم که از آنچه گفتید چنین نتیجه می‌گیرم که به نظر شما بر اساس جو سیاسی کنونی بین دو کشور و زمانی اندکی که تا پایان ضرب‌الاجل باقی مانده نمی‌توان به توافق امیدوار بود. لیمبرت با تأیید این گفته ادامه داد: "امیدوارم که در اینجا اشتباه کرده باشم و مذاکره کنندگان با معجزه‌ای به نتیجه برسند. شاید اینگونه باشد. اما اینطور که معلوم است رسیدن به نتیجه‌ای که هر دو طرف راضی باشند کار بسیار دشواری است. نمی‌گویم غیرممکن است اما بسیار سخت است. بالاخص در جو بی‌اعتمادی که اکنون 35 سال است وجود دارد."
امیدوارم ... مذاکره کنندگان با معجزه‌ای به نتیجه برسند. شاید اینگونه باشد. اما اینطور که معلوم است رسیدن به نتیجه‌ای که هر دو طرف راضی باشند کار بسیار دشواری است.
انتهای پیام/
