تحریم‌های آمریکا یادآور اشتباهات واشنگتن در زمان انقلاب ایران است

"جیم دین" سردبیر پایگاه تحلیلی وترنز تودی در گفت و گو با خبرنگار بین الملل خبرگزاری تسنیم به بررسی دلایل وقوع انقلاب ایران و تاثیرات آن بر منطقه و جهان پرداخت.

تسنیم: پیش از انقلاب رابطه غرب با شاه ایران چگونه بود؟

جیم دین: آنچه روند رابطه ایران و آمریکا را هدایت می کرد امید به کسب منافع سیاسی و تجاری (خصوصا نفت) بود. می توان گفت در آن زمان دولت آمریکا هنوز در همان فضای رقابتی جنگ سرد به سر می برد و تمایل داشت در مرزهای اتحاد جماهیر شوروی یک هم پیمان داشته باشد. بعلاوه به گواهی تاریخ، در برقراری این قبیل روابط ژئوپلتیکی میان دولت ها، هیچ گاه منافع شهروندان دو کشور لحاظ نمی شده است.

محمد رضا شاه دست نشانده ای بشمار می رفت که از حمایت گسترده دولت های خارجی برخوردار بود. او به همراه همسرش و تعداد 63 نفر از شاهزاده ها و وابسته های دربار به غارت سرمایه های کشور پرداخته و حدود 25 میلیارد دلار از اموال مردم را به تاراج برد. مبلغی که اگر در همان سال ها صرف توسعه زیرساخت های کشور شده بود، ایران زودتر از این ها به جایگاه قدرتمند فعلی می رسید.

شاه با تصور اینکه به پشتیبانی دولت های خارجی می تواند برای همیشه در مسند قدرت باقی بماند به غارت و چپاولگری روی آورد و بدین ترتیب برای همیشه از احترام و علاقه مردم کشورش نسبت به خود محروم شد. حال آنکه با نگاهی گذارا به تاریخ جهان می توان پی برد که این گونه حمایت ها هیچ گاه تداومی نداشته است.

تسنیم: به نظر شما چه چیز موجب خیزش مردم و در نهایت انقلاب مردم ایران شد؟

جیم دین: انقلاب ایران به سبب حضور گسترده مردم در تظاهرات، بخصوص در روزهای نزدیک به پیروزی انقلاب، یک قیام مردمی محسوب می شد. تظاهراتی که شگفتی همگان را برانگیخته بود. نکته جالب توجه این است که در آگوست 1978 (درست یکسال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران)  سازمان سیا پس از تجزیه و تحلیل اوضاع داخلی ایران اعلام کرد " این کشور حتی در مراحل مقدماتی انقلاب هم قرار ندارد".
در آن زمان بسیاری از احزاب مخالف یکدیگر بودند. دولت نیز گمان می کرد می تواند این گروه ها را به جان یکدیگر بیاندازد تا بدین ترتیب دیگر هیچ یک از آنها نتوانند رقیب جدی حکومت محسوب شود. در واقع رقابت موجود میان جناح های مختلف که هر یک در تلاش بودند تا کنترل کشور را در دست بگیرند ، مردم را برای اعتراض به خیابان ها کشاند. البته نباید فراموش کرد مردمی که به خیابان ها آمدند خود حامی یک جریان فکری خاص بودند. هدف آنها تسریع جریان رو به جلوی مردم ایران نبود بلکه آنها صرفا در صدد بودند تا حاکمیت و قدرت کشور را در اختیار بگیرند.
امام خمینی توانست با تدبر خاصی گروه های سیاسی مختلف را با یکدیگر متحد کند. او در ابتدا به منظور تحکیم قدرت خود بطور موقت از کمک همه حامیانش بهره گرفت.
بدیهی است آنچه  در ایران زمینه ظهور انقلاب را فراهم کرد نارضایتی گسترده مردم بود. فساد اقتصادی آشکاری که وجود داشت با چپاول درآمدهای نفتی کشور و بهره گیری شخصی از موجودی بانک های دولتی اوج گرفت. ساواک با همراهی سرویس ‌های اسرائیلی هزاران نفر را به قتل رساند و مورد شکنجه قرار داد. این اقدام بیزاری مردم از حکومت را بیشتر کرد. توهین به رهبران دینی اشتباه بزرگی بود که دولت وقت ایران مرتکب آن شد. زیرا آنها از موضع مستحکمی برخوردار بودند. بنابراین با توجه به آنچه در آن روزها در ایران در جریان بود به آسانی می توان تلاش مردم برای انتقامجویی از شاه را توجیه کرد.

امروزه اعمال تحریم ها علیه ایران و اتحاد مردم در چنین موقعیتی می تواند تداعی کننده شرایط مشابه روزهای انقلاب باشد. آنچه بیش از همه موجب شگفتی است این است که در اندک زمانی پس از اعمال تحریم ها ایران موفق به تولید کالاهای اساسی در داخل کشور شد. اقدامی که سبب می شود تا در آینده تحریم ها آسیب کمتری به این کشور وارد سازد.

