حسین میرزایی مدیرکل فرهنگی اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم در نشست خبری جشنواره بینالمللی تئاتر دانشگاهی تاکید کرد که نگاهش نسبت به این جشنواره دو سویه است. وی بخش اجرا را تجربهای دانشجویی دانست و در مقابل دو بخش متعاقب و البته جدا شده از این رویداد - نمایشنامهنویسی و پژوهش - را تعاملی میان دانشجو و استاد دانست. استقلال دادن به بخش نمایشنامهنویسی و پژوهش اتفاق مبارکی است، از همین رو بررسی آماری وضعیت پژوهشی تئاتر کشور در سه دانشگاه اصلی این حوزه، یعنی دانشگاه هنر تهران، دانشگاه تهران و دانشکده تربیت مدرس میتواند راهگشای وضعیت کنونی این رشته پرطرفدار باشد.
اگر معیار بررسی وضعیت پژوهش در دانشگاه، تعداد مقالات علمی - پژوهشی که در آییننامه ارتقاء وزارت علوم دارای بالاترین امتیاز (حداکثر 5 امتیاز) است، در نظر گرفته شود، موثقترین پایگاه اطلاعاتی برای بررسی وضعیت هر عضو هیئت علمی در حوزه پژوهش، سایت WWW.SID.IR است. این سایت به عنوان پایگاه اطلاعاتی مقالات علمی - پژوهشی منتشر شده در سراسر کشور و وابسته به وزارت علوم شناخته میشود.
در بررسی این مرکز استنادی نتایج، تفکیک شده ارائه میشود؛ برای مثال میتوان فهمید که یک عضو هیئت علمی در طول دوره تدریس خود، سالانه چه تعداد مقاله و در چه زمینهای کار کرده است. برای همین مطالعه نقطه به نقطه هر فرد بسیار سهل است. به تفکیک تعداد اعضای هیئت علمی کارنامه سه دانشگاه اصلی کشور به همراه تعداد مقالات به شرح زیر اعلام شده است:
1 - دانشگاه هنر تهران:
تعداد اعضای هیئت علمی این دانشگاه طبق اعلام در کتاب پنجاهمین سالگرد دانشکده سینما و تئاتر 17 نفر است که از این تعداد 8 نفر درجه مربی، 7 نفر استادیار و 2 نفر دانشیار هستند. اعضای هیئت علمی گروه نمایش دانشگاه هنر در مجموع 45 مقاله در مجلات علمی - پژوهشی مصوب وزارت علوم منتشر کردهاند. از این تعداد 4 نفر هیچ مقاله ثبت شدهای در پایگاه SID ندارند. بطور میانگین از زمان تاسیس این دانشگاه و ابلاغ آییننامههای وزارت علوم در حوزه پژوهش، اعضای هیئت علمی این دانشگاه 2.64 مقاله به ازای هر نفر تولید کردهاند.
اما این نگرش عددی تمام واقعیت نیست. برای مثال مشخص نیست هر یک از این افراد به چه میزان در تولید مقالات تاثیر داشتهاند. طبق اطلاعات موجود در SID شانزده مقاله مستخرج از پایاننامه دانشجویان کارشناسی ارشد است که مشارکت استاد طبق قواعد ارزشگذاری کمتر از 40 درصد است.
16 عنوان مقاله نیز به صورت مشترک نوشته شده است که از 2 تا 4 نفر نویسنده در تغییر است. با این حساب تنها 12 مقاله محصول کامل اعضای هیئت علمی است. البته تعدادی از این مقالات به هیچ عنوان در زمره پژوهشهای تئاتری نیستند. برای مثال یکی از اساتید که رشته تخصصیاش زبانشناسی است 20 عنوان مقاله ثبت شده در SID دارد که 15 عنوان آن به هیچ عنوان با رشته نمایش ارتباطی ندارد. با حذف این 15 عنوان باید گفت دانشگاه هنر تهران تنها 29 عنوان مقاله در حوزه تئاتر تولید کرده است؛ لذا به سبب عضویت وی در هیئت علمی این دانشگاه عناوین غیرمرتبط تحت نام دانشگاه هنر تهران قرار میگیرد.
یک مقاله نیز با همراهی اساتید تربیت مدرس و دانشگاه تهران نگاشته شده است.
2- دانشگاه تهران
طبق جدول ارائه شده در سایت دانشگاه تهران، 12 نفر از اعضای هیئت علمی پردیس هنرهای زیبا، بطور مداوم مشغول به تدریس در رشته تئاتر هستند. این افراد در این سالها و طبق همان مسائل مطرح شده در بخش دانشگاه هنر تهران تاکنون دارای 44 عنوان مقاله ثبت شده در پایگاه استنادی SID هستند و از این تعداد دو عنوان به سبب مشارکت اساتید با هم تکراری بوده و عدد نهایی 42 خواهد بود. یک نفر از اساتید هیچ عنوان ثبت شدهای ندارد. با این وجود بطور میانگین اساتید هنرهای زیبا 3.5 عنوان مقاله به ازای هر نفر تولید کردهاند.
از این تعداد مقاله 8 عنوان مستخرج از پایاننامه و 15 مورد مشترک است و سهم اساتید در تولید یک مقاله شخصی، 19 عنوان است. قابل توجه است که یکی از اساتید همانند هماند استاد قبلی در دانشگاه هنر به سبب تخصص در رشته زبانشناسی 13 عنوان مقاله در حوزهای غیر از تئاتر دارد؛ لذا طبیعتاً این مساله در این آمار تاثیری ندارد.
