6’lı Platform Neden Hayata Geçirilemiyor?

Tesnim Haber Ajansı- Dünyada yaşanan siyasal, askeri ve ekonomik gelişmelere bağlı olarak gücün batıdan doğuya doğru kaydığı bir dönemde doğu-batı ve güney-kuzey koridorları önemi bir hayli arttı. Bununla birlikte Kafkasya’da yaşanan gelişmeler bu koridor üzerinde ve civarında olan ülkelerin birbirleri ve dünya ülkelerindeki ilişkilerini de önemli hale getirmiştir. 2. Karabağ savaşı sonrası bölge jeopolitiği ve bölge ülkelerinin ilişkilerindeki değişimler dikkatlerin bu bölge üzerindeki geçiş noktalarına yönelmesine neden olmuştur. Gücün doğuya kayması bölgede yaşanan gelişmeler tam da bu doğrultuda 6’lı platform konusunu yeniden gün yüzüne çıkarmıştır.
Üç Kafkas ülkesi (Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan) ve bölge dışı aktör olan Türkiye, Rusya ve İran’ın yer almasının öngörüldüğü, ilk kez 1999 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından İstanbul’da gerçekleşen Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) toplantısında dile getirilen 6’lı platform, 2. Karabağ Savaşı sonrası tekrar gündeme getirilmiştir. Hem bölgenin güvenliğini ve istikrarını sağlamak hem doğu-batı ve kuzey-güney koridoru işbirliğini oluşturmak amacıyla mezkur altı ülkenin bir araya gelmesi Gürcistan hariç diğer liderler tarafından kabul edilmiştir.
Gürcistan Problemi
6’lı platform ilk toplantısını Moskova’da yapacağını açıklamış, 10 Aralık 2021’de düzenlenen toplantıya Gürcistan katılmamıştır. Gürcistan’ın 6’lı platforma karşı mesafeli davranmasının bir nedeni izole olmak istememesidir. Gürcistan, Türkiye ile Azerbaycan üzerindeki ulaşım geçişini kendi elinden kaçırmak istemiyor. Çünkü eğer Zengezur koridoru açılırsa şuan elinde bulundurduğu bazı imkanları ve gücünü kaybedecek bununla birlikte yalnızlaştırılma psikolojisine düşecektir. Bir diğer neden olarak ise son yıllarda batı ile ilişkilerini geliştiren NATO’ya aday ülke durumunda olan Gürcistan’ın Rusya’nın olacağı bir birliktelikte yer almak istememesidir. Bu iki temel neden dolayısıyla Gürcistan 6’lı platforma katılmaya yanaşmamakta ve platformun hayata geçmesinin önünde bir engel olarak durmaktadır.
Azerbaycan-Ermenistan-Türkiye Normalleşmesi
Asıl problem ve diğer bir neden Azerbaycan-Ermenistan-Türkiye normalleşmesi. 6’lı platformun hayata geçebilmesi için öncelikle Azerbaycan ve Ermenistan’ın tamamen anlaşması gerekmekte. İki ülke arasında 2. Karabağ savaşı sonrası bir anlaşma yapılmış olsa da hem anlaşmanın bütün maddeleri hayata geçirilmedi hem de iki ülke arasında süren düşmanlık henüz sonuçlanmadı. İki ülke sınırında karşılıklı olarak taciz atışları sürmekle birlikte iki ülke arasında Rus tampon gücü hala varlığını koruyor. 10 Kasım anlaşmasına göre Ermenistan silahlı güçlerini Azerbaycan topraklarından çekmeli ve Azerbaycan ile Nahcivan arasında doğrudan bağlantı kuracak olan Zengezur koridorunu açması gerekirken Ermenistan kabul ettiği bu yükümlülükleri henüz yerine getirmemiş durumda. Ayrıca Türkiye-Ermenistan ilişkileri de henüz normalleşmedi. İki ülke arasında belirlenen temsilciler arasıda görüşmeler yapılsa da henüz dışişleri bakanları ve cumhurbaşkanları seviyesinde bir görüşme gerçekleşmedi. Üstelik Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ermenistan’la normalleşme şartı olarak Azerbaycan ve Ermenistan ilişkilerinin düzelmesi ve Azerbaycan’ın bu duruma razı olması gerektiğini ileri sürmüştür. Ve bu durum 6’lı platformun hayata geçmesinin önündeki en büyük engel olarak durmaktadır.
İran-Azerbaycan Gerginliği
Bir diğer taraftan Azerbaycan-İsrail ilişkilerinin gelişmesine bağlı olarak İran ile Azerbaycan arasında yaşanan gerginlik 6’lı platformun önündeki bir diğer engeldir. İranlı yetkililer en başından beri 6’lı platforma katılınacaklarını açıklamış, dönemin dışişleri bakan yardımcısı Abbas Erakçi; Erivan, Moskova ve Ankara’ya ziyaretler düzenlemiştir. Fakat Azerbaycan tarafında yaşanan gelişmeler İran’ın Azerbaycan ile kısmi gerginlikler yaşamasına neden olmuştur. Bir taraftan bölge ülkeleri ile işbirliği kurmaya çalışan Azerbaycan diğer taraftan bölgenin güvenliğini tehdit edecek girişimlerde bulunmaktadır.
Ağustos-Eylül 2020’de imzalanan İbrahim Anlaşmaları ile Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin İsrail ile diplomatik ilişkiler başlatmasının ardından benzer bir sürecin Azerbaycan’la da gerçekleşiyor olması, İran’da endişe yaratmaktadır. Ağustos 2021’de Azerbaycan ve İsrail, 2 milyar dolarlık silah satışı konusunda görüşmelere başlamış ayrıca Azerbaycan yine aynı ay içinde İsrail’in Tel Aviv kentinde diplomatik statüye sahip ticaret temsilciliği açmıştır. Kasım 2022’de ise Tel Aviv’de büyükelçilik açacağını duyurmuş ve Azerbaycan yetkilileri tarafından İran karşıtı beyanatlar verilmiştir. 
İran ise bölgede herhangi bir sınır değişikliğini kabul etmeyeceğini, gerektiği durumda müdahalede bulunacağını açıklamış ve Ermenistan’ın Kapan şehrinde yeni bir konsolosluk açmıştır. Yine İranlı yetkililer bölgede yabancı güçlerin konuşlanmasına ve bunların İran için tehdit oluşturmalarına karşı endişelerini dile getirmiştir.  
Rusya-Ukrayna Savaşı
Rusya, NATO’nun Ukrayna üzerinden kendine tahdit oluşturduğu gerekçesini öne sürerek Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş Rusya’nın tüm dikkatini bu bölgeye vermesine neden olmuştur. Aynı zamanda Rusya’nın başlattığı savaş Gürcistan, Azerbaycan hatta Ermenistan’ı bile tedirgin etmiş, Ukrayna üzerinde NATO’ya karşı yapılan bir savaş sırasında Rusya ile aynı masaya oturmak istememişlerdir.
Emperyal Batı’nın Bakışı
Ve tabiki emperyal batılı güçlerin bölgede böyle bir birlikteliğin oluşmaması için yürüttüğü lobi faaliyetleri 6’lı platformun hayata geçmesinin önündeki bir diğer engeldir. Başta ABD olmak üzere Ermenistan üzerinde etkisi olan Fransa gibi ülkeler bölgedeki etkilerini kırabilecek ve kazanımlarını yok edecek bir birlikteliğin oluşmaması için ellerinden gelen tüm kışkırtmaları yapmaktalar.