مفهوم «عمل صالح »از دیدگاه استاد پرورش
خبرگزاری تسنیم:تعریفی که استاد پرورش از « عمل صالح » در معنای قرآنیاش به طور خلاصه ارائه میکردند، عبارت بود از « عمل بجا و ثمربخش» که در شرایط گوناگون و زمانها و مکانهای مختلف،اقتضائات خود را دارد.
متن بخش بیست و چهارم از خاطرات اختصاصی تسنیم از استاد پرورش با عنوان مفهوم «عمل صالح »از دیدگاه استاد پرورش» بهقلم مرتضی نجفی قدسی بهشرح ذیل است:
« انّ الذین آمنوا و عملو الصالحات سیجعل لهم الرّحمن ودّاً » (سوره مریم، آیه 96)
«مسلماَ کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، بزودی خدای رحمان، آنان را محبوب میگرداند».
تبیین مفهوم «عمل صالح» که در قرآن کریم نسبت به آن تاکید فراوان شده است و سعادتمندی انسان در دنیا و آخرت در ارتباط پیوسته با آن میباشد، از اهمیت فوق العادهای برخوردار است.
استاد پرورش در تعریف عمل صالح و ویژگیهای آن مباحث زیادی داشتهاند که چندین نکته را به صورت کوتاه و اشارهای مطرح میکنم.
اولاَ تعریفی که ایشان از « عمل صالح » در معنای قرآنیاش به طور خلاصه ارائه میکردند، عبارت بود از « عمل بجا و ثمربخش» که در شرایط گوناگون و زمانها و مکانهای مختلف،اقتضائات خود را دارد.
به عنوان مثال، نقل است که حضرت امام حسن مجتبی (ع) در مسجد مشغول اعتکاف بودند و انسان مسلمانی به حضرت رجوع کرد و عرض نیازی داشت که حضرت بلافاصله اعتکاف را رها میکنند وبرای انجام حاجت آن فرد مومن از مسجد خارج میشوند، شخصی از معتکفین به حضرت عرض میکند که زمان زیادی به پایان اعتکاف نمانده است، شما فعلا کار این شخص را رها کنید تا از ثواب معتکفین محروم نشوید! در اینجا حضرت در جواب او میفرمایند شنیدم از پدرم که از رسول اکرم نقل فرمودند: هر کس حاجت برادر مومنش را برطرف کند، همچون کسی است که 9 هزار سال عبادت خدا را بکند در حالی که روزها روزه و شبها به بیداری و تهجد مشغول باشد.
این ماجرا نمونهای از تعویض شکل عمل صالح که تابع شرایط زمان و مکان و رعایت مصالح فردی و اجتماعی است، میباشد.
مثالی دیگر،حضرت امام حسین(ع) جهت شرکت در کنگره عظیم «حج» به عنوان یک عمل صالح به مکه آمدهاند، ولی آنگاه که در مییابند امویان، نقشه قتل و ترور ایشان را در مسجد الحرام دارند و از طرفی اگر در مکه بمانند، امنیت حرم امن الهی مخدوش میشود وفضای رعب و وحشت بیشتر شده و علاوه بر اینها هم اکنون زنده ماندن ایشان «عمل صالح » است، درنگ نکرده و روز قبل از عرفه از مکه خارج میشود و به سمت عراق حرکت میکند و قبل ازحرکت چه زیبا در جمع یاران خود،خطبه میخواند :« ... خُطّ الموت علی ولد آدم، مَخَطّ القلاده علی جید الفتاه و ما اولهنی الی اسلافی اشتیاق یعقوب الی یوسف...»
یعنی مرگ بر فرزند آدم نوشته شده است و همانند گردنبندی که جوانان برگردن آویزند، مرگ مانند آن قلاده است که برگردن انسان گذاشتهاند و خدا میداند من چقدر واله دیدار اجداد و گذشتگانم هستم، همانند اشتیاق دیدار یعقوب به یوسف !
پس حضرت امام حسین(ع) از مرگ کوچکترین هراسی نداشت، بلکه عمل صالح خود را در کربلا میدید و لذاآهنگ عراق کرد و فرمود :« من کان باذلا فینا مهجته و موطنا علی لِقا الله نفسه فلیرحل معنا، فاننی راحل مصبحاً انشاء الله تعالی » یعنی هر کس میخواهد خون مهجه قلبش را برای ما نثار کند ولِقا الهی را میخواهد، پس با ما حرکت کند و من فردا صبح انشاءالله حرکت خواهم کرد.
استاد پرورش می گفتند رمز عمل صالح در همین است که با توجه به کلی بودن مفهومش، در زمانها و مکانهای مختلف، تغییر و تبدیل میشود و جهت گیریهای گوناگونی پیدا میکند و لذا از فرسودگی در امان است و همیشه حالت پویایی خود را دارد.
اما اینکه از کجا بفهمیم عملمان، یک عمل صالح است؟ در قرآن کریم بر عمل صالح،آثار فردی و اجتماعی را مترتب دانسته که از آن اثار، انسان میتواند به صالح بودن عمل خود پی ببرد.
1. اولاً عمل صالح باید انسان را در مسیر تکامل هدایت فرماید،چرا که فرموده است :« ان الذین آمنو و عملو الصالحات یهدیم ربهم بایمانهم» یعنی بدرستی کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، پروردگارشان به همان ایمانشان،هدایتشان خواهد کرد (سوره یونس ایه 9)