به گزارش خبرنگار گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، موزه ها تلفیقی از حافظه انسان ها در طول سالیان و قرن های دراز و ابتکار است، ابتکاری مثال زدنی که نیاکان هر ملتی از خود برجا گذاشته اند، این دو خصلت از سال های دور تا به امروز در دیوارهای محصوری که موزه می نامیم اش، ماندگار شده اند و تاریخ را در خود نگه داشته اند، تاریخی که میراث ما است و افتخارش برایمان مانده.

کمیته جهانی موزه ها یا همان ایکوم، چندسالی است موزه ها را به مباحث اجتماعی نزدیک تر کرده است، مباحثی که مردم شهرها و روستاها به طور ملموس و از نزدیک با آنها در رابطه اند تا شاید موزه ها که در همه جای دنیا آخرین مکان فرهنگی هستند که مردم به استقبال شان می روند، در ارتباط نزدیک تری با مردم قرار گیرند.

 شعار امسال موزه ها، موزه ها و تغییرات اجتماعی ست، تغییراتی منحصر به فرد در جوامع مختلف با نگاهی اجتماعی. این شعار درباره همه موزه های دنیاست و البته در کشورهایی کهن تر، انتظار می رود فراگیرتر باشد، آنقدر که روزی برسد که موزه ها هم همچون سینماها و سالن های تئاتر و کنسرت های موسیقی و نمایشگاه ها، پر از بازدید کننده شود و درد مهجوریت را به پایان برساند.

سیداحمد محیط طباطبایی، کارشناس امور فرهنگی و رییس سابق کمیته ملی موزه های ایران و عضو کنونی هیات اجرایی ایکوم از اوضاع موزه های ایران می گوید. این کارشناس میراثی معتقد است آموزش، کلید معمای حل نشده بسیاری از مباحث فرهنگی از جمله بحث موزه هاست، موزه هایی که این روزها با وقایع اجتماعی گره خورده اند و دیگر در قرن ها پیش حبس نشده اند.

*****

*با توجه به میزان بازدید از موزه های کشور و مقایسه آن با میزان جهانی، می توان گفت سهم موزه ها در کشور ما اندک است و مردم توجهی که باید به آن داشته باشند را ندارند. نگاه شما به این مقایسه چگونه است؟

همان طور که می دانیم میزان آمار بازدید از موزه های کشور در سال جدید، حدود دو میلیون نفر بوده است که که بخش عمده یی از آن را دانش آموزان در سطح کشور تشکیل می دهند، به طور کلی بخواهیم به تعداد بازدیدکنندگان در کشور نگاهی بیندازیم، می بینیم که این کاهش یا افزایش، یک امر نسبی است. در همه جای دنیا موزه عالی ترین و بالاترین سطح یک موسسه فرهنگی است که بالطبع تعداد بازدیدکننده اش به لحاظ سایر فضاها و موسسات فرهنگی مثل سینما، تئاتر و ورزشگاه از میزان کمتری برخوردار است. موزه ها بیشترین بازدید کننده را دارند که به نوعی سایت ها یا فضاهای تاریخی اند، مثل کاخ ها، بناها یا خانه ها. موزه به مفهوم کلاسیکی که در آن آثار و اشیای هنری، تاریخی یا تخصصی قرار داشته باشند، بالطبع از آن میزان بازدید کننده که موزه های کلی یا کاخ ها برخوردارند، نیستند.

اگر موزه یی به شکلی عالی معرفی شود، معرفی شدن به این معنی که آن موزه با هویت و اصل موزه در اختیار افراد قرار بگیرد و با آن ارتباط برقرار کند، آن موزه هم همچون یک بنای تاریخی یا سایت تاریخی از میزان بالای بازدید کننده برخوردار می شود. به طور کلی مشکل اساسی در فضای فرهنگی کشور ما این است که بازدید از موزه ها جزو برنامه درسی نیست و باید جزو برنامه درسی کلاس ها قرار گیرد و اینکه وقتی را به اوقات فراغت تبدیل کنند و بگذارند به شیوه یک کلاس درس باشد. در سال های مختلف تحصیلی، موزه ها می توانند شکل ها و سطوح مختلفی از بازدید را به بازدید کننده هایشان معرفی کنند. به طور مثال بازدید هدفمند از موزه ملی ایران و بازدید از سایت هخامنشی می تواند برای نخستین بار در کلاس چهارم ابتدایی باشد که بچه ها درس هخامنشی را برای نخستین بار در تاریخ می خوانند.

