فقدان اثری مدوّن در حوزه "منطق فهم عقاید دینی" در عالم اسلام

حجت‌‌اسلام و المسلمین حمیدرضا شاکرین، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی کتابی با نام «مختصات عقاید دینی و برآیند روش‌شناختی آن» در دست تألیف دارد. به همین بهانه خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، گفت‌وگویی با وی درباره محتوای این اثر و مختصات مطالب آن انجام داده است.

حجت‌الاسلام شاکرین اظهار داشت: «مختصات عقاید دینی و برآیند روش‌شناختی آن» در حوزه منطق فهم عقاید دینی و مقدمه‌ای بر روش‌شناسی عقاید دینی است. این اثر چند محور را در برمی‌گیرد: نخست کاوش در ماهیت عقاید دینی است که در واقع ویژگی‌های ماهوی و خصائص جوهری عقاید دینی در این بخش بررسی می‌شود و همین ویژگی‌ها است که روش‌شناسی ایجاب می‌کند.

وی افزود: بخش دوم این اثر مربوط به زبان‌شناسی عقاید دینی است و از آنجا که مباحث زبانی در مباحث متافیزیکی و الهیاتی اهمیت گسترده‌ای پیدا کرده، این مطلب مورد بررسی قرار می‌گیرد و ادامه بحث، به نتایج و برون‌دادهای روش‌شناسی کشیده می‌شود که در واقع آن ویژگی‌های زبان‌شناختی چه اقتضائات روش‌شناختی در حوزه عقاید ایجاب می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: بخش سوم مربوط به معرفت‌شناسی عقاید دینی است که به دنبال آن همین بحث عنوان می‌شود که ویژگی‌های معرفت‌شناختی چه اقتضائات روش‌شناختی را پدید می‌آورد.

وی درباره هدف و ضرورت تألیف این اثر گفت: این اثر به نوعی ادامه کتاب «مبانی و پیش‌انگاره‌های فهم دین» محسوب می‌شود، با این تفاوت که کتاب «مبانی و پیش‌انگاره‌های فهم دین» یک کتاب عام و مربوط به همه حوزه‌های فهم دین است، اما «مختصات عقاید دینی و برآیند روش‌شناختی آن» در حوزه فهم عقاید دینی قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام شاکرین خاطرنشان کرد: ضرورتی که تألیف این کتاب ایجاد می‌کرد آن بودکه بحث‎های روش‌شناختی و متدولوژیک صورت گرفته در طول تاریخ اسلام در حوزه منطق فهم دین، به طور عمده در اصول فقه متمرکز شده است و اصول فقه در عین آنکه بسیار دانش قوی و ارزشمندی است، اما عمدتاً به کار فقه می‌آید و در واقع منطق استنباط احکام دینی است.

وی اضافه کرد: ما در طول تاریخ در حوزه‌های دیگر دینی غیر از اصول فقه، به طور مدون و مفصل، بحث‌های جدی در حوزه منطق فهم دین نداشته‌ایم و این اثر حرکتی است تا با نگاهی تخصصی، حوزه‌های معرفتی دین را مورد توجه قرار دهد و روش‌شناسی آنها را کشف و تدوین کند.

حجت‌الاسلام شاکرین در پاسخ به این سؤال که آیا در این کتاب رویکردهای هرمنوتیکی و روش‌شناسی فهم متن اندیشمندان غربی نیز مورد استفاده یا نقد قرار گرفته است؟ گفت: در بررسی هر حوزه خاص به دیدگاه‌های هرمنوتیکی غربی نیز اشاره شده است؛ مثلا وقتی زبانشناسی فهم عقاید دینی را مورد بحث قرار داده‌ایم، طبیعی است که دیدگاه‌های کسانی چون ویتگنشتاین، پوزیتیویست‌های منطقی، و یا دیدگاه‌هایی که زبان دین را ناشناختار و احساس‌گرا و... می‌داند، را نقد و بررسی کرده‌ایم تا به ذکر و تبیین دیدگاه اندیشمندان مسلمان در این زمینه برسیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که تألیف این اثر به پایان رسیده و اکنون در دست ارزیابی است، گفت: این اثر به احتمال زیاد تا اواخر سال جاری منتشر خواهد شد.

حجت‌الاسلام شاکرین از پژوهشگران برجسته پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است و تاکنون آثاری چون ولایت فقیه و جمهوری اسلامی ایران، حکومت دینی، خشونت در اسلام، سکولاریسم، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده (چند دفتر)، براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز، ‎چرا دین؟ چرا اسلام؟ چرا تشیع؟ و رهبر و رهبری به قلم وی منتشر شده است.

دو اثر جدید وی که سال گذشته به بازار نشر آمدند عبارت از «مبانی و پیش‌انگاره‌های فهم دین» و «حجت همیشگی» بودند. «مبانی و پیش‌انگاره‌های فهم دین» با هدف رونمایی از زیرساخت های نظری فهم دین و نیز استنتاج اقتضاها و برون دادهای روش شناختی در راستای تکامل فهم و معرفت دینی و سپس ارایه و تحلیل و تبیین نو از جایگاه منطقی این مبانی و کارکرد های آن ها و نیز ارایه پاسخ های شایسته به شبهات مطرح دینی منتشر شد.

  «حجت همیشگی» نیز با موضوع واکاوی چندی از بنیادی‌ترین شبهات و پرسش‌های مربوط به مسئله امامت منتشر شده است: اینکه امامت چیست، چه نیازی به آن است، اهمیت و جایگاه آن در دین و به ویژه در نگاه قرآن چیست، امام باید چه شروط و ویژگی هایی داشته باشد و چه رسالت و کارویژه هایی را بر دوش می کشد، و ... آیا نظام سیاسی مبتنی بر امامت، نظامی کارا و کارآمد است یا نه، نسبت امامت با دموکراسی چیست، آیا امامت با خاتمیت سر سازگاری دارد یا ناقض آن است، امامت در کودکی با کدامین منطق سازگار است و چه فلسفه ای دارد؟

انتهای پیام/