واژه های بیگانه در کمین زبان فارسی

به گزارش خبرگزاری تسنیم ، از زمان نگارش شاهنامه شاهکار ادبی حکیم ابوالقاسم فردوسی تاکنون بیش از هزار سال می گذرد. او سی سال رنج کشید تا زبان اجدادی اش را که سینه به سینه و نسل به نسل به او منتقل شده بود در قالب اشعار شاهنامه حفظ کند و پس از او سعدی شیرین سخن و حافظ علیه الرحمه و بسیاری دیگر از بزرگان ادب فارسی راه او را پیش گرفتند تا زبان فارسی به محاق فراموشی نرود.

اکنون پس از گذشت قرن ها از تلاش آن بزرگان چقدر رنج بردیم و چه کرده ایم تا زبان مادری مان را از هجوم لغات بیگانه مصون بداریم. از این رو با دکتر یدالله ثمره استاد زبان شناسی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این باره به گفت وگو نشستیم.

    *به عنوان یکی از اعضای فرهنگستان بفرمایید اهداف تشکیل فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کشورمان چیست؟

     زبان فارسی اکنون مورد هجوم بسیاری از واژه های خارجی قرار گرفته است. از جمله این واژه های خارجی، واژه های انگلیسی، فرانسوی، عربی و حتی آلمانی است که اگر برای این موضوع فکری اساسی نشود، زبان فارسی روز به روز ضعیف تر می شود و با ضعیف شدن زبان فارسی خطر اضمحلال و حتی نابودی آن به وجود می آید و یا اینکه به صورت زبانی درمی آید که از هر 5 کلمه اش 3 الی 4 واژه آن خارجی و یک واژه آن فارسی است.

این زبان را دیگر نمی توان فارسی نامید و در اصطلاح زبان شناسان آن را پیجین می گویند. یعنی یک زبان مخلوط و بی خودی که هیچ سر و تهی ندارد. معلوم نیست انگلیسی یا فرانسه یا فارسی است! و بنابراین هدف تشکیل فرهنگستان در درجه اول همین مساله است.

     البته فرهنگستان زبان و ادب که اکنون من نیز عضوی از آن هستم سومین فرهنگستانی است که در ایران تشکیل شده است. فرهنگستان اول در حدود سال 1320 تاسیس شد و واژه های بسیاری در آن ساخته شد. زبان فارسی فوق العاده مورد تهاجم قرار گرفته است و اگر واقعاً فکری برای آن نشود این زبان کم کم از بین می رود. و اگر زبان فارسی از بین برود در واقع هویت ما از بین می رود.

چرا که افتخار ما این است که ایرانی هستیم و تمدن درخشانی داریم و زبان ما فارسی است و ادبیات فوق العاده غنی ای داریم که تقریباً در دنیا بی نظیر است. بزرگانی مثل سعدی، حافظ، فردوسی و... را تربیت کردیم که مایه سرافرازی کشور ما هستند. حال اگر زبان ما از بین برود، در واقع همه چیز ما از بین رفته است و چگونه باید جواب نسل های بعدی را بدهیم.
   
    * علت ورود واژه های بیگانه به زبان فارسی چیست؟

    علت ورود این واژه ها این است که جوانان به سمت زبان انگلیسی بیشتر تمایل پیدا کرده اند. البته بیشتر به خاطر کنکور دانشگاه ها و همچنین بدین علت که در تحصیلات دانشگاهی برای زبان انگلیسی اعتبار و ارزش زیادی قایلند. لذا جوانان تلاش می کنند زبان انگلیسی را قوی کنند و کم کم زبان فارسی شان ضعیف می شود.

بچه ها از سنین کودکی زبان انگلیسی یاد می گیرند. در نتیجه از فارسی غافل می مانند. اکنون در دوره متوسطه و نیز دانشگاه ها هم می بینیم که اهمیت به زبان فارسی بسیار کم است و تاثیر آن را ما اساتید دانشگاه در پایان نامه های اکثر دانشجویان به وضوح مشاهده می کنیم که چقدر از نظر انشا، دانشجویان ضعیف هستند.
   