3- دانشگاه تربیت مدرس
طبق اطلاعات موجود در سایت دانشگاه تربیت مدرس 7 نفر به طور مداوم در حال تدریس تئاتر در این دانشگاه هستند. این هفت نفر در مجموع 50 عنوان مقاله ثبت شده در SID دارند. 4 عنوان به عنوان مشارکت میان اساتید تکراری است و عدد نهایی 46 مقاله است که سهم هر یک بطور میانگین برابر است با 6.57 مقاله. از این تعداد مقاله 17 مقاله مستخرج از پایاننامه و 30 عنوان به شکل مشترک منتشر شدهاند. بنابراین تنها 3 مقاله به شکل مستقل منتشر شده است.
علت تفاوت چشمگیر این اعداد در دانشگاه تربیت مدرس نسبت به دو دانشگاه دیگر به سبب سیاستهای خاصی است که در این دانشگاه حاکم است.
طبق آنچه تاکنون ذکر شده است اساتید تئاتر ایران در این 3 دانشگاه 135 مقاله در مجلات علمی - پژوهشی منتشر کردهاند. تعداد این اساتید 36 نفر است که بطور میانگین 3.75 مقاله منتشر کردهاند. طبق اعداد ارائه شده دو دانشگاه هنر و تربیت مدرس بالاترین تعداد مقالات مستخرج از پایاننامه را دارند که علت آن سیاستهای این دو دانشگاه است که طبق آییننامه داخلی درصورت عدم انتشار مقاله توسط دانشجو، نمراتی از نمره پایاننامه وی کسر خواهد شد.
این قانون در دانشگاه تهران اجرایی نشده است و از همین رو دانشجویان دانشگاه تهران تعداد کمتری مقاله تولیدی به همراه اساتید راهنمای خود تولید کردهاند. در مقابل دانشگاه تهران بالاترین مقاله تولیدی مستقل را به خود اختصاص داده است که علت آن تبعیت دانشگاه از آییننامه وزارت علوم مبنی بر کسب 5 امتیاز پژوهشی سالانه توسط اساتید است. این آییننامه در دانشگاه هنر تهران اجرا نشده است و از همین رو برخی از اساتید هیچ کار پژوهشی در کارنامه خود ندارند.
در سوی دیگر این آییننامه به شکل قانونمدارانهتری در دانشگاه تربیت مدرس اجرا میشود که نتیجه آن در کثرت آثار مشارکتی دیده میشود و برای مثال تعداد مقالات با مشارکت 4 نفر در این دانشگاه بسیار زیاد است. با توجه به جنبه مطالعاتی رشته تئاتر - برخلاف جنبه آزمایشگاهی رشتههای مهندسی و پزشکی - این تعداد همکار پژوهشی در یک مقاله 5000 تا 8000 کلمهای زیاد مطلوب به نظر نرسیده است.
البته دانشگاه تربیت مدرس به سبب برخورداری از تعداد مجلات بیشتر و پژوهشگاههای مختلف، شانس بیشتری به اساتید پژوهشگر میدهد. با این حال اعداد موجود به معنای وضع و حال خوب پژوهش در رشته تئاتر نیست. در حوزه تئاتر یک مجله علمی - پژوهشی مختص به تئاتر - و البته خارج از بدنه دانشگاهی - و دو مجله مشترک با رشتههای سینما، انیمیشن و موسیقی وجود دارد.
با مقایسه رشته تئاتر با رشتههای دیگر میانگین 3.75 برای هر عضو هیئت علمی پایینتر از ترازهای رشتههای دیگر است. طبق آنچه در این یادداشت بیان شد دو تن از اساتید به سبب فعالیت در حوزه زبانشناسی 28 مقاله خارج از تئاتر تولید کردهاند که با منها کردن از عدد 135 در کفه تئاتر عدد چندانی باقی نمیماند.
شاید واقعیت آن است که اساتید تئاتر ایران چندان روی خوشی به مسائل پژوهشی نشان ندادهاند و جز تعدادی معدود، هیچ یک دورنمایی برای پژوهش ندارند. بخش عمدهای به سبب تحصیل در فرانسه یا انگلستان به ترجمه نمایشنامه کفایت میکنند. تعداد آثار تالیفی برخی از ایشان نیز به تعداد انگشتان دست نیست و باید ناظرزاده کرمانی را یک استثنا دانست.
در حوزه نمایشنامهنویسی تنها نغمه ثمینی آثارش را منتشر کرده است. در حوزه اجرا نیز تعداد اندکی کماکان با صحنه آشتی هستند. حضور بخش زیادی از این اساتید در مجامع فرهنگی و پژوهشی کمرنگ شده است. دامنه فعالیت این اساتید به داوری جشنوارههای مختلف تقلیل یافته است که در این سالها به لطف ستارگان، از این حوزه نیز عقب رانده شدهاند. برای مثال در جشنواره تئاتر فجر جز مجید سرسنگی، ناصر آقایی و محمود عزیزی - همگی از دانشگاه تهران -، باقی داوران از بدنه اجرایی بودند.
با این حساب میشود فهمید چرا هنوز انجمن علمی تئاتر تشکیل نشده است و چرا میرزایی با تردید از استقبال و همراهی اساتید دانشگاه در دو بخش پژوهش و نمایشنامهنویسی سخن به میان میآورد. اگر آییننامه ارتقا وزارت علوم را تنها برای 10 سال ملاک قرار داده شود، دیده میشود که تنها 0.375 مقاله به ازای هر استاد وجود دارد و هسته اصلی هیئت علمی سه دانشگاه در این 10 سال تغییر نداشته است. درجه استادی به هیچ یک از این افراد - منهای ناظرزاده کرمانی - به کسی اعطا نشده است و مقطع دکتری رشته تئاتر در کشور - جز دو دوره در دانشگاه تهران که به نتیجه نرسید - به شکل دائمی عمل نشده است.
انتهای پیام/