قراردادن بازدید هدفمند جزو برنامه درسی در کلاس های مختلف مبتنی بر برنامه آموزشی مطلب اول است و مطلب دوم اینکه همان طور که گفتم فضای موزه یی ما باید به شکل رویداد، حادثه و سایر مواردی که به ویژگی های معرفی آن مربوط است، معرفی شود. اینکه روز جهانی موزه هر سال شعار خاصی طراحی می شود و موزه های دنیا بر اساس آن شعار، کارها و برنامه های خود را انجام می دهند به همین مساله مربوط است، به همین دلیل است که به تعداد n بار ما بتوانیم یک اثر را از زوایایی مختلف مورد مطالعه قرار دهیم و ارتباط با مخاطب را بر اساس این ارتباط جدید بچینیم، این خودش به جهت جذب مخاطب است.

برنامه درسی، ایجاد رویداد و تغییر فضای مخاطب به معنای مختلف در حوزه معرفی، عواملی هستند که می توانند یک موزه را از رونق بازدید بیشتری برخوردار کنند به طور مثال موزه تخصصی مثل پیکاسو در پاریس هم از بازدید کننده بالایی برخوردار نیست ولی وقتی نمایشگاهی از پیکاسو برگزار می شود، نمایشگاهی که می تواند در فضای دیگری چون فرهنگسرای ژرژ پمپیدو برگزار شود، افراد از آن حادثه و رویداد استفاده یی متفاوت می کنند و مورد بازدید بیشتری قرار می گیرد.
   
*بحث موزه های دولتی و خصوصی در کشور ما از تعادل خارج شده است، از نگاه شما این عدم تعادل را چگونه باید جبران کرد؟

 تعداد موزه های ما البته از نظر تعداد میزان موزه های واحد دولتی و عمومی به نسبت، رقم مطلوبی است ولی ما در حوزه خصوصی بسیار عقب هستیم و موزه های کمتری در این حوزه داریم، در دنیا بیشترین میزان موزه به حوزه خصوصی برمی گردد و ما با وجود آیین نامه های لازم مثل آیین نامه های موزه های خصوصی آن شرایط کلی حمایت و فضایی که باید برای ایجاد موزه های خصوصی به وجود بیاید، همچنان شکل نگرفته و در این مورد باید تلاش بیشتری از سوی عوامل مختلف انجام شود. اما به طور کلی وقتی ما تعداد بازدید کننده موزه را نقد می کنیم، باید به این هم توجه کنیم که خرید میزان کتاب هم بسیار کمتر شده در واقع هر امر فرهنگی آنچنان که دل مان می خواهد و فکر می کنیم در شرایط مطلوب باید باشد، نیستند.

در واقع وضعیت فرهنگی و جایگاه فرهنگ در تمام مناسبات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و عمومی کشور ما از جایگاهی که باید برخوردارباشند، نیستند. این تغییر نگاه کلی در حوزه فرهنگی که همگان از مردم عادی تا مدیران و حتی خبرنگاران حوزه باید عینک فرهنگی به چشمان خود بزنند و نگاه فرهنگی به پیرامون خود داشته باشند تا شاهد وضعیت بهتری در ارتباط با موزه ها و جایگاه و منزلت آنها در جامعه باشیم.
   