    * یعنی شما معتقدید که جوانان نباید زبان انگلیسی را یاد بگیرند؟

    خیلی خوب است که ما زبان های دیگر را فرابگیریم. اما بدین معنا نیست که زبان خود را از یاد ببریم و یا به خودمان اجازه بدهیم آن را با زبان های بیگانه عجین کنیم. باید به همان اندازه هم به زبان فارسی توجه شود. هنوز در مدارس به درس انشا زیاد توجه نمی کنند. بسیار عجیب است که هنوز در زنگ انشا بچه ها همان موضوعات پنجاه سال پیش را به همان روش یاد می گیرند. اما موضوع اصلی این است که انگلیسی گرایی و غفلت از زبان فارسی در جامعه کنونی به بزرگان ما هم رسیده است و این خطر بسیار بزرگی دارد.
   
     *از دوره فردوسی تاکنون زمان زیادی گذشته است، از طرفی علم هم پیشرفت زیادی کرده است و اکنون به سمت ترکیب فرهنگ های مختلف و به نوعی دهکده جهانی سوق یافته ایم، آیا تغییر زبان فارسی و عجین شدن آن با برخی واژه های زبان های دیگر برای زبان ما مضر است یا لازم؟

     هیچوقت لازم نیست. اگر زبانی خیلی مخلوط شد، دیگر هویت خود را از دست داده است.

    با از دست رفتن هویت زبان، هویت سخنگویان آن نیز از دست می رود. به همین دلیل کشورهای استعمارگر سعی می کنند زبان مستعمره خود را عوض کنند.
   
     *اکنون زبان فارسی خیلی مخلوط شده است؟

    نه هنوز. خوشبختانه به این مرحله نرسیده است. برای همین موضوع فرهنگستان تشکیل شده است و ما تلاش می کنیم که برای معادل هایی که تازه می آید، معادل سازی کنیم.
   
    * اصطلاح بیگانه به چه واژه هایی اطلاق می شود؟

    واژه ای که تازه وارد می شود و یا وارد شده و می توان جلوی رواج آن را در جامعه گرفت.

     به عنوان مثال خیلی از واژه هایی که فرهنگستان ساخته است در جامعه جا افتاده و مردم از آن استفاده می کنند. مثل یارانه که به جای سوبسید می گویند. یا مثلاً هلی کوپتر که به آن بالگرد می گویند.

در حقیقت واژه هایی که ساخته می شود پس از تصویب فرهنگستان، با امضای رئیس جمهور ابلاغ می گردد و بعد به مدت 3 سال و گاهی هم پنج سال دوره آزمایشی خود را سپری می کند و به روزنامه ها و رسانه ها ارسال می شود. اگر تا سه سال یا پنج سال آن واژه استفاده شد و همه آن را به کار بردند و مشکلی به وجود نیامد، آن واژه به عنوان واژه جایگزین باقی می ماند، اما اگر مشکل ساز شد و مردم آن را نپذیرفتند، دوباره برای آن واژه تصمیم گیری می شود.
   
    * گفتید فرهنگستان قبل از این که واژه بیگانه ای در جامعه مصطلح شود باید معادل سازی کند اما عملاً این قضیه صورت نمی گیرد چرا که اکثراً اول واژه وارد جامعه می شود و مردم به گفتن آن عادت می کنند سپس فرهنگستان برای آن معادل سازی می کند و بعد عوض شدن آن در جامعه به سختی صورت می گیرد!

     بله. کار فرهنگستان همین است. درست است اگر واژه ای وارد شود و همه مردم آن را به کار ببرند دیگر نمی توان آن را عوض کرد. مثل همان کلمه مرسی که اکنون همه اقشار جامعه آن را به کار می برند. اما مساله دیگری که جامعه با آن دست وپنجه نرم می کند انگلیسی گرایی است؛ چرا که حتی در بین عوام هم این پدیده کاملاً مشهود است و این معضل دشمن اصلی زبان فارسی است.

لذا شعار اصلی فرهنگستان زبان و ادب فارسی حمایت از زبان فارسی است. زیرا زبان فارسی برای ساختن هر نوع واژه ای چه از نظر واژگانی و چه دستوری تواناست.
   
