بریکس، ابزار چانه زنی عربستان و امارات در پیشبرد سیاست توسعه اقتصادی
پیش از اجلاس ژوهانسبورگ ۸کشور عربی مراکش، مصر، بحرین، فلسطین، کویت، الجزایر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای پیوستن به سازمان بریکس داوطلب شده بودند که از میان آنها تنها ریاض، قاهره و ابوظبی مجوز ورود به این نهاد را دریافت کردند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، برای نخستین‌بار پس از سال 2010، کشورهای عضو بریکس در جریان پانزدهمین نشست این سازمان در ژوهانسبورگ تصمیم گرفتند تا از شش قدرت مهم منطقه‌ای برای پیوستن به این نهاد دعوت کنند. جمهوری‌اسلامی ایران، عربستان سعودی، مصر، امارات، آرژانتین و اتیوپی از جمله کشورهایی هستند که از آنها برای پیوستن به بریکس دعوت به عمل آمده است.
کارشناسان مسائل خلیج فارس بر این اعتقادند که ریاض- ابوظبی در ادامه سیاست متنوع‌سازی شرکای راهبردی، کسب پرستیژ بین‌المللی، دسترسی به منابع مالی و فناوری نوین، افزایش قدرت‌چانه‌زنی در برابر آمریکا و تداوم راهبردی موازنه مثبت در حوزه سیاست‌خارجی به دنبال عضویت در این نهاد بزرگ هستند.
در سوی مقابل گروه بریکس با پذیرش قدرت‌های نفتی حوزه خلیج فارس، منابع عظیم انرژی را به سمت صنایع و بازار قدرت‌های در حال توسعه هدایت می‌کند. برهمین اساس در ادامه این یادداشت به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های پیوستن شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج فارس به بریکس خواهیم پرداخت.
معادله انرژی در برابر توسعه
پس از فروپاشی شوروی و نمایان شدن «لحظه تک‌قطبی» کشورهای عربی بیش از پیش به دولت‌های غربی و شرکت‌های چندملیتی احساس وابستگی می‌کردند، اما وقوع بحران مالی سال 2008 همه چیز را تغییر داد. پس از بحران مالی سال‌های پایانی دهه نخست قرن بیست‌ویکم، قدرت‌های جهانی مانند روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی از کنار گذاشته شدن ارز دلار و روی آوردن به روش‌های جدید پرداخت مالی سخن به میان آوردند. اما برای کشورهای عربی کم رنگ شدن اتحاد راهبردی با آمریکا هم‌زمان با تشدید رقابت ژئواستراتژیک چین- واشنگتن و کاهش اتکاء آمریکا به منابع نفتی خاورمیانه لحظه فاصله گرفتن از بلوک غرب است. در چند سال آمریکا و دولت‌های غربی خواهان افزایش سطح تولید روزانه این مایع حیاتی با هدف کاهش قیمت آن در بازارهای انرژی هستند.
در سال 2015 روسیه و عربستان به عنوان دو تولیدکننده بزرگ انرژی در جهان تصمیم گرفتند تا با ایجاد سازوکار جدیدی به نام «اوپک پلاس» سطح تولید روزانه نفت را با هدف تنظیم قیمت‌ها در بازار انرژی کاهش دهند. نیاز قدرت‌های نفتی به منابع مالی ناشی از افزایش قیمت منابع انرژی سبب تداوم این همکاری، حتی در دوران عملیات نظامی روسیه در اوکراین شد.
هم‌اکنون ریاض- ابوظبی دو شریک کلیدی مسکو در توافق اوپک پلاس هستند. همچنین این دو کشور حاشیه ی خلیج فارس در رتبه نخست صادرات نفت به چین و هند به عنوان دو قدرت بزرگ سازمان بریکس هستند. حال دعوت به عضویت عربستان و امارات در کنار ایران سبب تثبیت و سپس افزایش همکاری قدرت‌های نوظهور جهانی با قطب‌های انرژی در منطقه خلیج فارس خواهد شد.
جذب سرمایه و فناوری‌های راهبردی
عربستان سعودی و امارات به عنوان دو قدرت بزرگ شورای همکاری خلیج فارس براساس سندهای چشم‌انداز خود سعی دارند تا با جذب حداکثری سرمایه‌های مالی و فناوری راهبردی؛ به‌ویژه در بخش صنعتی به سمت کاهش اثرات بیماری هلندی و متنوع‌سازی منابع درآمدی حرکت کنند.
