به گزارش حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، مذاکرات هستهای در نیویورک که هفتمین دور مذاکرات بعد از توافق ژنو محسوب می شود، از 26 شهریور تا 4 مهر در سطوح مختلف دوجانبه، سه جانبه و حتی چهارجانبه برگزار شد و بامداد شنبه (به وقت تهران) با فراهم نشدن زمینه برگزاری نشست وزرای خارجه ایران و 1+5 به پایان رسید. از همین رو، وزیر خارجه کشورمان امروز از نیویورک عازم آستاراخان شد تا در نشست رژیم حقوقی دریای خزر که از روز دوشنبه به میزبانی روسیه برگزار می شود، شرکت کند.
مذاکرات 10 روزه نیویورک از جهات مختلفی قابل بحث و بررسی است. عدم برگزاری نشست وزرای خارجه ایران و گروه 1+5 به معنای تائید عدم پیشرفت محسوس در حصول تفاهم میان طرفین برای حل و فصل مسائلی بود که به عنوان «مسائل اساسی» توافق جامع تلقی می شوند. منظور از عدم پیشرفت، ارزیابی غیرحرفهای نیست. بلکه به واقع، نه آمریکاییها به تعدیل مواضع تند خود در مورد ظرفیت غنی سازی، رآکتور آب سنگین اراک، تحقیق و توسعه، تاسیسات فردو، و همچنین اتهامات موسوم به ابعاد نظامی احتمالی (پی ام دی) رضایت دادند و نه ایران حاضر شد از موضع خود برای حفظ ظرفیت فعلی غنی سازی و تعهد گرفتن از 1+5 به ویژه آمریکا و اروپا دائر بر لغو کامل تحریم های یکجانبه (و چندجانبه) کوتاه بیابد. از این رو، در کلیت ساختار و چارچوبی که بتواند راهکارهای به تفاهم رسیدن حول این محورها را ارائه کند، این نشست نیز همانند نشست وین 6، ناموفق بود.
اما این نشست بدون خروجی نبود. زیرا طرفین در چند زمینه به توافق رسیدند. آنچه از سخنان مقامات ارشد مذاکره کننده طرفین مستفاد می شود، این خروجی ها دارای چند ویژگی است: اولاً جنبه جزئی دارند. به طوری که هنوز اختلافات ساختاری به قوت خود باقی هستند. ثانیاً جنبه فنی دارند و هنوز این تفاهم های فنی در قالب سیاسی کلانی که مسیر تفاهم های کلان و کلی را تعیین می کند، قرار نگرفته اند. ثالثاً عمدتاً ناظر بر تکثیر راه حلها هستند به طوری که گزینه های مربوط به حل مسائل باقیمانده و اساسی توافق جامع را متکثر و متعدد کرده است. عراقچی در این زمینه گفته است: "در برخی موارد درباره جزییات مسائل فنی پیشرفت های خوبی صورت گرفته است و به برداشتهایی دست یافتهایم و راه حلهایی نیز وجود دارد، اما هنوز درباره موضوعات کلان و اساسی به یک درک مشترک و تفاهمی که بتواند پایه یک توافق باشد نرسیدهایم".
البته تعدد و تکثیر شدن گزینهها و راه حل های احتمالی برای برخی از این مسائل اساسی، از این جهت مثبت است که فشار ناشی از مواضع قبلی را که به قفل شدن مذاکرات منتهی شده بود، تعدیل کرده و دریچه های جدیدی را در این زمینه گشوده است. اما از نگاه دیگر، تعدد راه حل ها به معنای تنوع در مواضع آینده نیز خواهد بود به طوری که نزدیک شدن نگاه طرفین در مورد یکی از آنها، زمان بیشتری را نیاز خواهد داشت. یکی از عوامل تکثیر گزینه ها و راه حل ها، افزایش ابتکارات دولتهای دیگر در مجموعه 1+5 و همچنین ابتکارات جدید ایران و آمریکا است. روس ها قبل از شروع دور جدید مذاکرات در نیویورک تایید کرده بودند که راه حل های جدیدی را به نیویورک خواهند آورد. سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز قبل از آغاز نشست اخیر گفته بود که ایران برای هر کدام از موضوعات توافق نشده، راه حل هایی را تدوین کرده است.
