به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، در حالی که کاخ سفید برای میزبانی از سران ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای امروز آماده میشود، جزئیات بیشتری از طرح آمریکا برای ایفای نقش محوری در قفقاز جنوبی و کنترل کریدور راهبردی زنگهزور منتشر شده؛ طرحی که با واکنش تند روسیه مواجه شده است.
بر اساس گزارشهای رسانهای و به نقل از منابع دیپلماتیک، انتظار میرود نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان و الهام علیاف، رئیسجمهور جمهوری آذربایجان، پیش از برگزاری نشست سهجانبه با دونالد ترامپ، دیدارهای جداگانهای با رئیسجمهور آمریکا داشته باشند و در نهایت یک توافقنامه چارچوب صلح میان دو کشور به امضا برسد.
«کریدور زنگهزور» و تغییر قانون اساسی؛ موانع اصلی صلح
با وجود آنکه بازیگران بینالمللی در مارس 2025 از نهایی شدن متن توافق صلح استقبال کردند، این سند پس از سالها مذاکره هنوز به امضا نرسیده است.
باکو بارها اعلام کرده تا زمانی که ارمنستان تمام اشارات به قرهباغ کوهستانی را از قانون اساسی خود حذف نکند و با انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (نهاد میانجی بینالمللی با ریاست مشترک آمریکا، فرانسه و روسیه) موافقت نکند، توافقی را امضا نخواهد کرد.
مقامات ارمنستان در حال تدوین قانون اساسی جدیدی هستند اما تأکید دارند که این اقدام به درخواست باکو نبوده و یک موضوع داخلی است. در مورد انحلال گروه مینسک نیز ایروان تا همین اواخر اعلام میکرد که آماده است همزمان با امضای پیمان صلح، این کار را انجام دهد.
همزمان، فرآیند تعیین حدود مرزها که در بهار 2024 با مشخص شدن 13 کیلومتر در شمال دو کشور آغاز شد، در سایر مناطق، بهویژه در مناطقی که بیش از 200 کیلومتر مربع از خاک ارمنستان همچنان تحت کنترل جمهوری آذربایجان است، متوقف مانده است.
خروج روسیه از معادلات و ورود آمریکا با پیشنهاد مدیریت کریدور
یکی دیگر از موانع اصلی، موضوع کریدور موسوم به «زنگهزور» است. بر اساس توافق آتشبس 2020 با میانجیگری مسکو، ارمنستان موظف به تضمین «امنیت خطوط مواصلاتی» برای تردد بدون مانع میان بخش اصلی خاک آذربایجان و نخجوان بود. با این حال، ایروان همواره بر حاکمیت و صلاحیت کامل خود بر هر مسیر ترانزیتی تأکید داشته و ایده «کریدور زنگهزور» را یک ادعای ارضی پنهان از سوی باکو خوانده است.
پس از آنکه نیروهای حافظ صلح روس در عملیات گسترده آذربایجان به قرهباغ در سپتامبر 2023 نتوانستند از ارامنه محلی محافظت کنند و در نهایت از منطقه خارج شدند، ارمنستان از نظر ژئوپلیتیکی فاصله قابلتوجهی از مسکو گرفت و همکاری نزدیکتری را با غرب آغاز کرد.
در این شرایط، به نظر میرسد اکنون هر دو طرف با دخالت روسیه در پروژه مسیر ترانزیتی مخالف هستند و بحثها برای سپردن این نقش به آمریکا، بهویژه پس از دیدار پاشینیان و علیاف در 10 ژوئیه 2025 در ابوظبی، قوت گرفت.
در اواخر ژوئیه، نخستوزیر ارمنستان تأیید کرد که آمریکا پیشنهاد داده که ترانزیت افراد و کالا از طریق استان سیونیک توسط یک شرکت آمریکایی مدیریت شود. او آمادگی ایروان برای «برونسپاری» مدیریت این مسیر را اعلام کرد اما قاطعانه تأکید کرد که ارمنستان باید حاکمیت کامل خود را بر این استان که با ایران هممرز است، حفظ کند.
سخنگوی پاشینیان: ادعای موافقت با «کریدور» کذب است
نازلی باغداساریان، سخنگوی مطبوعاتی نخستوزیر ارمنستان، در واکنشی رسمی اعلام کرد: «تمام ادعاها و گزارشهایی که مبنی بر موافقت ارمنستان با راهحلهای کریدوری در گذشته، حال یا آینده منتشر شده، به سادگی با واقعیت منطبق نیست.»
وی با اشاره به موضع رسمی دولت ارمنستان افزود: «نخستوزیر پاشینیان رویکردهای جمهوری ارمنستان را به شکلی بسیار شفاف و بدون امکان تفسیر دوگانه، در کنفرانس مطبوعاتی خود در تاریخ 16 ژوئیه سال جاری میلادی ارائه کرده است. هیچ سخنی از هیچ منطق دیگری نمیتواند در میان باشد.»
این تکذیبیه در حالی صادر میشود که وبسایت «آکسیوس» مدعی شده است که ارمنستان در مذاکرات با دولت ترامپ از مقاومت دیرینه خود در مورد مسئله کریدور عقبنشینی کرده است.
این رسانه آمریکایی نوشته است: «ارمنستان موافقت کرده که اجازه دهد یک کریدور 43.5 کیلومتری در خاکش توسط آمریکا توسعه یابد و "جاده ترامپ برای صلح و رفاه بینالمللی" نامیده شود. روسیه، ایران و چین نفوذ خود را در منطقهای که آن را متعلق به خود میدانستند، از دست میدهند.»
همچنین نشریه «پولتیکو» به نقل از سه مقام ارشد آمریکایی گزارش داده بود: «ارمنستان با اعطای حق انحصاری توسعه کریدور زنگهزور به ایالاتمتحده آمریکا برای مدت 99 سال موافقت کرده است. آمریکا نیز این زمین را به یک کنسرسیوم جهت توسعه خطوط راهآهن، نفت، گاز، فیبر نوری و خطوط انتقال برق اجاره خواهد داد.»
واکنش مسکو: غرب به دنبال برهم زدن توازن امنیتی در منطقه است
روسیه نگرانی عمیق خود را از حضور احتمالی آمریکا در استان راهبردی سیونیک ارمنستان ابراز کرده است.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، واشنگتن را به تلاش برای «مصادره فرآیند صلح» و دور زدن بازیگران منطقهای متهم کرد.
وی در یک نشست خبری اظهار داشت: «کشورهای غربی قصد دارند فرآیند آشتی باکو و ایروان را به مسیر خود منتقل کنند. ما همچنین میدانیم که این مسیرها معمولاً به کجا ختم میشوند. این امر میتواند منجر به برهم خوردن توازن سیستم امنیتی در منطقه شود.»
جاهطلبی ترامپ برای جایزه صلح نوبل در پس پرده توافق
به عقیده کارشناسان، نشست 8 اوت در کاخ سفید میتواند فرصتی بزرگ برای دونالد ترامپ جهت تقویت کارزار خود برای دریافت جایزه صلح نوبل باشد.
کاخ سفید مدعی است که «ترامپ پیش از این، به درگیریهای جهانی متعددی از جمله مناقشات میان تایلند و کامبوج، اسرائیل و ایران، رواندا و جمهوری دموکراتیک کنگو، هند و پاکستان، صربستان و کوزوو، و همچنین مصر و اتیوپی پایان داده است.»
این احتمال وجود دارد که اعلام توافق احتمالی ارمنستان و آذربایجان، با پایان مهلت «اولتیماتوم» ترامپ به پوتین برای توقف جنگ در اوکراین همزمان شود.
انتهای پیام/