عضویت این دو کشور عربی در بریکس این فرصت را برای آنها فراهم خواهم کرد تا علاوه بر تامین پایدار انرژی، تبدیل به محلی برای سرمایه‌گذاری ترانزیتی در مسیرهای کریدور «شمال- جنوب»، «یک‌کمربند- یک جاده» و ایجاد پارک‌های علم‌وفناوری شوند. حتی ریاض- ابوظبی می‌توانند در روابط نزدیک با کشورهای عضو بریکس از فناوری‌های راهبردی همچون تکنولوژی ساخت موشک، پهپاد، انرژی هسته‌ای و ... که معمولا غربی‌ها از دادن این امتیازها شانه خالی می‌کنند، بهره مند گردند.
دیگر فرصت اضافه شدن سعودی و امارات به بریکس، عضویت آنها در بانک توسعه جدید (NDB) و قرارداد ذخیره احتیاطی (CRA) است. با توجه به برنامه‌های زیربنایی و توسعه‌ای سعودی- امارات، بانک توسعه جدید می‌تواند فرصتی فوق‌العاده برای تامین مالی پروژه‌های دو کشور در سال‌های آتی باشد.
این مرکز می‌تواند سالانه 34 میلیارد دلار اعتبار در اختیار کشورهای عضو و سایر بازارهای نوظهور قرار دهد. اماراتی‌ها خیلی زودتر در سال 2021 امتیاز پیوستن به این بانک را دریافت کردند. همچنین ریاض- ابوظبی به عنوان دو اقتصاد وابسته به روندهای جهانی می‌توانند از تضمین‌های قرارداد ذخیره احتیاطی برای تحمل فشارهای ارزی بهره‌مند شوند.
شاید بزرگ‌ترین چالش پیش‌رو کشورهای عربی برای تداوم رابطه با قدرت‌های نوظهور، یافتن مسیرهای جدید تبادل مالی و پرداخت با هدف فرار از تحریم‌های آمریکا و غرب باشد. به عنوان مثال طی ماه‌های اخیر صادرات انرژی از روسیه به هند افزایش چشم‌گیری یافته است. در این روند اماراتی‌ها به عنوان واسطه نقش پر رنگی ایفا کردند. پرداخت بخشی از طلب روس‌ها به وسیله ارز درهم نشان دهنده تمایل این کشور عربی برای دور زدن رژیم تحریمی غرب است.
در دیگر مورد مشابه چینی‌ها با شرکت آرامکو در خصوص پرداخت بخشی از هزینه خرید نفت با ارز یوآن به توافق رسیدند. چشم انداز سازمان بریکس برای دلار زدایی و ارائه ارز جایگزین می‌تواند فرصتی کم‌نظیر برای کشورهایی باشد که لزوما قصد دارند تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد آمریکا و دولت‌های اروپایی قرار دهند.
پیش از اجلاس ژوهانسبورگ 8کشور عربی مراکش، مصر، بحرین، فلسطین، کویت، الجزایر، عربستان و امارات برای پیوستن به سازمان بریکس داوطلب شده بودند که از میان آنها تنها ریاض، قاهره و ابوظبی مجوز ورود به این نهاد را دریافت کردند. به گفته سیریل رامافوسا رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی عضویت کشورهای اعلام شده از یکم ژانویه 2024 آغاز خواهد شد. البته سعودی‌ها اعلام کردند هنوز تصمیم قطعی برای پیوستن به بریکس نگرفتند و در حال بررسی این پیشنهاد هستند. پذیرش این سه قدرت بزرگ خاورمیانه عریی نشان دهنده نگاه توسعه محور اعضای بریکس برای جذب اعضای جدید است. هم‌اکنون بریکس با در اختیار داشتن 40 درصد جمعیت دنیا تنها 17 درصد تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است.
در تصویری کلان سهم بریکس از اقتصاد جهانی قریب به 31.5 درصد است. ریاض- ابوظبی با پیوستن به بریکس این فرصت را پیدا خواهند کرد تا توان چانه‌زنی خود را در برابر قدرت‌های جهانی؛ به‌ویژه گروه 7 افزایش دهند. تداوم این سیاست فرصت‌های جدیدی برای جذب فناوری و سرمایه از سمت دولت‌های غربی برای سعودی و امارات فراهم خواهد کرد.
نویسنده: محمد بیات، کارشناس مسائل غرب آسیا
انتهای پیام/