*اگر بخواهیم به شاخص های موزه های برتر دنیا نگاهی بیندازیم، چه ویژگی های متمایزی در این موزه ها دیده می شود که باید درصدد ایجاد آنها در موزه های خود برآییم؟

پیش از همه شاخص هر موزه به آثاری مربوط می شود که دارد، پس از آن طرح محتوای چیدمان موزه و بعدتر نوع معرفی که در آن اتفاق می افتد که به پژوهش و شناختی که وجود دارد برمی گردد و بعد از اینها برمی گردد به معرفی که نسبت به آثار خودش انجام می شود. البته قبل از بحث اول باید بحث حفاظت موزه را مطرح کرد، از حفاظت فیزیکی گرفته تا حفاظت قانونی و شیوه مرمت که به جهت حفظ آثار تاریخی موزه قرار انجام می شود، بنابراین کل ماجرا ها کمک می کند موزه ما از حالت رکود به فعال درآید و بتواند ارتباط بهتری با مخاطب خود برقرار کند.
   
*خانواده های ایرانی خیلی اهل موزه رفتن نیستند و بالطبع کودکان شان هم جز در اردوهای اجباری مدرسه، کم پیش می آید همراه خانواده هایشان به موزه بروند. با وجود اینکه ما خود را ملتی می دانیم که دستی در فرهنگ داریم، چگونه باید این مساله را توجیه کنیم؟

 این یک ساختار کلی است که حالت دوپهلویی دارد، وقتی شما در فضایی تاریخی زندگی می کنید در شهری چون اصفهان که پر است از آثار تاریخی، یا حتی در کشوری چون ایران که تماما یک موزه است، شاید آنقدر آن حالتی که در رفتن به موزه کلاسیک پیش می آید، پیش نیاید. مردم عادی خیلی علاقه دارند فرش را در کارگاه و بازار فرش ببینند، اما کمتر علاقه مندند برای دیدن فرش به موزه فرش بروند. خود فضا، بستر تاریخی کشور، برنامه ریزی و جایگاه فرهنگ نزد مردم، حاکمیت و مدیریت کشور، اینها همه عواملی اند که تک تک شان در پررنگ کردن این مساله دخیل اند، خصوصا مدیریت و حاکمیت. میزان استقبال از موزه های کشور در ایام عید شاید مثالی باشد بر فعالیت و تلاش در این حوزه.
   
*شعار امسال روز جهانی پرداختن به مسائل اجتماعی است. علت ورود ایکوم به این بستر چه می تواند باشد؟

شعار امسال روز جهانی موزه توسط کمیته جهانی موزه ها (ایکوم) اعلام شده است، شعار «موزه و تغییرات و تحولات اجتماعی» است، از آغاز دهه 2010 به این طرف ایکوم تصمیم گرفته فضای اصلی محتوایی موزه ها را در مساله تحولات و تغییرات اجتماعی عنوان کند که این شعار سال است و ما می توانیم از این شعار برای درگیر کردن مردم عادی نسبت به موزه هایی که با این شعار فضای خود و اندرون خود را تعریف و معرفی می کنند، استفاده کنیم. وقتی تحولات اجتماعی ایجاد می شود موزه ها وارد می شوند تا به نوعی فضای موزه یی را با این تحولات درگیر کنند. به عنوان مثال، وقتی با مساله کم آبی در ایران مواجه می شویم و منجر به خشکسالی می شود، موزه ها به فناوری های آب و اینکه چگونه باید آب را نگه داشت و هدر نداد می پردازند، این به آن معنی است که موزه ها جای ویژه یی در تحولات اجتماعی دارند.
   
*پرداختن به تحولات اجتماعی از سوی موزه ها چگونه خواهد بود؟

پرداختن به این تحولات، بسته به نوع و عنوان موزه می تواند برای خودش نوعی ارتباط و تحول را تعریف کند، موزه یی چون موزه هنرهای معاصر می تواند درباره بیماری ها و مسائل مختلف نمایشگاه تابلو عکس بگذارد، موزه دیگری مثل موزه ملی به لحاظ باستان شناسی می تواند مساله ورود سفرا به کشورها را که در هر موزه هست را عنوان خودش قرار دهد چون ورود سفرا به هر کشوری مترادف با مهم ترین تغییر و تحولات اجتماعی در بدنه مردم آن کشور بوده است لذا از زوایای مختلف می توان این موضوع را با واقعیت ها تطبیق داد.

منبع: اعتماد

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.