تسنیم: نگاه کنونی شما به انقلاب ایران چیست؟

جیم دین: احتمالا آنهایی که فکر می کنند که انقلاب ایران موفق نبوده است از اوضاع جهان کاملا بی اطلاع هستند. شاید انقلاب ایران از زمان توطئه سرنگونی دولت مصدق دانست این دسیسه تنها بخش کوچکی از همه اتفاقاتی است  که می تواند داعیه "ساختن جهانی مبتنی بر دموکراسی" را زیر سوال ببرد که که غرب مدعی آن است. همانطور که اقدامات تروریستی اسرائیل هیچ گاه از نظر دولت های غربی جلوه نامطلوبی نداشته است.

بعلاوه نمی توان انکار کرد که موضع گیری های ضد غربی همواره بخش جدایی ناپذیر چشم انداز سیاسی و فرهنگی مردم ایران بوده است. در واقع غرب به جای اینکه با اتخاذ شیوه های مطلوب تر و مدیریت بهتر از بروز چنین احساسی ممانعت کند همواره برای پیشبرد اهدافش به افرادی تکیه کرده که ظاهرا می توانسته اند آلت دست او باشند. این موضوع نقطه ضعف سیاست خارجی غرب بوده و هیچ کس تا کنون مسئولیت عواقب آن را بر عهده نگرفته است.

تسنیم: به نظر شما نقش مردم ایران در مقابله با تحریم های غرب چگونه بوده است؟

جیم دین: ایرانی ها مسلمان و ملت بی همتایی بشمار می روند. بعلاوه ممکن است شباهت هایی میان جنبش های مردمی در نقاط مختلف دنیا وجود داشته باشد، اما همواره هر انقلابی در نوع خود منحصر بفرد است.
باز هم توجه شما را به چگونگی مقابله مردم ایران با تحریم ها جلب می کنم. در واقع آنها پس از گذشت مدت زمان کوتاهی از اجرای تحریم ها، تولیدات داخلی را جایگزین کالاهای وارداتی کردند که مورد تحریم واقع شده بود. بدین ترتیب نتایج سوء ناشی از این اقدام فقط  متوجه آمریکا و اتحادیه اروپا شد. تردیدی نیست که دولت ایران برای بهره گیری از چنین فرصتی علاوه بر مدیریت صحیح، از وجود مردمی برخوردار بوده که دانش، اراده و انگیزه لازم را دارند و آنقدر هوشیار هستند که برای حفظ مصلحت مملکت اختلافات خود را کنار بگذارند.

در این شرایط، دولتمردان غربی در کمال نادانی خود را تهدیدی علیه ایران تلقی می کنند. آنها نیز همچون شاه چشم شان را بر روی عواقب نامطلوب کار خود بسته اند. هر چند آنها هم اکنون شاهد تاثیرات منفی اقدامات خود هستند ولی نمی خواهند به اشتباهات شان اعتراف کنند.  بدین ترتیب تمام کشورهایی که هدف تحریم های آتی هستند، در صورتیکه از مدیریت مناسب، همراهی مردم و منابع لازم برخوردار باشند، برای مقابله با دولت های غربی از نحوه عملکرد ایران الگو خواهند گرفت. البته در این میان کشورهایی نیز همچون افغانستان وجود دارند که نه توان این کار را دارند و نه تمایلی به انجام آن را دارند.

 من منتظر آن روزی هستم که فعالان تجاری غربی که در حال حاضر بازار ایران را از دست داده اند، از خواب غفلت بیدار شده و دولتمردان شان را به جهت استراتژی های نادرست فعلی سرزنش کنند.

تاسف انگیزترین موضوع برای من این است که همچنان غرب در کمال ناآگاهی ایران را تهدیدی برای خود محسوب می کند فقط به این دلیل که عده ای تحت تاثیر لابی های صهیونیست مرتبا این طرز تفکر را تکرار می کنند. در حالیکه در طول سه دهه ای که از عمر انقلاب ایران می گذرد، هیچ کشوری از سوی ایران مورد  تعدی واقع نشده است. 

در جنگ با عراق، صدها هزار نفر کشته شدند. جنگی که در آن صدام از سلاح های کشتار جمعی آمریکا علیه مردم ایران و کردها استفاده کرد. موضوعی که بسیاری از آمریکایی ها از آن بی اطلاع هستند. بعلاوه انجام عملیات تروریستی توسط سازمان مجاهدین خلق که با حمایت ایالات متحده و صدام صورت می پذیرفت تلفات زیادی به دنبال داشت. تعداد کشته های این گونه اقدامات از تلفات حملات یازده سپتامبر هم بیشتر بود. با این حال دولت ایران تلاش نکرد تا در اقدامی تلافی جویانه شهروندان آمریکایی را تررو کند. واقعیت این است که تا پیش از جنگ دوم خلیج فارس، حتی یک شهروند آمریکایی هم توسط نیروهای ایرانی کشته نشد و یا از سوی آنها مورد تهدید قرار نگرفت.

اینکه ایران می توانست یکی از هم پیمانان بسیار مهم دولت آمریکا باشد و هم اکنون نیست، یک قصور نابخشودنی برای دولت این کشور بشمار می رود که باید نسبت به اصلاح آن اقدام کرد. اقدامی که لازمه آن دگرگون شدن افکار و احزاب داخلی آمریکا است.

گفت و گو از سید حسن باقری

انتهای پیام/