    * آیا ضرورت دارد که واژه علمی، کاربردی و تجاری ای مثل کامپیوتر که در همه دنیا به همین نام گفته می شود در زبان فارسی به رایانه تغییر یابد؟

     بله. ضرورت دارد. اگر کلمه کامپیوتر به رایانه تبدیل شد و در جامعه جا افتاد و فارسی زبانان کشورهای دیگر هم آن را به کار بردند، کشورهای دیگر هم پی می برند که زبان فارسی خودش بابت واژه های بیگانه واژه دارد و ما احتیاج به واژه بیگانه نداریم.

     اما یک سری از واژه هایی که فرهنگستان ساخته است تلفظش برای مردم مشکل است. مثل واژه رایانه که حتی گاهی با یارانه اشتباه گفته می شود.

     به نظر من فقط همین دو کلمه است که چنین ایرادی به آن وارد است. در واقع چاره ای نبود چون وقتی ما واژه ای را می سازیم در ابتدا به معنای آن توجه می کنیم که از لحاظ معنایی در زبان اصلی اش چه معنایی دارد و سپس سعی می کنیم واژه ای بسازیم که همان مفهوم را در زبان اصلی خود دارد.
   
    * مساله ای که زبان فارسی را مورد تهدید قرار داده این است که به کرات می بینیم مجریان صدا و سیما واژه های فارسی را متاسفانه سلیقه ای تلفظ می کنند. مثلاً واژه متفاوت به جای اینکه «ت» آن را با فتحه ادا کنند با ضمه ادا می کنند یا در مورد حرف نون در کلمه نماید هم بدین شکل است و این باعث می شود مخاطب هم به اشتباه بیفتد. آیا فرهنگستان زبان و ادب در این خصوص با صدا و سیما تعامل دارد؟

     بله. اکنون کارگروهی در فرهنگستان تشکیل شده است که کارش دقت در کار مجریان صدا و سیما است این کارگروه جلساتی با صدا و سیما ترتیب می دهد و به آنها تلفظ درست کلمات یا اشعاری را که به غلط خوانده می شوند، یاد می دهد. البته این گروه تازه کار است و هنوز اقدامی در این زمینه صورت نپذیرفته است. متاسفانه اکثر مجریان صدا و سیما واژه را از نظر خود تلفظ می کنند. حتی مرتکب اشتباهات بسیار فاحشی در خواندن اشعار می شوند و با رعایت نکردن تکیه های درون شعر باعث می شوند که معانی شعر به کلی عوض شود.
   
    * مسلماً بهترین جایی که می تواند از ریشه این مساله را حل کند، آ موزش و پرورش است. چرا که کودکان، از ابتدا می توانند واژه های فارسی را یاد بگیرند و به کار برند، آیا فرهنگستان زبان و ادب فارسی با آموزش و پرورش وحتی آموزش عالی تعامل دارد و آیا در کتب درسی، کلمات معادل سازی شده فرهنگستان به کار رفته است؟

     متاسفانه هنوز به طور کامل نه، این کار اتفاق نیفتاده است. البته کار گروهی در فرهنگستان تشکیل شده است که در تعامل با وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم است. به این ترتیب که این کار گروه وضعیت کتب آموزشی را از نظر رسم الخط و واژگانی مورد بررسی قرار می دهد، تا اینکه اشکالات آنها را برطرف کند. البته خیلی از رسم الخط ها عوض شده است که باید به معلمان آموزش و پرورش تعلیم داده شود تا به دانش آموزان به طور صحیح بیاموزند که متاسفانه این کار به کندی صورت گرفته است. البته یکی از وظایف فرهنگستان همین است که ان شاءالله در آینده انجام خواهد شد.
   
    * بنابراین فرهنگستان با وزارت ارشاد به عنوان نهادی که برای چاپ کتب مجوز صادر می کند، تعامل دارد تا مانع ورود لغات بیگانه از طرف مترجمین و نویسندگان شود؟

     قطعاً جلساتی در این زمینه تشکیل شده و باز هم در آینده تشکیل خواهد شد. اما متاسفانه کارها کند پیش می رود و من امیدوارم وزارت ارشاد جلوی این گونه ترجمه ها و کتاب ها را بگیرد.

منبع: روزنامه ایران

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم : انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.