از این حیث، مذاکرات اخیر هم نتیجه داشته و هم بی نتیجه بوده است. اینکه گفته اند «این مذاکرات در مجموع مفید و سازنده بوده اگرچه منجر به پیشرفت قابل ملاحظهای در موضوعات مورد اختلاف نشد» بازتاب و تعریف دیگری از همین بود و نبود نتیجهمندی در این دور از گفتگوها است.. نتیجه داشتن از حیث توافق های جزئی و همچنین موافقت با افزایش گزینه های قابل بحث برای هر موضوع است. اما این توافقهای جزئی و فنی، تاثیر جدی بر متن توافق جامع نگذاشته است و در این دور از گفتگوها از حجم 35 تا 40 درصد باقیمانده از متن توافق جامع یا برنامه اقدام مشترک جامع کاسته نشده است. تصمیم طرفین به "ادامه گفتگوها در آینده نزدیک" شاید بارزترین وجه خروجی این مذاکرات باشد. از این رو، چشم طرفین به کمتر از دوماه به خاتمه ضرب الاجل 3 آذر 93 دوخته شده است و اینکه طرفین در مذاکرات آتی و همچنین در تماس هایی که طی این مدت با هم خواهند داشت، راه حل هایی مورد توافق را برای این موضوعات اساسی بیابند.
اواخر مهرماه، مجالی است که گفته می شود طرفین دور هشتم مذاکرات هسته ای را آغاز خواهند کرد تا شاید در آن زمان، راه باز کردن گره کور توافق نهایی نیز یافته شود. مجموعه نشانه ها و پالس هایی که آمریکاییها طی هفته های اخیر حتی در طول مذاکرات داشته اند، روشنی در چشم انداز دستیابی به توافق را بسیار تضعیف کرده است. در این میان، هیات مذاکره کننده ایرانی نیز بعد از خاتمه نشست نیویورک کمتر از مقاطع قبلی، ادبیات خوش بینی به توافق را منعکس کرده اند.
حتی با نگاهی به اظهارات دکتر عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته ای کشورمان، واژگان و ادبیاتی که مایل به احتمال به سرانجام نرسیدن توافق باشد، بیشتر مشاهده می شود. وی در گفتگو با واحد مرکزی خبر گفته است: "هنوز دو ماه تا مهلت تعیین شده سوم آذر ماه (بیست چهارم نوامبر) وجود دارد و هنوز درباره اینکه اگر توافقی صورت نگیرد چه خواهد شد برنامهای در نظر گرفته نشده است. اگر تا سوم آذر توافقی حاصل نشود، طبعا شرایط تغییر خواهد کرد و آن زمان است که باید تصمیم گرفته شود که روند چگونه ادامه یابد".
یعنی در مورد ادامه این مسیر و آنچه در این رابطه مطرح خواهد شد و به ویژه رفتارشناسی از طرفهای دیگر، هنوز ابهامات زیادی وجود دارد. در واقع، وضعیت آینده اگرچه ممکن است از منظر نیات ما و خط مشی هسته ای کشور مشخص باشد اما از سایر جهات و مولفه های موثر بر حصول توافقی که هم "ضامن حقوق هسته ای ایران و هم رافع نگرانیهای غرب" باشد، با ناروشنیها و ابهامات متعدد روبرو است، ابهاماتی که مذاکرات نیویورک نیز نه تنها نتوانست در رفع آنها گام موثری بردارد بلکه بر نگرانیها در این عرصه افزود.
انتهای پیام/ع